۱۵ روش ساده برای مقابله با عوارض دیابت
تمام سلول‌های بدن به گلوکز (قند) نیاز دارند. گلوکز با کمک هورمونی به نام انسولین وارد سلول‌ها میشود. اگر انسولین کافی وجود نداشته باشد یا بدن قادر به استفاده از آن نباشد، گلوکز در خون انباشته میشود و قند خون بالا می‌رود. این دقیقا چیزی است که برای مبتلایان به دیابت اتفاق میافتد. با گذشت زمان، دیابت می‌تواند به بروز عوارض مختلفی منجر شود که بسیاری از آن‌ها در صورت شناسایی نشدن و رسیدگی نکردن به‌موقع خطرناک هستند. بیماری قلبی، بیماری کلیوی، نوروپاتی (آسیب عصبی)، رتینوپاتی (آسیب چشم)، سکته‌ی مغزی و قطع عضو از شایع‌ترین عوارض دیابت محسوب می‌شوند.
دیابت یک بیماری جدی است و به همین دلیل خودمراقبتی و پایبندی به برنامه‌ی درمانی مشخص شده توسط پزشک اهمیت بسزایی دارد. اگر خودمراقبتی را جدی بگیرید و به نکاتی که در این مقاله از دیجی‌کالا مگ به آن‌ها اشاره میشود عمل کنید، می‌توانید خطر عوارض مهم و حتی کشنده‌ی دیابت را کاهش دهید.
نکاتی برای پیشگیری از عوارض دیابت
توجه به توصیه‌های زیر به شما در پیشگیری، به تأخیر انداختن یا به حداقل رساندن عوارض دیابت کمک می‌کند.
۱. کربوهیدراتها را با دقت انتخاب کنید
برای بیماران مبتلا به دیابت نوع کربوهیدرات مصرفی از میزان دریافت کربوهیدرات مهم‌تر است. اگر به دیابت مبتلا هستید، لازم نیست کربوهیدراتها را به‌طور کامل کنار بگذارید. فقط سعی کنید کربوهیدرات‌هایی را انتخاب کنید که به آهستگی در بدن هضم می‌شوند.
غلات کامل، حبوبات، آجیل و سبزیجات و میوه‌های تازه از بهترین منابع کربوهیدرات برای افراد مبتلا به دیابت محسوب می‌شوند. بیماران دیابتی، علیرغم شیرین بودن میوه‌ها، می‌توانند با خیال راحت آن‌ها را در برنامه‌ی غذایی روزانهی خود بگنجانند.
۲. در صورت نیاز وزنتان را کاهش دهید
اگر اضافه وزن دارید، کم کردن وزن، حتی به اندازه‌ی چند کیلو، می‌تواند توانایی بدن شما را در استفاده از انسولین بهبود بخشد. کاهش وزن به کنترل بهتر قند خون و بهبود فشار خون و چربی خون کمک می‌کند و سطح انرژی بدنتان را افزایش می‌دهد. سعی کنید بیشتر از آنچه می‌خورید، کالری بسوزانید. برای شروع، توصیه میشود میزان چربی، قند و کالری رژیم غذایی خود را کاهش دهید.
۳. به اندازه‌ی کافی بخوابید
هم کمبود خواب و هم خواب بیش از حد، هر دو، می‌توانند اشتها و تمایل شما برای خوردن غذاهای پرکربوهیدرات را افزایش دهند. افزایش اشتها به چاقی منجر میشود و خطر بروز عوارض ناشی از دیابت از جمله بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. بنابراین، سعی کنید هر شب هفت یا هشت ساعت بخوابید. اگر به آپنه‌ی خواب مبتلا هستید، درمان آن می‌تواند خواب شما را بهبود بخشد و میزان قند خونتان را کاهش دهد.
