عجایب خلقت (قسمت یازدهم)؛ کرم‌های ابریشم
همه شب‌پره‌ها و پروانه‌ها زندگی‌شان را به صورت کرم‌های پیله‌ساز یا لاروهای گرسنه با بدن خیلی نرم آغاز می‌کنند. هر کرم پیله‌ساز در زمان مناسب به شفیره تبدیل می‌شود و این مرحله‌ای از حیات است که پس از آن دوران بلوغ آغاز می‌شود. شفیره‌ها اغلب به وسیله پیله‌هایی از جنس تارهای ابریشم محافظت می‌شوند و از بین آن‌ها شب‌پره‌های ابریشم هستند که مقدار بیش‌تری از این الیاف ارزشمند را تولید می‌کنند. همان طور که می‌دانید، این تارهای ابریشمی پایه و اساس یک صنعت بزرگ به نام نخ‌ریسی هستند.
جلد اندازی و پیله تنیدن
شب پره‌های ابریشمی وحشی در اصل جد شب‌پره‌های ابریشمی خانگی هستند که در صنعت ابریشم‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کرم‌های پیله‌ساز از آرواره‌های قدرتمندشان برای جویدن مداوم استفاده و به سرعت هم رشد می‌کنند. آن‌ها قبل از آن که پیله را دور خود بتنند، ۴ بار جلد‌اندازی کرده و بعد از آن است که وارد مرحله شفیرگی می‌شوند.
نخ پیچ‌ها
کرم‌های پیله‌ساز از آرواره‌های قوی‌شان برای جویدن مداوم استفاده می‌کنند. کرم پیله‌ساز ۶ پای حقیقی در جلو دارد که در راس همه آن‌ها هم ۶ چنگال تیز قرار دارد.
بسیاری از حشرات و عنکبوت‌ها ابریشم تولید می‌کنند، اما ابریشمی که کرم پیله‌ساز ابریشمی وحشی تولید می‌کند، خیلی با ابریشم سایرین فرق می‌کند. این ابریشم بوسیله‌ی غده‌های ابریشمی که در داخل بدن کرم‌های پیله‌ساز هستند، تولید می‌شود و به صورت فشرده شده به دهان آورده شده و از آن جا به صورت یک مایع چسبناک و نازک خارج و به محض قرار گرفتن در مجاورت هوا نیز به جامد تبدیل می‌شود. در اصل دو رشته ابریشم هست که کرم پیله‌ساز آن‌ها را با چسبی مخصوص در هم می‌تند و به عنوان نخ پیچ آن را دور خود می‌تند.
تا به امروز در حدود ۱۵۰ گونه از کرم‌های ابریشم‌ساز شناسایی شده است. شب‌پره‌های ابریشمی جزیی از گروه شب‌پره‌ها هستند که در سرتاسر کره زمین به جز قاره اروپا یافت می‌شوند و بیش‌تر در نواحی حاره‌ای باید آن‌ها را سراغ گرفت. شب‌پره ابریشم ماده حدود ۵۰۰ تخم آن‌هم تنها ۵ روز قبل از مرگش می‌گذارد. ۳ روز طول می‌کشد تا کرم پیله‌ساز، ابریشم را به دور خود بتند. طول پیچ نخ می‌تواند چیزی در حدود ۲.۰۰۰ متر یعنی ۶.۵۰۰ فوت باشد. لاروها پیش از آن که به اندازه کافی بزرگ شوند (بعد از حدودا ۳۵ روز)، به طور مداوم از برگ‌های درخت توت تغذیه می‌کنند. طول عمر کرم‌های پیله‌ساز ابریشم ۴۵ روز است.
چرخه حیات
برای تهیه یک لباس ابریشمی در حدود ۱۰۰۰ پیله کرم ابریشم لازم است.
پارچه‌های ابریشم از ابریشمی که کرم‌های ابریشم خانگی می‌‌سازند، تهیه می‌شوند. کرم ابریشم خانگی یک نوع شب‌پره ابریشمی وحشی است که به اندازه‌ای غذا می‌خورد که بتواند ابریشم لازم و کافی را تولید کند. کرم‌های پیله‌ساز از تخم خارج شده و به سرعت شروع به تغذیه از برگ‌های درخت توت می‌کنند که تنها منبع غذایی برای آن‌هاست. آن‌ها زمانی که به اندازه کافی رشد کردند، یک پیله درست کرده و در داخل آن تبدیل به شب‌پره می‌شوند. شب‌پره‌ها نیز سرانجام از پیله خارج شده و به دنبال جفت می‌گردند و در نهایت ماده‌ها دوباره تخم می‌گذارند.
طول یک کرم پیله‌ساز معمولا بیش از ۳ اینچ (۷.۵ سانتی‌متر) است. کرم‌های پیله‌ساز در درخت‌زارها و گاهی نیز علفزارها یافت می‌شوند. شرق آسیا و ژاپن را می‌توان خاستگاه طبیعی آن‌ها عنوان کرد. کرم‌های پیله‌ساز از برگ درختان توت تغذیه می‌کنند اما این منبع غذایی مورد استفاده افراد بالغ نیست.
