۱۰ بار که طبیعت در سال ۲۰۲۱ ما را شوکه کرد
شکل‌گیری ارتش‌های شبیه‌سازی شده‌ی زنبورها، نهنگ‌هایی که روش‌های نبرد را به یکدیگر می‌آموزند و حیوانی که با ورود به دنیای کوانتوم زنده ماند، بخشی از رفتارهای عجیب طبیعت در سال گذشته‌ی میلادی است. ۲۰۲۱ سالی بود که دنیای طبیعی ما را شوکه کرد، وحشت زده کرد و در برخی مواقع آزار داد. در اینجا ۱۰ نمونه از رفتارهای عجیب در طبیعت سال ۲۰۲۱ را مرور می‌کنیم.
۱. زنبور عسل با ارتش شبیه‌سازی شده‌ی جاودانه
یک زنبور عسل کارگر
Credit: Shutterstock
یک مطالعه که در ژوئن ۲۰۲۱ در نشریه‌ی Proceedings of the Royal Society B منتشر شد، نشان داد که از طریق یک رویداد ژنتیکی عجیب، یک گونه زنبور عسل، ارتش خود را از همسان‌های کاملا مشابه ایجاد کرده است. کارگران برخی از گونه‌های حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها، زنبورهای عسل و زنبورهای بی‌عسل، می‌توانند از طریق بکرزایی یا تولید مثل غیرجنسی، تولید مثل کنند. اما چون این فرآیند منجر به از دست دادن ناپایدار مواد ژنتیکی می‌شود، حشرات، اغلب فرزندهای ملکه‌های نزدیک مرتبط با خود را به‌عنوان راهی برای تولید مثل ترجیح می‌دهد.
با یک جهش ژنتیکی، کارگران زنبور عسل کیپ آفریقای جنوبی (South African Cape Honeybee) با نام علمی Apis Mellifera Capensis قادر به تولید مثل غیرجنسی بدون از دست دادن ماده‌ی ژنتیکی شدند و لانه‌ی زنبورهای اشاره شده هم کنار گذاشته شد. زنبورهای کارگر شروع به اجرای انواع ترفندها کردند. برخی از زنبورهای شبیه‌سازی شده، دختران همسان عالی خود را در اتاق‌های سلطنتی قرار می‌دادند تا به‌عنوان ملکه انتخاب شوند. در حالی که برخی دیگر، کندوهای دیگر را که ، تصاحب کردند. در آینده پژوهشگران قصد دارند بفهمند چگونه ژن مسؤول این توانایی بی‌نهایت شبیه‌سازی را می‌توان روشن و خاموش کرد و در چه نقطه‌ای کندوهای تصاحب شده توسط ارتش‌های شبیه‌سازی شده فرو می‌ریزند.
۲. کشف گنجینه‌های دفن شده در ولز توسط خرگوش‌ها
بخشی از ظرف سفالی متعلق به عصر برنز
Credit Richard Brown & Giselle Eagle/WTSWW
خرگوش‌هایی که جزیره‌ای دور افتاده در سواحل ولز را اشغال کرده‌اند، با پنجه‌های خود به یک شاهکار باورنکردنی باستان‌شناسی رسیدند. خرگوش‌های جزیره‌ی اسکوخولم (Skokholm) در پمبروکشر دو اثر با ارزش را کشف کردند؛ یکی ابزاری ۹۰۰۰ ساله متعلق به عصر حجر و دیگری یک قطعه‌ی سفالی ۳۷۵۰ ساله که احتمالا مربوط به عصر برنز است.
نگهبانان منطقه «ریچارد براون» (Richard Brown) و «ژیزل ایگل» (Giselle Eagle) در حال گشت‌زنی در جزیره بودند که ساخته‌ی انسانی صاف و بیضی-شکل عصر حجر را دیدند که درست کنار یک حفره‌ی ایجاد شده توسط خرگوش‌ها قرار داشت. تکه سفال بعدی هم چند روز بعد در نزدیکی همان سوراخ خرگوش پیدا شد و این یافته‌ها نشان می‌دهند که زمانی شکارچیان در جزیره ساکن بوده‌اند. به خرگوش‌ها برای کارشان پاداشی داده نشده اما آن‌ها اکنون الهام‌بخش تحقیقات باستان‌شناسی بیشتر در جزیره، این بار توسط انسان‌ها هستند.
