۱۲ مادهی افزودنی خطرناک رایج در خوراکی‌ها که نباید نادیده بگیرید
اگر به بسته‌بندی تقریبا هر مادهی غذایی در آشپزخانه‌ی خود نگاه کنید، با لیستی از اسامی ناآشنا و سخت مواجه می‌شوید که وظیفه‌ی حفظ طولانی مدت آن غذا را بر عهده دارند. این مواد افزودنی، مزه، ظاهر و بافت غذا را بهبود می‌بخشند و تاریخ انقضای آن را به تعویق میندازند. طبق تحقیقات انجام شده، بعضی از این مواد افزودنی به شدت به سلامتی آسیب می‌زنند و باید از مصرف آن‌ها دوری کرد. در این مقاله از دیجی‌کالا مگ، به معرفی و توصیف ۱۲ مادهی افزودنی می‌پردازیم که نباید از چشمتان دور بمانند. با ما همراه باشید.
۱. مونوسدیم گلوتامات (MSG)
مونوسدیم گلوتامات یک مادهی افزودنی پراستفاده است که عموما برای بهبود و بیشتر کردن مزه‌ی مواد غذایی ترش استفاده می‌شود. استفاده از این ماده اغلب در غذاهایی همچون مواد سرخ‌کردنی یخ‌زده، اسنک‌های نمکی و غذاهای کنسرو شده مرسوم است. آن را به غذاهایی که در رستوران‌ها (به خصوص فست‌فود) سرو می‌شود هم اضافه می‌کنند.
در سال ۱۹۶۹، مطالعه‌ای که روی جمعیتی از موش‌های آزمایشگاهی صورت گرفت نشان داد که مصرف مونوسدیم گلوتامات تأثیرهای منفی بسیاری روی سیستم عصبی می‌گذارد و روند طبیعی رشد و تکامل را مختل می‌کند. اما احتمال وارد شدن چنین آسیب‌هایی به مغز انسان کمتر است، چون این ماده قادر نیست از مرز موجود میان خون و مغز بگذرد.
برخی از یافته‌های علمی همینطور نشان داده‌اند که مصرف مونوسدیم گلوتامات با افزایش وزن و بروز اختلال در روند طبیعی متابولیسم در انسان رابطه‌ی مستقیم دارد. عده‌ای نسبت به مصرف مواد غذایی حاوی مونوسدیم گلوتامات حساسیت دارند و در صورت مصرف بی‌رویه‌ی آن، علائمی همچون سردرد، تعریق و بی‌حسی عضلانی بروز می‌دهند. اگر در اثر مصرف مواد غذایی حاوی این مادهی افزودنی چنین واکنش‌هایی را تجربه می‌کنید، آن را از رژیم غذایی خود حرف کنید.
۲. رنگ مصنوعی خوراکی
این مادهی افزودنی برای زیبا کردن ظاهر مواد غذایی بسیاری همچون شیرینی‌ها و میان‌وعده‌ها استفاده می‌شود. طی سال‌های اخیر، نگرانی‌های بسیاری درباره‌ی تأثیرهای مخرب احتمالی این رنگ‌ها روی سلامتی ابراز شده است.
رنگ‌های خاصی همچون آبی ۱، قرمز ۴۰، زرد ۵ و زرد ۶ با میزان حساسیت بیشتری در مصرف‌کنندگان همراه بوده‌اند. یک بررسی علمی نشان داده که استفاده از رنگ‌های مصنوعی با بروز بیش‌فعالی در کودکان مرتبط است. همچنین، نگرانی‌هایی در رابطه با سرطان‌زا بودن بعضی از این رنگ‌ها وجود دارد.
بر اساس بررسی‌های علمی انجام شده روی جمعیتی از حیوان‌ها، رنگ قرمز ۳، که با نام اریتروسین هم شناخته می‌شود، ریسک ابتلا به تومورهای تیروییدی را افزایش می‌دهد. از این رو در بسیاری از مواد غذایی، رنگ قرمز ۴۰ جایگزین قرمز ۳ شده است.
البته بررسی‌های تکمیلی دیگری نشان داده‌اند که بسیاری از رنگ‌های خوراکی سرطان‌زا نیستند. با این حال، باید در مصرف مواد غذایی حاوی رنگ‌های خوراکی تعادل را رعایت کرد.
