سال کبیسه چیست و چرا سال ۱۴۰۰ آغاز قرن جدید نیست؟

تقویم هجری خورشیدی یکی از دقیق‌ترین گاه‌شماری‌های جهان است. تقویمی که بر مبنای رویدادهای نجومی طراحی شده و نسبت به دیگر گاه‌شماری‌های متداول در جهان دقت کم‌نظیری دارد. نوروز امسال که مصادف است با پایان یک سال کبیسه و آغاز آخرین سال قرن چهاردهم هجری شمسی بهانه خوبی است تا به مرور برخی از ویژگی‌های تقویم هجری خورشیدی بپردازیم.

تحویل سال در ۳۰ اسفند؟

سال ۱۴۰۰ هجری شمسی در ساعت ۱۳:۰۷:۲۸ ثانیه ۳۰ اسفند آغاز خواهد شد و لحظه‌ی تحویل سال نه در اولین روز بهار بلکه در آخرین روز زمستان اتفاق می‌افتد. بر مبنای قوانین گاه‌شماری هجری خورشیدی اگر لحظه تحویل سال بین نیمه‌شب تا لحظه ظهر باشد آن روز اول فروردین خواهد بود. اما اگر تحویل سال بعد از لحظه ظهر اتفاق بیفتد فردای آن روز اولین فروردین خواهد بود. درست مانند امسال که سال جدید پس از لحظه ظهر ۳۰ اسفند آغاز خواهد شد.

سال کبیسه چیست؟

طول هر سال خورشیدی حدود ۳۶۵ روز و ۶ ساعت است. شاید در نگاه اول آن ۶ ساعت اهمیت چندانی نداشته باشد، اما صرف نظر کردن از آن در بازه‌های زمانی طولانی باعث ایجاد خطا در تقویم خواهد شد. راه‌حل تقویم‌نگاران برای این مسأله سال کبیسه بود. به این ترتیب که معمولا هر چهار سال یک بار این ۶ ساعت‌ها با هم جمع و ۲۴ ساعت یا یک شبانه‌روز به سال اضافه می‌شود. طول سال‌های کبیسه ۳۶۶ روز و ماه اسفند در این سال‌ها ۳۰ روزه است.

معمولا هر ۴ سال یک بار سالْ کبیسه می‌شود اما کبیسه‌های ۵ ساله هم در تقویم هجری خورشیدی وجود دارند. تقویم هجری خورشیدی تنها تقویم متداول در جهان است که کبیسه پنج ساله دارد.

محاسبات دقیق مربوط به سال‌های کبیسه یکی از دلایل دقت بسیار زیاد تقویم خورشیدی است. در واقع تقویم خورشیدی نه به صورت قراردادی بلکه بر پایه محاسبات تنظیم می‌شود.

لحظه‌ی تحویل سال چگونه محاسبه می‌شود؟

یکی دیگر از جذابیت‌های تقویم خورشیدی این است که لحظه‌ی تحویل سال به مکانی که در آن حضور دارید وابسته نیست و همه در هر کجای جهان که باشند درست در یک لحظه مشخص و یکسان آغاز سال جدید را جشن می‌گیرند. اما لحظه‌ی تحویل سال چگونه محاسبه می‌شود؟

تحویل سال جدید درست در لحظه‌ای اتفاق می‌افتد که خورشید در آسمان به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد. از دید ناظر زمینی خورشید در لحظه‌ی تحویل سال از نقطه مشخصی از آسمان عبور می‌کند و با گذر از استوای سماوی وارد نیمکره شمالی آسمان می‌شود. به این ترتیب با ورود خورشید به نیمکره شمالی آسمان طول روز به مرور برای ساکنان نیمکره شمالی زمین بیشتر می‌شود.

در اعتدال بهاری و پاییزی نور خورشید به یک اندازه به تمام نقاط زمین می‌رسد و طول شب و روز در همه جا تقریبا برابر است.

در اولین روز بهار خورشید درست عمود بر استوای سیاره زمین می‌تابد و طول شب و روز در تمام نقاط زمین تقریبا برابر است. در چنین شرایطی اگر از فضا به زمین نگاه کنیم می‌بینیم که خط جداکننده شب و روز درست از قطب شمال به سمت قطب جنوب زمین کشیده شده است و تقریبا تمام نقاط زمین در طول شبانه‌روز مقدار یکسانی از نور خورشید را دریافت می‌کنند.

چرا سال ۱۴۰۰ اولین سال قرن جدید نیست؟

مبدأ تقویم هجری شمسی اول فروردین سال یک است و صد سال پس از آن، یعنی در اول فروردین سال ۱۰۱ قرن دوم هجری شمسی آغاز شده است. به این ترتیب تاریخ آغاز قرن پانزدهم هجری شمسی هم اول فروردین سال ۱۴۰۱ خواهد بود و سال ۱۴۰۰ آخرین سال قرن چهاردهم هجری شمسی است.

امیدواریم آخرین سال قرن برایتان سالی سرشار از شادی و سلامتی باشد.