۱۱ مستند برتر دربارهی سنگ‌نوردی که حیرت‌زده‌تان می‌کند
در دنیای ورزش‌های برگزیده، سنگ‌نوردی رشته‌ای نسبتا جوان است. این رشته‌ی ورزشی سخت و پرچالش از دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی طرفداران و علاقه‌مندان خود را پیدا کرد و وارد عرصه‌ی رقابت‌های جهانی شد، اما اواخر دهه‌ی ۷۰ بود که مستندهای سنگ‌نوردی در طبیعت، داستان‌هایی دربارهی بقا و گذر از شرایط سخت و گاهی مرگ‌بار را به تصویر کشیدند.
سنگ‌نوردی ورزشی است که به علاقمندانش به خوبی نشان می‌دهد چگونه با شرایط سخت زندگی خود کنار بیایند. دو مفهوم خودانگیختگی و صبر در هر لحظه از این فعالیت نفس‌گیر مستتر است و همچنین این پیام را می‌رساند که برای رسیدن به اهداف خود باید آماده‌ی رویارویی با چالش‌های فراوانی باشیم. گاهی برای رسیدن به نقطه‌ی مورد نظر آسیب می‌بینیم، بارها شکست می‌خوریم و خسته می‌شویم، اما در نهایت بعد از بارها فراز و فرود، یافتن مسیرهای هموارتر و طی کردن راهی که به نظر غیر ممکن می‌رسید طعم شیرین فتح را می‌چشیم.
تاکنون تعداد زیادی فیلم و مستند با موضوع سنگ‌نوردی ساخته شده است. در این مطلب خلاصه‌ای از ده مستند سنگ‌نوردی برتر تمام دوران را ارائه کردیم که هر یک از آن‌ها بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده‌اند.
۱. انفرادی آزاد (Free Solo)
- کارگردان: الیزابت چای واشارهی، جیمی چین
- بازیگران: الکس هانولد، سانی مک‌کندلس، جیمی چین
- محصول: ۲۰۱۸
- امتیاز متاکریتیک: ۸۳ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
صعود انفرادی آزاد الکس هانولد از صخره‌های ال کاپیتان (El Capitan) در پارک ملی یوسمیتی با فیلمبرداری خیره‌کننده‌ی کارگردانان جیمی چین و الیزابت چای واشارهی در مستندی به نام «انفرادی آزاد» به تصویر کشیده شده است.
فداکاری باورنکردنی هانولد و سبک زندگی طاقت‌فرسای او که تماما به سنگ‌نوردی محدود می‌شد (بدون کار، خانه، همسر و فرزند) و عطش سیری‌ناپذیر این ورزشکار برای رسیدن به کمال در این رشته، و سابقه‌ی جدایی عاطفی که خود الهام‌بخش او بوده، با ظرافت هرچه تمام‌تر در این مستند تصویر کشیده شده است.
این فیلم غم‌انگیز به طرز پیچیده‌ای با یک داستان عشقی تکان‌دهنده و در عین حال دردناک آمیخته شده است که بارها عزم و اراده‌ی آهنین الکس را تهدید می‌کرد، اراده‌ای که برای تکمیل این شاهکار غیرقابل وصف به آن نیاز داشت. تماشای این فیلم باعث می‌شود روی صندلی خود میخکوب شوید و دستانتان از عرق خیس شود، چرا که دیدن الکس هانولد که خود را برای یک صعود حیرت‌انگیز، از ارتفاع ۳۲۰۰ فوتی از صخره‌های تماما گرانیتی آماده می‌کند، چیزی جز این برای بیننده به ارمغان نمی‌آورد.
«انفرادی آزاد» نه تنها حماسه‌ای از سفر یک مرد به سوی موفقیت است، بلکه خودِ فیلم و دستاورد آن به عنوان ستون‌هایی برای نشان دادن انعطاف‌پذیری روح انسان عمل می‌کند و مظهر تلاش بشریت برای رسیدن به سرحد کمال در هر کار و فعالیت و تفکری است. این مستند، داستانی است که دیدنش کوهنوردان و صخره‌نوردان سخت‌کوش، و هر انسانی را با هر روحیه‌ای به وجد می‌آورد.