۳. نیتریت سدیم (Sodium Nitrite)
این ماده عموما در مواد گوشتی فرآوری شده استفاده می‌شود. نیتریت سدیم، در نقش یک مادهی نگه‌دارنده، جلوی رشد باکتری‌ها را می‌گیرد و مزه‌ی ترش و رنگ قرمز متمایل به صورتی به گوشت می‌دهد.
نیتریت موجود در مواد غذایی، در حرارت بالا و در حضور آمینواسیدها، به نیتروسامین تبدیل می‌شود که برای سلامتی بسیار مضر است. استفاده‌ی بی‌رویه از مواد غذایی حاوی نیتریت و نیتروسامین باعث افزایش ریسک ابتلا به سرطان معده می‌شود. از آن‌جایی‌که مواد گوشتی فرآوری شده حاوی مقادیر زیادی از این مواد افزودنی هستند، استفاده‌ی کنترل نشده از آن‌ها می‌تواند ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ، سینه و مثانه را افزایش دهد. بعضی از بررسی‌های علمی صورت گرفته روی نیتروسامین نشان داده‌اند که مصرف آن با ابتلا به دیابت نوع یک هم مرتبط است.
برای در امان ماندن از این آسیب‌ها، مصرف مواد گوشتی فرآوری شده را کاهش دهید و استفاده از غذاهایی همچون سوسیس و هات‌داگ را به حداقل برسانید. به جای این مواد غذایی، می‌توانید از جایگزین‌های پرپروتئینی مثل گوشت مرغ، گوشت گوسفند، ماهی، مغزیجات و تخم‌مرغ در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
۴. صمغِ گوار (Guar Gum)
صمغ گوار یک ترکیب کربوهیدراتی است که از آن برای سفت کردن و فشرده‌سازی مواد غذایی استفاده می‌شود. استفاده از این مادهی افزودنی در صنایع غذایی بسیار مرسوم است و می‌توان آن را در بستنی، انواع سس و سوپ‌ها پیدا کرد.
صمغ گوار منبع غنی فیبر است و فواید زیادی برای سلامتی دارد. برای نمونه، یک بررسی علمی نشان داده که استفاده از آن برای کاهش ناراحتی‌های معده و درمان یبوست مفید است. استفاده از صمغ گوار برای کاهش اشتها و پایین آوردن میزان قند و کلسترول خون هم مناسب گزارش شده است.
البته استفاده‌ی بی‌رویه از صمغ گوار تأثیرهای بسیار مخربی روی سلامتی می‌گذارد. اندازه‌ی این ماده پس از مصرف می‌تواند ۱۰ تا ۲۰ برابر افزایش پیدا کند و به بافت‌های مری یا روده‌ی کوچک آسیب وارد کند.
۵. شربت ذرت اشباع‌شده با فروکتوز
این شربت نوعی شیرین‌کننده‌ی مواد غذایی است که از ذرت به عمل می‌آید. این مادهی افزودنی در نوشابه‌ها، آبمیوه‌ها، شکلات و شیرینی‌ها و انواع سِریال‌ها استفاده می‌شود. غلظت بالای فروکتوز در این شربت، استفاده از آن را به تهدیدی جدی برای سلامتی تبدیل کرده است.
اضافه وزن و ابتلا به دیابت از عوارض اجتناب‌ناپذیر استفاده از این شربت هستند. در یک مطالعه‌ی میدانی روی ۳۲ نفر که به مدت ۱۰ هفته از مواد غذایی حاوی این شربت استفاده کرده بودند مشخص شد که افزایش قند خون و چربی شکم، کاهش حساسیت بدن به انسولین و التهاب عضلانی از عوارض اصلی آن است.
شربت ذرت اشباع‌شده با فروکتوز باعث ورود کالری‌های خالی به بدن می‌شود که هیچ ویتامین یا مادهی معدنی مفیدی را برای تأمین نیازهای بدن دربرندارند.
۶. شیرین‌کننده‌های مصنوعی
از این مواد افزونی در بسیاری از غذاهای رژیمی و نوشیدنی‌ها استفاده می‌شود. معروف‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی آسپارتام، سوکرالوز، ساخارین و اسسولفام پتاسیم هستند. بررسی‌های علمی نشان داده‌اند که استفاده از این مواد باعث افزایش وزن و بالا رفتن میزان قند خون می‌شود.