قدمت بهره‌برداری و استفاده از کرم‌های پیله‌ساز به حدود ۵ هزار سال پیش باز می‌گردد.
وقتی کرم‌های پیله‌ساز رشد می‌کنند، تعداد سلول‌های بدن‌شان هم بالطبع افزایش پیدا می‌کند. سلول‌هایی که در اکثر قسمت‌های بدن کرم‌های پیله‌ساز یافت می‌شوند، آن‌هایی نیستند که در مرحله بلوغ دیده می‌شوند. کرم‌های پیله‌ساز یکسری صفحات تصویری در داخل بدن‌شان دارند. خوشه‌های مختلف این سلول‌ها توسعه پیدا کرده و به بخش‌های مختلف بدن یک حشره بالغ تبدیل می‌شوند. اصل ماجرا به این صورت است که با رشد کرم‌های پیله‌ساز، اسکلت آن‌ها هم سخت می‌شود. در این مرحله است که پوست‌اندازی شروع می‌شود.
اکدیسون (Ecdysone) یک هورمون استروئیدی است که در زمان پوست‌اندازی در اغلب حشرات ترشح می‌شود. این هورمون که به هورمون پوست‌اندازی حشره معروف است، کلید اصلی مرحله پوست‌اندازی است.
غذا خوردن عجیب
کرم‌های ابریشم بیش‌تر زمان خود را صرف خوردن می‌کنند. در حقیقت کرم پیله‌ساز غذای غیرقابل هضم را به بخش انتهایی لوله گوارش می‌برد یعنی جایی که در آن بخش اعظم آب غذا گرفته می‌شود. در کل ۱۰ پای نرم کاذب بخش انتهایی بدن کرم پیله‌ساز را پشتیبانی کرده، در بخش انتهایی آن‌ها یک اندام چسبنده هست که باعث چسبیدن آن‌ها به برگ‌ها می‌شود. در ضمن یک شبکه عصبی که متصل به مغز است از ناحیه سر تا به دم کشیده شده است. بخش اعظم بدن کرم پیله‌ساز را قسمت میانی مجرای هاضمه اشغال کرده که مسوولیت نگهداری، انباشت و در نهایت تغذیه را برعهده دارد. غده‌های ابریشمی بزرگ که هر کدام در یک سمت بدن قرار دارند، ابریشم مایع را تولید می‌کنند.
داستان کرم‌های ابریشم
کرم‌های پیله‌ساز بعد از پوست‌اندازی مقادیر متنابهی هوا را فرو می‌دهند که این مساله باعث می‌شود حجم بدن‌شان چند برابر به نظر برسد. بعدها به مرور وقتی کوتیکول بدن سفت شد، آن‌ها این هوا را از بدن خارج کرده و به این طریق فضای کافی را برای رشد به دست می‌‌آورند.
کرم‌های ابریشم خانگی بر روی صفحات صاف پرورش داده می‌شوند و این صفحات جایی است که آن‌ها برگ‌ها را جویده و ریز ریز می‌کنند. کرم‌ها بر روی همین صفحات است که پیله را به دور خود می‌تنند و به همین دلیل است که بهره‌برداری از آن‌ها کار آسانی است. برای استفاده از ابریشم نخست آن‌ها را در آب داغ خیس می‌کنند تا نرم شوند، این کار در عین حال مانع آسیب به ابریشم‌ها هم می‌شود. هر رشته ابریشم خیلی نازک است، به همین دلیل ۸ کلاف از ابریشم‌ها را کنار هم قرار می‌دهند تا در صنعت پارچه‌سازی مورد استفاده قرار گیرند.
روش‌های دفاعی
کرم‌های پیله‌ساز رنگ‌ها و الگوهای مختلف دارند. بسیاری از این کرم‌ها قابلیت استتار دارند تا توسط شکارچیان طبیعی صید نشوند. به یاد داشته باشید که کرم‌های پیله‌ساز با رنگ‌های خیلی روشن می‌توانند سمی باشند، رنگ بدن آن‌ها یک وسیله دفاعی است که به موجود شکارچی خطر را یادآور می‌شود. برخی از کرم‌های پیله‌ساز هم هستند که بر روی بدن‌شان خال‌هایی شبیه چشم دارند. این خال‌ها به نوعی آن‌ها را بزرگ‌تر از آنچه که هستند، به شکارچی نشان می‌دهد. بعضی از کرم‌های پیله‌ساز از خود بوهای بدی تولید می‌کنند که باعث فراری دادن شکارچیان می‌شود. بوی این کرم‌ها نیز توسط غده‌ای به نام اوسمتریوم (Osmeterium) تولید می‌شود. بدیهی است که مجموع این تدابیر برای در امان بودن کرم‌های پیله‌ساز که نه‌تنها نرم بلکه خیلی کند هستند، ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
منبع: Encyclopedia of insects, Britannica، enchantedlearning