۲. دیوار سپیده‌دم (The Dawn Wall)
- کارگردان: پیتر مورتیمر، جاش لاول
- بازیگران: تامی کالدول، کوین جارگسن، جان برنچ
- محصول: ۲۰۱۷
- امتیاز متاکریتیک: ۸۱ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
«دیوار سپیده‌دم» یک مستند سنگ‌نوردی پر از محتوا و دل‌شکستگی است که پروژه‌ی طاقت‌فرسا و هفت ساله‌ای را که تامی کالدول (و بعدا کوین جارگسن) برای صعود آزادانه به سخت‌ترین مسیر دیواره‌ی بزرگ در تاریخ سنگ‌نوردی به نام «دیوار سپیده‌دم» در ال کاپیتان انجام داد، به نمایش می‌گذارد. صعود آزاد موفقیت‌آمیز کالدول از دیوار سپیده‌دم با ۳۰۰۰ فوت ارتفاع و امتیاز ۵.۱۴ روزه در فنی‌ترین بخش‌های مسیر، نشان دهنده‌ی اوج حرفه‌ی سنگ‌نوردی او است و استاندارد جدیدی را برای صعود تعیین می‌کند.
مانند دستاورد تاریخی کالدول و جارگسن، فیلم موانع زیادی را در قلمرو مستندهای ورزشی ماجراجویانه می‌شکند. «دیوار سپیده‌دم» شامل مصاحبه‌های جذاب با کالدول است که آشفتگی عاطفی درونی‌اش را که سال‌ها پس از گروگان‌گیری در قرقیزستان با خود همراه داشت، در پرتو طلاق غم‌انگیز از معشوق دوران کودکی‌اش، بت رودن، آشکار می‌کند. هر دوی این اتفاقات تلخ اصلی‌ترین الهامات او برای فتح دیوار سپیده‌دم بودند.
«دیوار سپیده‌دم» تا حد زیادی یکی از بزرگترین تلاش‌ها برای مستندسازی در دنیای پیچیده‌ی سنگ‌نوردی حرفه‌ای است و در عین حال جنبه‌ی انسانی این ورزش را که اغلب نادیده گرفته می‌شود، حفظ می‌کند.
۳. مرو (Meru)
- کارگردان: جیمی چین، الیزابت چای واشارهی
- بازیگران: جیمی چین، کنراد آنکر، رونان آزترک
- محصول: ۲۰۱۵
- امتیاز متاکریتیک: ۷۷ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
«مرو» فیلمی است که ساخته شده تا تمام وجود شما را به لرزه درآورد و در عین حال تصویری از عظمت و عذاب اولین صعودهای آلپ را به تصویر می‌کشد. این مستند در عین حال داستانی دربارهی بقا و پارادوکس شکست است.
تلاش کنراد آنکر، جیمی چین و رنان آزترک برای صعود از باله‌ی ۲۱۰۰۰ فوتی مرو در هیمالیا در سال ۲۰۱۱ به عنوان یک صعود قطبی بی‌رقیب آغاز، و به یک نبرد سرد جان‌سوز ختم شد. این صعود، پیروزی بر احتمالات غیرممکن و داستانی دربارهی بهبودی و رستگاری غیرقابل تصور در مواجهه با شکست مطلق است.
با تماشای این فیلم به آنکر، چین و آزترک صخره‌نوردان اکسپدیشن آلپاین بپیوندید تا با جسارت هرچه تمام‌تر در یخچال‌های طبیعی پوشیده از برف که تا آن زمان کسی پا بر آن نگذاشته بود به سمت خلاء حرکت کنید و شاهد آزمون نهایی و استادی صخره‌نوردی این سه انسان ورزشکار خستگی‌ناپذیر باشید. «مرو» شما را وادار می‌کند که انتظار، امید و همزمان ناامیدی را تجربه کنید، زیرا این سه مرد به تاریخ سفرهای قطبی وارد می‌شوند و تلاشی در ابعاد کهکشانی را آغاز می‌کنند، و مطمئنا صخره‌نوردان تازه‌کار و اکسپدیشن‌های باتجربه را مجذوب خود خواهند کرد.