به خاطر داشته باشید که بعضی از این شیرین‌کننده‌ها، مانند آسپارتام، ممکن است باعث ایجاد سردرد و حساسیت در مصرف‌کننده شوند. با وجود این آسیب‌های احتمالی، استفاده‌ی متعادل از این مواد مانعی ندارد و تهدید بزرگی برای سلامتی محسوب نمی‌شود.
۷. کاراگینان (Carrageenan)
این ماده از جلبک دریایی قرمز استخراج شده و به عنوان مادهی افزودنی برای امولسیون کردن مواد غذایی استفاده می‌شود. کاراگینان عمدتا در شیر بادام، پنیر کوتاژ، بستنی و پنیر گیاهی یافت می‌شود. بررسی‌های علمی صورت گرفته روی جمعیتی از حیوانات نشان داده که استفاده از این ماده، تعادل میزان قند خون را به هم می‌زند و باعث بروز التهاب روده می‌شود. کاراگینان همچنین روند طبیعی هضم غذا را مختل می‌کند و به معده آسیب می‌زند.
متأسفانه میزان آگاهی در رابطه با پیامدهای منفی استفاده از این مادهی افزودنی پایین است. با وجود استفاده‌ی گسترده از کاراگینان، هنوز هم می‌توان مواد غذایی که از این مادهی افزودنی بهره نبرده‌اند را خریداری و از آن‌ها استفاده کرد.
۸. سدیم بنزوات (Sodium Benzoate)
از این مادهی افزودنی معمولا در نوشیدنی‌های گازدار و غذاهای اسیدی همچون سس سالاد، خیارشور و انواه آبمیوه استفاده می‌شود. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به صورت کلی استفاده از آن را تصدیق کرده است اما بررسی‌های علمی متعددی نشان داده‌اند که مصرف سدیم بنزوات می‌تواند پیامدهای منفی هم داشته باشد.
یکی از این پیامدهای منفی، بروز بیش‌فعالی در کودکان سه ساله است. مطالعه‌ی دیگری نشان داده که استفاده‌ی بی‌رویه از نوشیدنی‌های حاوی سدیم بنزوات می‌تواند باعث بروز اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) در دانشجویان شود.
ترکیب سدیم بنزوات با ویتامین سی می‌تواند باعث تولید بِنزِن شود که ارتباط تنگاتنگی با ابتلا به سرطان دارد. به خاطر داشته باشید که نوشیدنی‌های گازدار، حتی رژیمی و بدون قند، می‌توانند حاوی مقادیر بسیار بالایی از بنزن باشند.
از مصرف مواد غذایی حاوی این ماده پرهیز کنید و در صورت مصرف، حتما آب بنوشید تا میزان جذب سدیم بنزوات کاهش پیدا کند. دفعه‌ی بعد که به دنبال خرید نوشیدنی گازدار هستید، به برچسب پشت بسته‌بندی آن دقت کنید. اگر نوشیدنی حاوی اسید بنزوییک، بنزن یا بنزوات، مخصوصا در ترکیب با مواد حاوی ویتامین سی مثل سیتریک اسید یا اسکوربیک اسید بود، در خرید آن تجدید نظر کنید.
۹. چربی ترانس (Trans Fat)
این نوع چربی، اشباع‌نشده است و در اثر هیدروژنه شدن، قابلیت افزایش عمر مواد غذایی و حفظ یکپارچگی ساختارشان را دارد. این ترکیب در بسیاری از مواد غذایی روزمره مانند غذاهای پختنی، کره‌ی گیاهی، پاپکورن و انواع بیسکویت موجود است.
استفاده از این ماده می‌تواند تهدیدی برای سلامتی محسوب شود. سازمان غذا و داروی آمریکا هم اخیرا تصمیم گرفته که آن را از گروه مواد افزودنی بی‌خطر حذف کند. مهم‌ترین پیامد منفی استفاده از چربی ترانس، بالا رفتن ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی است.
تحقیق‌های صورت گرفته روی تأثیرهای چربی ترانس همچنین نشان داده‌اند که استفاده‌ی بی رویه از آن باعث افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ هم می‌شود. بهترین شیوه برای کاهش میزان استفاده از چربی ترانس، استفاده‌ی محدودتر از غذاهای فراوری شده و استفاده از روغن‌های گیاهی است.