۳. مهاجرت لاک‌پشت‌ها از یک آبراه مخفی
مسیر مهاجرت لاک‌پشت‌ها
Credit: redit: Dana Briscoe, et al. / Frontiers in Marine Science
لاک‌پشت‌های دریایی شمال اقیانوس آرام با نام علمی «کارتا کارتا» (Caretta Caretta) در سواحل ژاپن از تخم بیرون می‌آیند و بخش‌های زیادی از دوران بزرگسالی خود را به شنا در جریان‌های اقیانوس آرام می‌گذرانند. اما اینکه چگونه این موجودات گهگاه در فاصله‌ی ۱۴ هزار و ۵۰۰ کیلومتری از زادگاهشان در مکزیک مشاهده می‌شوند، مدت‌ها یک راز بوده است، به‌ویژه که این حیوانات خونسرد برای رسیدن به آنجا باید از آب‌های سرد و خطرناک بگذرند.
مطالعه‌ای که در ماه آوریل در نشریه‌ی «فرانتیرز این مرین ساینس» (Frontiers in Marine Science) منتشر شد، از تگ‌های ردیابی GPS برای شکستن راز این پرونده استفاده کرد. طبق این پژوهش، لاک‌پشت‌ها از طریق یک روزنه‌ی گرم موقتی در آب سرد، در طول چرخه‌ی آب‌وهوایی «ال نینو» (El Niño) که آب گرم را در غرب اقیانوس آرام استوایی به سمت شرق در امتداد استوا جابه‌جا می‌کند، موج‌سواری می‌کنند.
لاک‌پشت‌ها این راهروی گرم را حس می‌کنند و تا زمانی که به مکزیک می‌رسند، دقیقا از همان مسیر می‌روند. برای تأیید این فرضیه، باید مطالعات بیشتری انجام شود اما پژوهشگران آن را به‌عنوان یک آگاهی شگفت‌انگیز می‌دانند که به محافظت از موجودات باشکوه و در عین حال بسیار آسیب‌پذیر سیاره‌ی زمین کمک می‌کند.
۴. خوردن روده‌ی قورباغه‌ی زنده توسط مار
خوردن روده‌ی قورباغه توسط مار
Credit: James Holden
دانشمندان تایلندی مستندی ساختند از مارهای کوکری این کشور که به‌خاطر نیش‌های بلند و تیغ-مانندشان که برای بریدن تخم‌های باز استفاده می‌کنند، معروف هستند. این مارها عادت قورباغه‌خواری مرسوم خود را به روش‌های وحشتناک جدید گسترش داده‌اند.
محققان هم یک مار کوکری تایوانی (Oligodon formosanus) و هم یک مار کوکری خال‌دار (Oligodon ocellatus) را مشاهده کردند که شکم قورباغه‌های زنده را پاره می‌کنند، سرشان را به داخل آن می‌برند و اندام‌های دوزیستان نگون‌بخت را می‌جوند و آن‌ها را از داخل به بیرون می‌خورند. این فرآیند گاهی چندین ساعت طول می‌کشد. پژوهشگران مطمئن نیستند که چرا مارها چنینی رفتاری از خود نشان می‌دهند، اما ممکن است برای پرهیز از مزه‌ی ناخوشایند و قسمت‌های سمی قورباغه، مستقیما به سراغ اندام‌های خوشمزه بروند.
۵. فرار مستقیم مارماهی از روده‌ی حواصیل
لحظه‌ی بیرون آمدن مارماهی از بدن حواصیل زنده
Credit: Sam Davis
تنها چیزی که می‌تواند بدتر از ورود مستقیم به روده باشد، خروج از آن است! دقیقا همان چیزی که امسال برای یک حواصیل بدبخت در «دلاویر» (Delaware) روی داد. این پرنده که با خیال آسوده فکر می‌کرد یک مارماهی آمریکایی (Anguilla rostrata) را بلعیده است، بدون شک وقتی که مارماهی با ضربه‌ی شدید از معده‌ی پرنده بیرون آمد، شگفت زده شد.
عکاس «سام دیویس» (Sam Davis) عکسی در حال پرواز از این پرنده‌ی به‌ظاهر بدون مشکل، همراه با مارماهی که به بیرون آویزان بود، گرفت. او در ابتدا فکر می‌کرد مارماهی در حال گاز گرفتن حواصیل است اما بررسی بعدی عکس‌های او، واقعیت عجیب و وحشتناک ماجرا را نشان داد.