۴. طغیان دره (Valley Uprising)
- کارگردان: پیتر مورتیمر، نیک روزن
- بازیگران: الکس هانولد، پیتر سارشگارد، لین هیل
- محصول: ۲۰۱۴
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸.۱ از ۱۰
یکی از نمادین‌ترین مستندهای سنگ‌نوردی تمام دوران، «طغیان دره» شیرجه‌ای عمیق به تاریخ غنی سنگ‌نوردی در پارک ملی یوسمیتی است. صخره‌نوردی سابقه‌ای طولانی در جذب افرادی دارد که در زندگی عادی هم دست به ساختارشکنی می‌زنند. هدف این فیلم برجسته کردن ستاره‌های صخره‌نوردی یوسمیتی است که با روحیات آزاد و انرژی ناب، بسیاری از اولین مسیرها را در دره تعیین کردند. مستند «طغیان دره» همچنین می‌کوشد تا تکامل صخره‌نوردی به عنوان قوس پیشرفت چشمگیر کوهنوردان در یوسمیتی در عصر طلایی را از طریق استادان این رشته در دهه‌ی ۸۰ به تصویر بکشد. بعد از آن در دهه‌ی ۹۰ بود که برای اولین بار صعود آزاد در این ورزش مطرح شد و در نهایت با صعودهای ورزشی و انفرادی آزاد به پایان رسید.
«طغیان دره» مستندی است که هر کسی برای شناخت تاریخ سنگ‌نوردی باید آن را تماشا کند. مطمئنا با تماشای این مستند اوقات خوشی را سپری خواهید کرد و به درک کاملا جدیدی از دنیای صخره‌نوردی می‌رسید.
۵. معجزه‌ی جف لو (Jeff Lowe’s Metanoia)
- کارگردان: جیم آیکمن
- بازیگران: آلن پترسون، جان کراکوئر، کنراد آنکر
- محصول: ۲۰۱۴
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
«معجزه‌ی جف لو» داستان ماجراجویی‌های یکی از بزرگترین کوهنوردان و سنگ‌نوردان جهان است. لو همچنین تا حد زیادی به عنوان آغازگر و تکمیل‌کننده‌ی یخ‌نوردی شهرت دارد. این مستند زندگینامهای، دستاوردهای درخشان جف لو را نشان می‌دهد که اوج آن صعود انفرادی او به سمت شمال ایگر در سوئیس بود.
او این صعود به ظاهر غیرممکن را در سال ۱۹۹۱ به دنبال یک بحران شدید میانسالی به پایان رساند. صعودی که قبلا غیرقابل تصور بود، راه را برای یک تجلی معنوی هموار کرد که بعدا به لو اجازه داد تا با صبر و تواضع وارد سخت‌ترین صعود زندگی خود، یعنی نبردی تقریبا دو دهه‌ای با بیماری ALS شود.
«معجزه‌ی جف لو» داستانی الهام‌بخش و قابل تامل دارد، و به عنوان یکی از بزرگترین مستندهای سبک زندگینامهای یک صخره‌نورد تا به امروز ثبت شده است.