۱۰. صمغ زانتان (Xanthan Gum)
از این ماده برای حفظ یکپارچگی ساختار بسیاری از مواد غذایی مانند سس‌ها، سوپ‌ها، شربت‌ها و مواد غذایی بدون گلوتن استفاده می‌شود. نکته‌ی قابل توجه در رابطه با صمغ زانتان این است که در صورت استفاده‌ی محدود، می‌تواند برای بدن مفید باشد.
مطالعه‌ای علمی نشان داده که میزان قند خون پس از استفاده از برنج حاوی صمغ زانتان کمتر از زمانی است که برنج به صورت عادی مصرف می‌شود. این ماده می‌تواند در کاهش میزان کلسترول خون و القای احساس سیری هم ایفای نقش کند. اما باید توجه داشت که مصرف بی‌رویه‌ی مواد غذایی حاوی این صمغ می‌تواند باعث بروز مشکل هضم غذا، التهاب روده و معده، بیماری‌های قلبی و دیابت شود.
۱۱. مزه‌های مصنوعی
مزه‌های مصنوعی دسته‌ای از مواد شیمیایی هستند که برای شبیه‌سازی بعضی مزه‌ها استفاده می‌شوند و انواع بسیار متنوعی دارند. بررسی‌های علمی صورت گرفته روی حیوان‌ها نشان داده که این مزه‌ها می‌توانند به سلامت خون لطمه بزنند.
برای مثال، در آزمایشی که روی موش‌های آزمایشگاهی که به مدت هفت روز از مزه‌های مصنوعی تغذیه کرده بودند صورت گرفت مشخص شد که استفاده از این مزه‌ها با کاهش میزان تولید گلبول‌های قرمز در خون رابطه مستقیم دارد. به علاوه، بعضی مزه‌ها، مانند مزه‌ی شکلات، بیسکویت و توت‌فرنگی، می‌توانند سلول‌های مغز استخوان را تخریب کنند.
هنگام خرید به برچسب‌های موجود روی بسته‌های مواد غذایی دقت کنید و سعی کنید غذاهایی را تهیه کنید که کم‌ترین میزان مزه‌ی مصنوعی را داشته باشند. اگر طرفدار مزه‌ی خاصی هستید، به جای استفاده از مزه‌ی شبیه‌سازی شده، در صورت امکان از خود آن مادهی غذایی استفاده کنید.
۱۲. عصاره‌ی مخمر (Yeast Extract)
این عصاره به بسیاری از غذاهای ترش‌مزه مانند پنیر، سس سویا و اسنک‌های نمکی اضافه می‌شود تا مزه‌شان را دوچندان کند. عصاره‌ی مخمر از ترکیب کردن مخمر و شکر در محیط گرم و سپس قرار دادن آن در یک سانتریفیوژ برای از بین بردن پوسته‌‌ی سلولی مخمر حاصل می‌شود.
این روند باعث می‌شود که عصاره‌ی مخمر حاوی مقادیری از گلوتامات باشد. همانطور که قبلا اشاره کردیم، استفاده از مواد غذایی حاوی گلوتامات می‌تواند باعث بروز سردردهای خفیف و بی‌حسی موضعی در بعضی افراد شود. به علاوه، عصاره‌ی مخمر سرشار از سدیم است و مصرف زیاد سدیم باعث افزایش فشار خون و بروز بیماری‌های قلبی می‌شود. البته مقدار عصاره‌ی مخمر استفاده شده در مواد غذایی آنقدر زیاد نیست، اما مصرف محدود یا حذف آن برای پیشگیری از بروز مشکل‌های احتمالی توصیه می‌شود.
کلام آخر
استفاده از مواد غذایی حاوی مواد افزودنی در عصر حاضر اجتناب‌ناپذیر است. این در حالی است که بسیاری از این مواد افزودنی در مقادیر ناچیز به غذاها افزوده می‌شوند و در صورت داشتن الگوی مصرف متعادل مشکل جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کنند. با این وجود، همیشه به خاطر داشته باشید که قبل از خریدن مواد غذایی، نگاهی به لیست مواد افزودنی موجود در آن‌ها بیندازید و از استفاده‌ی بی‌رویه از غذاهای غیراورگانیک خودداری کنید.
منبع: Healthline