چگونگی سوراخ کردن بدن حواصیل توسط مارماهی نامشخص است. نوع دیگری از مارماهی، مارماهی مار، می‌تواند پس از بلعیده شدن، زنده از روده‌ی ماهی بیرون بیاید اما دانشمندان نمی‌دانند چند گونه مارماهی می‌توانند این شاهکار نادر را انجام دهند یا کدام حیوانات به اندازه‌ی کافی برای تجربه‌ی چنین موقعیتی بدشانس بوده‌اند.
۶. کشتن خرس گریزلی توسط یک بز کوهی
یک بز کوهی با شاخ‌هایی که به‌عنوان ابزار دفاعی استفاده می‌کند.
Credit: Shutterstock
کشف یک خرس گریزلی ماده‌ی ۷۰ کیلوگرمی (Ursus arctos horribilis) مرده در یک مسیر پیاده‌روی محبوب کانادا در سال ۲۰۲۱ باعث شکل‌گیری یک معمای قتل عجیب‌وغریب شد. در یک توضیح دیدنی، تجزیه‌وتحلیلی که توسط پارکبانان پس از انتقال لاشه‌ی خرس انجام شد، نشان داد که قربانی اورسین در واقع چندین بار از ناحیه‌یی گردن و زیر بغل توسط شاخ‌های تیز یک بز کوهی اصابت کرده است.
با توجه به اینکه خرس‌ها اغلب با حمله به گردن، پشت و شانه‌های طعمه‌ی خود به شکار می‌پردازند، به‌نظر می‌رسد که بز مهاجم با ضربه‌های به‌موقع حریف خود را از پای در آورده است.
۷. نهنگ‌ها از تاکتیک‌های فراری برای فرار از ماهیگیران
نهنگ‌های اسپرم در سواحل جزیره‌ی سائو میگوئل آزورس پرتغال
Credit: Shutterstock
نهنگ‌های اسپرم (Sperm whales) با نام علمی Physeter macrocephalus مهارت‌های اجتماعی بسیار خوبی دارند و از طریق صداهای کوتاه و زبان بدن ارتباط برقرار می‌کنند. در مطالعه‌ای که ۱۷ مارس (۲۸ فروردین) در نشریه‌ی «بیولوژی لترز» (Biology Letters) منتشر شد، دانشمندان گزارش کردند که ارتباط نهنگ‌های اسپرم شامل اشتراک‌گذاری روش‌های نبرد هم می‌شود.
دانشمندان با تجزیه‌وتحلیل دفترچه‌های گزارش نهنگ‌داران قرن نوزدهم که به‌تازگی دیجیتالی شده، دریافتند که میزان ضربه‌ی نهنگ‌ها به اهدافشان تنها در چند سال ۵۸ درصد کاهش یافته است. نهنگ‌ها آموخته بودند که از تاکتیک‌های معمول خود برای تشکیل دایره‌های دفاعی (همان‌طور که برای حملات اورکا انجام می‌شود) با شنا کردن بالادست قایق‌های بادبانی ماهیگیرها، خودداری کنند. نکته‌ی قابل توجه‌تر این است که در مناطقی که نهنگ‌ها قبلا تحت حمله قرار نگرفته بودند هم با پیروی از هم‌نوعان خود که دچار حمله شده بودند، روش جدید را آموخته بودند.
۸. هم‌نوع‌خواری وزغ‌های نیشکر
وزغ نیشکر در استرالیا
Credit: Jason Edwards via Getty Images
وزغ‌های نیشکر مهاجم استرالیایی (Rhinella marina) به‌قدری مانند خون‌آشام رفتار می‌کنند که باعث می‌شود سریع‌تر تکامل یابند. آن‌ها در دهه‌ی ۱۹۳۰ میلادی توسط کشاورزان به استرالیا آورده شدند تا سوسک‌هایی که مزارع نیشکر را از بین می‌برند، بخورند اما وزغ‌ها هیچ شکارچی طبیعی نداشتند. بنابراین جمعیت آن‌ها از ۱۰۲ تای اولیه به بیش از ۲۰۰ میلیون افزایش یافت. با افزایش سرسام‌آور جمعیت در مقابل غذای محدود، وزغ‌های همیشه سازگار خیلی زود به هم‌نوع‌خواری روی آوردند.