۴. فعالیت بدنی داشته باشید
شما می‌توانید هر نوع ورزش و فعالیتی را که دوست دارید، انتخاب کنید. پیاده‌روی، رقص و دوچرخه‌سواری از جمله فعالیت‌هایی هستند که می‌توانند به کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت کمک کنند. حتی راه رفتن در هنگام صحبت با تلفن هم برای شما مفید است.
هر روز ۳۰ دقیقه ورزش کنید. ورزش به شما در کاهش مشکلات قلبی-عروقی و کنترل سطح کلسترول و فشار خون کمک کرده و وزنتان را در محدوده‌ی سالم حفظ می‌کند. همچنین استرس را کاهش می‌دهد و ممکن است به شما در کاهش مصرف داروهای دیابت کمک کند.
۵. هر روز قند خون خود را چک کنید
یکی از مهم‌ترین کارهایی که یک بیمار مبتلا به دیابت باید انجام دهد، اندازه‌گیری منظم قند خون است. این کار از بروز عوارض دیابت یا بدتر شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین نشان می‌دهد که رژیم غذایی و ورزش چه تأثیری بر قند خون شما داشته‌اند و آیا برنامه‌ی درمانی شما به تغییر نیاز دارد یا خیر. پزشک با توجه به وضعیت سلامتی شما محدوده‌ی مناسب قند خون را برایتان مشخص می‌کند. هر چقدر به هدف مشخص‌شده نزدیک‌تر شوید، احساس بهتری خواهید داشت.
۶. استرستان را کنترل کنید
وقتی دیابت دارید، استرس می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون شود. سعی کنید تا حد امکان هر گونه استرس جسمی یا روحی را از خود دور کنید و تکنیک‌های مقابله با دیگران را بیاموزید. استفاده از تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند تمرینات تنفسی، یوگا و مدیتیشن می‌تواند برای همه‌ی افراد، به‌ویژه مبتلایان به دیابت نوع ۲، مفید باشد.
۷. مصرف نمک را کاهش دهید
کم کردن میزان نمک (کلرید سدیم) مصرفی به کاهش فشار خون و محافظت از کلیه‌ها کمک می‌کند. کم کردن میزان نمکی که سر سفره به غذا اضافه می‌کنید، کافی نیست. شما باید مصرف غذاهای حاوی نمک را هم کاهش دهید. آمارها نشان می‌دهد که بیشتر نمک موجود در رژیم غذایی از مصرف غذاهای فرآوری‌شده منشاء می‌گیرد.
اگر می‌خواهید نمک کمتری دریافت کنید، باید مصرف غذاهای آماده، کنسروشده و فست‌فودها را کاهش دهید. همچنین هنگام آشپزی به جای نمک از گیاهان معطر و ادویه‌ها برای مزه‌دار کردن غذاها استفاده کنید.
بزرگسالانی که سن آن‌ها بالای ۵۰ سال است و افراد مبتلا به فشار خون بالا، دیابت یا بیماری مزمن کلیوی باید با پزشک خود درباره‌ی میزان کاهش دریافت سدیم صحبت کنند. به‌طور کلی، افراد مبتلا به دیابت باید مصرف سدیم را به کمتر از ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز (معادل حدود ۵ گرم نمک) محدود کنند. البته ممکن است پزشک مقادیر کمتری را توصیه کند.
۸. اقدامات لازم برای کاهش خطر بیماری قلبی را انجام دهید
بیماری قلبی یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین عوارض دیابت است که می‌توان با اقدامات زیر از بروز آن جلوگیری کرد.
- اندازه‌گیری سطح AIC – هموگلوبین A1C میانگین قند خون شما را طی دو تا سه ماهی گذشته نشان می‌دهد. معمولا توصیه میشود که AIC حداقل دو بار در سال بررسی شود. درباره‌ی تعیین میزان مناسب AIC با پزشک خود صحبت کنید.
- کنترل فشار خون – بیماران دیابتی باید فشار خون خود را به کمتر از ۱۴۰/۸۰ میلی‌متر جیوه رسانده و در این محدوده حفظ کنند.
