۱۰ سریال پرطرفدار که در دنیای دیستوپیایی (ویرانشهر) می‌گذرند
تا به حال این سوال برایتان پیش آمده است که چگونه سریال‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی آینده‌های تاریک و بدترین اتفاقاتی که ممکن است رخ دهد را به تصویر کشیده‌اند؟ از «سرگذشت ندیمه» (The Handmaid’s Tale) تا «بازی مرکب» (Squid Game.) در این مطلب ۱۰ سریال پرطرفدار را نام بردیم که داستانشان در دنیای دیستوپیایی (ویران‌شهری) می‌گذرد.
برای اولین بار در سال ۱۹۴۹ جورج اورول در رمان «۱۹۸۴» (Nineteen Eighty-Four) خود به بیان اساسی ایده‌های دیستوپیایی پرداخت. دنیایی که از زیر خاکستر جنگ جهانی دوم سر برآورده، یک نظام جایگزین جهانی را تصور می‌کند که در آن یک دولت نظامی فاشیست، همه را از طریق یک سیستم خودکامه با تبلیغات آتشین، نظارت جمعی، جنگ دائمی و سرکوب اجتماعی و جنسی تحت کنترل نگه می‌دارد.
اصطلاحاتی مانند «برادر بزرگ» (Big Brother)، «پلیس اندیشه» (Thought Police)، «اتاق ۱۰۱» (Room 101) و «دوگانه باوری» (doublethink) که توسط رمان «۱۹۸۴» برای اولین بار ابداع و به جهان معرفی شدند، به سرعت وارد فرهنگ عامه شد، و در درجه‌ی اول ایدئولوژی آینده‌ی تاریک بود که صفت «اورولی» را تقریبا مترادف با «دیستوپیایی» قرار داد. خنده‌دار اینجا است که رمانی که «تله‌اسکرین‌ها» (دستگاه‌هایی شبیه به تلویزیون که هم فرستنده و هم گیرنده دارند) را به عنوان یک رسانه‌ی جمعی دو طرفه برای کنترل استفاده می‌کرد، حالا تا حدی به صورت اقتباسی وارد تلویزیون و شبکه‌های خانگی شده است.
سریال «۱۹۸۴» محصول ۱۹۵۴ با بازی پیتر کوشینگ در نقش وینستون اسمیت، و بسیار نزدیک به دنیای تیره و تار رمان اصلی اورول، در واقع اولین اقتباس تلویزیونی از رمان نبود، اما استفاده از آن و جنجال‌هایی که ایجاد کرد، فروش رمان را به شدت افزایش داد و به اورول کمک کرد تا نامش بر سر زبان‌ها بیافتد. به بهانه‌ی در دسترس قرار گرفتن این سریال با کیفیت بلوری و دیجیتال آن هم برای اولین بار، در ادامه ۱۰ سریال دیستوپیایی را که پس از آن ساخته شدند نام بردیم.
۱. زندانی (The Prisoner)
- سازنده: پاتریک مک‌گوهان
- بازیگران اصلی: پاتریک مک‌گوهان، آنجلو موسکات، الکسیس کنر
- سال‌های پخش: ۱۹۶۷-۱۹۶۸
- تعداد فصول: ۱
مدیر همیشه در حال تغییر «شماره‌ی دو» از «شماره‌ی شش» (با بازی پاتریک مک‌گوهان)، که پس از استعفای غیرمنتظره از شغلش در سرویس مخفی در دهکده‌ای دورافتاده (در واقع پورتمیریون در شمال ولز) می‌پرسد: «نمی‌دانی که راهی برای فرار وجود ندارد؟ اینجا جای زیبایی است، نه؟ انگار برای خودش دنیایی است». در واقع، این جامعه‌ی جذاب، عجیب و غریب و چندفرهنگی، و در آن واحد اقتدارگرا، سرکوبگر و گریزناپذیر، دنیای کوچکی از بریتانیای معاصر در بهترین و بدترین حالت خود است، هم خیال‌پردازی آرمان‌شهری را در خود دارد و هم کابوس دیستوپیایی.
قهرمان بی‌نام مک‌گوهان (که شماره‌گذاری شده است) از همکاری یا تسلیم شدن در برابر تشکیلات اطراف خود امتناع می‌ورزد، و بنابراین شخصیت‌گرایی و مقاومت را به تصویر می‌کشد، آن هم مقاومت در برابر آنچه که هرگز به طور واضح مشخص نیست. این سریال تک فصلی که ترکیبی سورئال از هنر پاپ و پارانویا را به تصویر می‌کشد، در ۱۷ قسمت ساخته شده است.
۲. ریسمان‌ها (Threads )
- سازنده: میک جکسون
- بازیگران اصلی: کارن میگر، ریس دینسدیل، ریتا می
- سال‌های پخش: ۱۹۸۴
- تعداد فصول: ۱
این سریال هم اولین بار، مانند «۱۹۸۴» ساخته‌ی رادولف کارتیه، در بی‌بی‌سی نمایش داده شد، که به طور قابل توجهی همزمان با نام داستان اورول بود. درام ماقبل، میان و پسا آخرالزمانی میک جکسون، بریتانیا را در یک لحظه از زیربنای خود رها کرده است و تغییرات مهمی را از اقتدارگرایی تا هرج و مرج آشکار، و در نهایت به کشاورزی و زباله‌گردی نشان می‌دهد.