درست پس از متولد شدن، وزغ‌های نیشکر برای چند روز وضعیت آسیب‌پذیری دارند و غذایی مناسب برای هم‌نوعان بزرگ‌ترشان هستند. بر اساس مطالعه‌ای که در ۳۱ آگوست (۹ شهریور) در نشریه‌ی Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شد، این هم‌نوع‌خواری حتی بر تکامل وزغ‌های نیشکر مهاجم هم اثر گذاشته و رشد آن‌ها را سرعت بخشیده است. به‌طوری که آن‌ها نسبت به گونه‌ی غیرتهاجمی خود در آمریکای جنوبی، یک‌پنجم زمان کمتری در حالت آسیب‌پذیر پیش از قورباغه شدن، سپری می‌کنند.
۹. اشتباه گرفتن غواصان با جفت خود توسط سوی مارهای دریایی
نزدیک شدن غواصان به مار دریایی
Credit: Shutterstock
یکی از غواصان هنگام شنا کردن در جزایر «کپل» (Keppel) در دیواره‌ی مرجانی بزرگ جنوبی استرالیا، متوجه شد که در میان مارهای دریایی نر بسیار سمی غوغایی ایجاد می‌کند. خزندگان زیر آب غواص را تعقیب می‌کردند و در ادامه دور باله‌های او پیچیدند و عاشقانه آب اطراف را لیس زدند. مطالعه‌ای که توسط این غواص و یک پژوهشگر دیگر در ۱۹ آگوست (۲۸ مرداد) در نشریه‌ی «ساینتیفیک ریپورتژ» (Scientific Reports) منتشر شد، نشان داد که رفتار غیرمعمول مارها دقیقا همان گونه است که به‌نظر می‌رسید؛ مارها او را با یک جفت اشتباه گرفته بودند.
در واقع، بسیاری از ۱۵۸ تعاملی که غواص با مارها داشت، در طول فصل جفت‌گیری مارها، بین ماه می و اگوست، اتفاق افتاد. این حیوانات که از مارهایی که زمانی در خشکی زندگی می‌کردند، برای زندگی در اقیانوس تکامل یافته‌اند، بینایی فوق‌العاده ضعیفی دارند و این یعنی مارهایی که از نظر جنسی ناامید شده‌اند، تنها با لیسیدن آب می‌توانند تأیید کنند که غواص، یک مار ماده نیست. بدتر از آن چون ماده‌ها معمولا در طول جفت‌گیری از نرها فرار می‌کنند، فرار غواص از دست مارها فقط تشریفات خواستگاری نرها را بیشتر می‌کند!
۱۰. نخستین حیوان درون درهم‌تنیدگی کوانتومی
تاردیگرید زیر میکروسکوپ الکترونی
Credit: STEVE GSCHMEISSNER/SCIENCE PHOTO LIBRARY/Getty Images
تاردیگریدها بدون شک یکی از سرسخت‌ترین حیواناتی هستند که تاکنون وجود داشته‌اند. هر شرایط دشواری را که تصور کنید، احتمالا تاردیگرید قبلا از آن جان سالم به‌در برده است. از پرتاب شدن به‌عنوان گلوله‌ی تفنگ، قرارگیری در آب داغ، قرار گرفتن در معرض پرتو فرابنفش شدید و برخورد شدید به سطح ماه. علت اینکه این مخلوقات میکروسکوپی از بسیاری از سناریوهای دشوار جان سالم به‌در برده‌اند، این است که می‌توانند خود را به حالت «تون» (Tun) تقریبا فناناپذیر ببرند و بدن خود را تقریبا بی‌آب کنند.
و اگر این توانایی به اندازه‌ی کافی شگفت‌انگیز نیست، مطالعه‌ای که ماه دسامبر (دی) منتشر شد، ادعا می‌کند که تاردیگریدها جهشی به قلمرو کوانتومی داشته‌اند و نخستین حیواناتی لقب گرفته‌اند که وارد درهم‌تنیدگی کوانتومی شده‌اند.
عکس کاور: حرکت گروهی زنبورهای عسل
Credit: Patrick Pleul/dpa-Zentralbild
منبع: Live Science