- کنترل کلسترول خون – در بیماران دیابتی باید میزان کلسترول بد (LDL) به کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و تری گلیسیرید به کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برسد. محدوده‌ی مناسب کلسترول خوب (HDL) برای مردان و زنان دیابتی به ترتیب بالاتر از ۴۰ و بالاتر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر تعیین شده است.
فشار خون بالا به عروق خونی آسیب می‌رساند. بالا بودن کلسترول هم نگران‌کننده است، چون در بیماران دیابتی در مقایسه با سایرین آسیب ناشی از آن با سرعت بیشتری رخ می‌دهد و شدیدتر است. اگر به‌طور همزمان به این مشکلات دچار شوید، احتمال بروز حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی یا سایر عوارض جدی و کشنده زیاد میشود.
پیروی از یک رژیم غذایی سالم، کم‌چرب و کم‌نمک، پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی و ورزش منظم می‌تواند به کنترل پرفشاری خون و کلسترول بالا کمک کند. اگر رعایت این نکات برای حفظ سلامتی کافی نباشد، پزشک برای شما دارو تجویز می‌کند.
۹. مراقب زخم‌ها و جراحت‌های خود باشید
دیابت خطر عفونت را افزایش و سرعت التیام زخم‌ها را کاهش می‌دهد. به همین دلیل لازم است که حتی بریدگی‌ها و خراش‌های ساده را هم به‌سرعت درمان کنید. زخم‌های خود را به دقت تمیز کرده و از کرم آنتی بیوتیک و باند استریل استفاده کنید. اگر بعد از چند روز زخم بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید.
پا بیشتر از اندام‌های دیگر بدن مستعد بروز عفونت است. قند خون بالا جریان خون را کاهش می‌دهد و به اعصاب پا آسیب می‌رساند. همچنین می‌تواند به درد، گزگز یا از دست دادن حس در پاها منجر شود. برای جلوگیری از بروز مشکلات پا کارهای زیر را انجام دهید.
- هر روز پاهای خود را با آب ولرم بشویید و به‌آرامی آن‌ها را خشک کنید.
- پاها و مچ پاها را با لوسیون مرطوب کنید. بین انگشتان پا کرم یا لوسیون نمالید، چون رطوبت زیاد می‌تواند به عفونت منجر شود.
- هر روز پاهای خود را از نظر وجود تاول، بریدگی، زخم، قرمزی یا تورم چک کنید.
- اگر در پاهای خود زخم یا مشکل دیگری دارید که بعد از گذشت چند روز بهبود پیدا نکرده است، با پزشک مشورت کنید. در صورت وجود زخم باز باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- داخل یا خارج از خانه پابرهنه راه نروید.
۱۰. سیگار کشیدن را ترک کنید
افراد مبتلا به دیابت که سیگار می‌کشند دو برابر بیشتر از کسانی که سیگار نمی‌کشند، در معرض مرگ زودهنگام قرار دارند. سیگار احتمال بروز عوارض دیابت را افزایش می‌دهد. برخی از این عوارض در ادامه آورده شده‌اند.
- کاهش جریان خون در پاها که می‌تواند به عفونت، تأخیر در التیام زخم‌ها و قطع عضو منجر شود
- کنترل ضعیف قند خون
- بیماری چشمی که ممکن است باعث نابینایی شود
- بیماری‌های قلبی- عروقی
- بیماری کلیوی
ترک سیگار به حفظ سلامت قلب و ریه‌های شما کمک می‌کند، در کنترل بهتر فشار خون مؤثر است و خطر بروز سکته‌ی مغزی، حمله‌ی قلبی، آسیب عصبی و بیماری کلیوی را کاهش می‌دهد. شما می‌توانید از پزشک خود برای ترک سیگار کمک بخواهید.
۱۱. غذاهای سالم مصرف کنید
رعایت بعضی از اصول در تنظیم برنامه‌ی غذایی می‌تواند به کنترل بهتر قند خون و پیشگیری از عوارض دیابت کمک کند.