۶. ۱۸۰ درجه جنوبی: فاتحان عبث (۱۸۰° South: Conquerors of the Useless)
- کارگردان: کریس مالوی
- بازیگران: جف جانسون، ایوان شوینارد، کیث مالوی
- محصول: ۲۰۱۰
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
این مستند زیبا، جف جانسون را در سفر سال ۱۹۶۸ به پاتاگونیا دنبال می‌کند که در اصل توسط دو تن از اسطوره‌های سنگ‌نوردی و حفاظت از محیط زیست، ایوان شوینارد (بنیان‌گذار پاتاگونیا) و داگ تامپکینز انجام شده بود. جانسون در تلاش برای بازسازی سفری حیاتی، وارد یک ماجراجویی شش ماهه می‌شود که با یک قایق آغاز و با تلاش برای صعود به قله‌ی کورکووادو وولگانو، قله‌ای چشمگیر واقع در پارکی به نام منطقه‌ی محافظت‌شده‌ی پاتاگونیا که توسط تامپکینز و او تاسیس شده است، به پایان می‌رسد.
در سراسر فیلمبرداری نفس‌گیر و روایت سفر جانسون، کلیپ‌هایی در مورد ابتکارات حفاظت از محیط زیست هم به چشم می‌خورد، که این فیلم را نه تنها به یک مستند دربارهی ماجراجویی و سنگ‌نوردی، بلکه دعوتی برای محافظت از منلبع طبیعی تبدیل می‌کند.
۷. خطوط پادشاهی (King Lines)
- کارگردان: جاش لول، پیتر مورتیمر
- بازیگران: کریس شارما، ملیسا لاکیس، تونی لنمپرچت
- محصول: ۲۰۰۸
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۹ از ۱۰
از همان آغاز قرن بیست و یکم، نام شارما مترادف با سنگ‌نوردی شد. تکنیک‌های خلاقانه‌ی مسیریابی و صعود کریس شارما در مستند نیمه‌زندگی‌نامه‌ای او با نام «خطوط پادشاهی» برجسته شده است. فداکاری شارما برای جستجوی خطوط پادشاهی، سخت‌ترین و جذاب‌ترین خطوط صخره‌ای که برای بالا رفتن از آن به خلاقیت بالا نیاز است، از زمان کودکی نیروی محرکه و انگیزه‌ی زندگی او بوده.
«خطوط پادشاهی» ادای احترامی زیبا به یکی از بزرگترین صخره‌نوردان جهان، و یکی از برجسته‌ترین مستندهای صخره‌نوردی است که تا کنون ساخته شده.
۸. زمین مرتفع (Higher Ground)
- کارگردان: وارن میلر
- بازیگران: وارن میلر، شین مک‌کانی، سث موریسون
- محصول: ۲۰۰۵
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷ از ۱۰
چرا صخره‌نوردان این ورزش را انتخاب می‌کنند؟ «زمین مرتفع» سعی می‌کند از طریق مصاحبه با سنگ‌نوردان در رشته‌های مختلف به این سوال پاسخ دهد. صخره‌نوردی، یخ‌نوردی و کوهنوردی همگی در این کلاژ دیدنی جای گرفته‌اند. بر خلاف سایر مستندهای سنگ‌نوردی که عمدتا بر روی مردان این قلمرو متمرکز شده‌اند، «زمین مرتفع» یخ‌نوردان زن را در حال بالا رفتن از مسیر آبشار بریتیش کلمبیا نشان می‌دهد.
«زمین مرتفع» همچنین بینش روشنی از دنیای سخت صخره‌نوردی غیرحرفه‌ای و دیدگاهی معتبر در مورد «چرایی» صعود کوهنوردان ارائه می‌کند. مناظر تماشایی که صعودهای کلاسیک در سراسر آمریکای شمالی را به نمایش می‌گذارد، همراه با موسیقی متن فوق‌العاده، تماشای فیلم را لذت بخش می‌کند، حتی اگر چیزی در مورد سنگ‌نوردی ندانید.