- سوپرفودها مانند انواع توت، سیب‌زمینی شیرین، ماهی و سبزیجات سبز تیره و برگدار را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- برچسب مواد غذایی را بخوانید و از مصرف غذاهایی که مقدار زیادی چربی اشباع و چربی ترانس دارند، اجتناب کنید.
- به جای چربی‌های اشباع و ترانس از چربی‌های غیراشباع مانند روغن زیتون استفاده کنید.
- از متخصص تغذیه برای تنظیم یک برنامه‌ی غذایی اختصاصی کمک بگیرید.
- ۱۱ سوپرفود بی‌نظیر برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲
- ۱۵ خوراکی حاوی چربی ترانس که برای کاهش وزن و سلامتی باید نخورید
۱۲. به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید
بیماران دبابتی باید دو تا چهار بار در سال توسط پزشک ویزیت شوند. اگر انسولین مصرف می‌کنید یا برای حفظ تعادل سطح قند خونتان به کمک نیاز دارید، ممکن است لازم باشد بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
هر بار که به پزشک مراجعه می‌کنید، او درباره‌ی وضعیت تغذیه و میزان فعالیت بدنی شما سؤال می‌پرسد و شما را از نظر وجود هر گونه عارضه‌ی مرتبط با دیابت، از جمله علائم آسیب کلیوی، آسیب عصبی و بیماری قلبی، معاینه می‌کند. همچنین پاهای شما را بررسی می‌کند تا بتواند مشکلاتی را که نیاز به درمان دارند، شناسایی کند.
۱۳. مراقب سلامت دندان‌های خود باشید
دیابت ممکن است شما را مستعد عفونت لثه کند. دندان‌های خود را حداقل دو بار در روز با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید، یک بار در روز از نخ دندان استفاده کنید و حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر لثه‌ی شما خونریزی می‌کند یا قرمز و متورم به نظر می‌رسد، با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
۱۴. با مشورت پزشک روزانه یک عدد آسپرین بخورید
اگر به دیابت و سایر عوامل خطر مشکلات قلبی-عروقی مانند فشار خون بالا مبتلا باشید، ممکن است پزشک مصرف روزانهی آسپرین با دوز پایین را توصیه کند تا خطر حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی کم شود. اگرعوامل خطر بیماری‌های قلبی-عروقی را نداشته باشید، ممکن است خطر خونریزی ناشی از مصرف آسپرین از فواید آن بیشتر باشد. بنابراین، از پزشک خود بپرسید که آیا دریافت روزانهی آسپرین برای شما مناسب است یا خیر.
۱۵. واکسن بزنید
دیابت خطر ابتلا به بعضی بیماری‌ها را که می‌توان با واکسیناسیون از بروز آن‌ها پیشگیری کرد، افزایش می‌دهد. با پزشک درباره‌ی لزوم دریافت واکسن‌های زیر مشورت کنید.
- واکسن آنفولانزا
- واکسن پنومونی (ذات‌الریه یا سینه‌پهلو)
- واکسن هپاتیت B
- سایر واکسن‌ها مثل کزاز
کلام پایانی
تیم درمان شامل پزشک و متخصص تغذیه به شما اصول مراقبت از دیابت را می‌آموزد، اما اثربخشی توصیه‌های آن‌ها به خود شما بستگی دارد. سعی کنید تا جایی که می‌توانید درباره‌ی بیماری دیابت بیاموزید، تغذیه‌ی سالم و فعالیت بدنی را در برنامه‌ی روزانهی خود بگنجانید و وزنتان را در محدوده‌ی سالم حفظ کنید. علاوه بر این، قند خونتان را به‌طور منظم چک کنید، داروهای خود را طبق تجویز پزشک مصرف کنید و در صورت نیاز از تیم درمان کمک بخواهید.
منابع: webmd, mayoclinic