۹. پایان سخت (The Sharp End)
- کارگردان: پیتر مورتیمر، نیک روزن
- بازیگران: الکس هانولد، دین پاتر، لیزا راندز
- محصول: ۲۰۰۷
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۷.۷ از ۱۰
این مستند پیچیده، مجموعه‌ای از داستان‌هایی دربارهی ورزشکاران افراطی است که محدودیت‌های زیادی را در تمام عرصه‌های صخره‌نوردی، از بولدرینگ هایبال گرفته تا پرواز با لباس وینگ‌سویت و هر چیزی که در این بین وجود دارد، پشت سر می‌گذارند. در «پایان سخت» با صخره‌نوردان کلاس جهانی مانند دین پاتر، لیزا رندز، استف دیویس، آمون مک نیلی، رنان آزتورک، کریس مک نامارا، سدار رایت و الکس هانولد در حالی که سخت‌ترین پروژه‌های جهان را انجام می‌دهند، آشنا خواهید شد.
مناظر چشم‌نواز همراه با مصاحبه‌های جذاب و سکانس‌های نفس‌گیر در صخره‌های معروف سراسر جهان، این فیلم را همزمان سرگرم‌کننده و الهام‌بخش کرده است. کوهنوردانی که در «پایاین سخت» معرفی می‌شوند، ترکیبی جذاب از دیوانگی آمیخته با فداکاری مطلق را به نمایش می‌گذارند که به آن‌ها امکان می‌دهد شاهکارهای به ظاهر غیرممکن خلق کنند. اگر علاقه‌مند به آگاهی بیشتر در مورد جنبه‌های سخت این ورزش هستید، قطعا «پایان سخت» ارزش دیدن دارد.
۱۰. لمس خلاء (Touching the Void)
- کارگردان: کوین مک‌دانلد
- بازیگران: جو سیمپسون، سایمون ییتس، کوین مک‌دانلد
- محصول: ۲۰۰۴
- امتیاز متاکریتیک: ۸۲ از ۱۰۰
- امتیاز IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
«لمس خلاء» داستان دلخراش دو کوه‌نورد جوان به نام‌های جو سیمپسون و سایمون ییتس است که در سال ۱۹۸۵ برای اولین بار به سمت غرب سیولا گراند در رشته کوه‌های آند پرو حرکت کردند و به سختی توانستند زنده از آن خارج شوند. همانطور که در دنیای کوهنوردی و به ویژه در قلمرو سرسخت صخره‌نوردی شناخته شده است، صعود اغلب به مراتب خطر کمتری نسبت به فرود دارد. سیمپسون و ییتس این درس را به سختی می‌آموزند و با خطر مرگ مواجه می‌شوند.
شرایط خطرناک آمیخته با یک جراحت طاقت‌فرسا در مسیر بازگشت منجر به داستانی فراموش‌نشدنی دربارهی بقا می‌شود که هنوز در دنیای رو به رشد کوهنوردی آلپاین رقیب ندارد. نام سیمپسون و ییتس نه تنها به عنوان اولین کوهنوردانی که با موفقیت به قله‌ی سیولا گراند (۲۱۰۰۰ فوت) صعود کردند، بلکه به عنوان یکی از بزرگترین امدادگران کوهستانی بدون کمک در تاریخ صعود ثبت شده است.
۱۱. کم و بیش قدرتمند (Pretty Strong)
- کارگردان: جولی الیسون، لزلی هیتمیر، کالت مک‌نرنی
- بازیگران: ایزابل فاوس، هیزل فاندلی، جسا گوبل
- محصول: ۲۰۲۰
- امتیاز متاکریتیک: –
- امتیاز IMDb به فیلم: ۶.۷ از ۱۰
جولی الیسون، سردبیر سابق مجله‌ی کوهنوردی، با یک سازمان رسانه‌ای مردمی و تحت رهبری زنان به نام Never Not Collective همکاری کرد تا فیلمی بلند دربارهی زنانی بسازد که در دنیای صخره‌نوردی برجسته‌اند.
با دیدن این مستند از قدرت نهفته در اندام ظریف بانوانی که با تلاشی وصف‌ناشدنی از صخره‌های عمودی و بدون ذره‌ای شیب و شیار بالا می‌روند، انگشت به دهان خواهید ماند.
منبع: the climbing guy
🤩👌