«ریسمان‌ها» هم مانند فیلم «پس‌فردا» (The Day After) محصول ۱۹۸۳ به کارگردانی نیکلاس مایر و «بازی جنگ» (The War Game) اثر پیتر واتکینز محصول ۱۹۶۵، جنگ سرد را به وحشت جنگ جهانی هسته‌ای تبدیل کرد، و به صورت گرافیکی عدم آمادگی کشور برای پیامدهای فروپاشی جامعه، ریزش تشعشعات و زمستان هسته‌ای را نشان داد.
۳. توین پیکس (Twin Peaks)
- سازنده: دیوید لینچ، مارک فراست
- بازیگران اصلی: کایل مک‌لاکلن، مایکل اونتاکین، میدشن ایمیک
- سال‌های پخش: ۱۹۹۰-۱۹۹۱-۲۰۱۷
- تعداد فصول: ۳
هنگامی که مامور ویژه‌ی FBI دیل کوپر (با بازی کایل مک‌لاکلن) برای اولین بار به توئین پیکس، یک جامعه‌ی روستایی در ایالت واشنگتن در پنج مایلی جنوب مرز کانادا می‌رسد، با رویای آمریکایی مواجه می‌شود؛ هوای تازه‌ی کوهستان، بوی کاج، نجابت مردم محلی (و حتی پلیس خوش اخلاق) و کیفیت عالی قهوه و شیرینی پای در غذاخوری قدیمی. با این حال، طرف دیگر این مدینه‌ی فاضله دیستوپیا است و مانند دختر نوجوانی که کوپر برای تحقیق در مورد قتل وحشیانه‌اش آمده است، این مکان نیز ماهیت دوگانه‌ای دارد، جایی که جنایت، فساد و نیروهای تاریکی را پنهان می‌کند.
حماسه‌ی پیشگامانه‌ی دیوید لینچ و مارک فراست که در سه فصل (به‌علاوه‌ی پیش‌درآمد «با من بر آتش برو» (Fire Walk with Me) در سال ۱۹۹۲) ساخته شده است، ترکیبی شگفت‌انگیز از سوررئال، عجایب عرفانی و وحشت کیهانی است، جایی که رویای آمریکایی در مقابل زیرمتن شوم مردسالاری قرار می‌گیرد.
۴. تجربیات سریالی لین (Serial Experiments Lain )
- سازنده: ریوتارو ناکامورا
- صداپیشه‌های اصلی: کائوری شیمیزو، بریجت هافمن، امیلی براون
- سال‌های پخش: ۱۹۸۸
- تعداد فصول: ۱
۱۳ قسمت یا «لایه» انیمه‌ی ریوتارو ناکامورا زمانی منتشر شد که اینترنت هنوز در دوران نسبتا نوپای خود بود. ترس از آنچه ممکن است در مقابل آواتارها از دست بدهیم با دوران پیش از هزاره همراه شد. نگرانی در مورد یک باگ قریب‌الوقوع که ممکن است کل سیستم را از کار بیاندازد. این سریال با تبدیل همه‌ی اینها به روایتی ناخوشایند درباره‌ی دوران بلوغ، لین ۱۳ ساله‌ی خجالتی و رویایی را دنبال می‌کند، که متوجه می‌شود هویت او دائما توسط حضورش در فضای مجازی تضعیف می‌شود.
ماجراجویی‌های لین در سرزمین عجایب، با مذاکره در مورد جهان(های) جدید عجیب و اغلب تهدیدآمیز، جایی که مرز بین واقعیت و خیال محو می‌شود و منیت‌های تغییر یافته و موجودات شیطانی هر حرکت او را مشاهده می‌کنند و مانعش می‌شوند، اثری مشابه آثار فیلیپ کی دیک، ویلیام گیبسون، دیوید کراننبرگ و دیوید لینچ می‌سازد که همه به صورت انیمیشن مجددا کدگذاری شده‌اند.
۵. مجموعه‌ی مرده (Dead Set)
- سازنده: چارلی بروکر
- بازیگران اصلی: جیمی وینستون، چارلی بروکر، بث کوردینگلی
- سال‌های پخش: ۲۰۰۸
- تعداد فصول: ۱
در حالی که روایت‌های پسا آخرالزمانی از روایت‌های دیستوپیایی قابل تمایز هستند، ممکن است همپوشانی قابل توجهی بینشان وجود داشته باشد. طاعون جهانی زامبی‌ها که این مینی‌سریال پنج قسمتی پیش از «آینه‌ی سیاه» (Black Mirror) از چارلی بروکر را به پیش می‌برد، آن را به شدت با دوران پسا آخرالزمانی همسو می‌کند.
با این حال، جایی که بستری شدن در بیمارستان مانع از آن شد که قهرمان فیلم «۲۸ روز بعد» (۲۸ Days Later) محصول ۲۰۰۲ به کارگردانی دنی بویل متوجه مردگان متحرک شود، اینجا به وضعیت محبوس شدن شخصیت‌ها در صحنه‌ی فیلمبرداری تغییر می‌یابد. یک سریال تلویزیونی واقعیت‌محور که آن‌ها را نسبت به فاجعه‌ای که در دنیای بیرون آشکار می‌شود کور می‌کند و این که سریال به صراحت برادر بزرگ است به این طنز فراتلویزیونی اجازه می‌دهد تا انواع عناصر دیستوپیایی را در خود جای دهد.
مجموعه‌ی «برادر بزرگ»، که معمولا محلی از نظارت سرزده، دستورالعمل‌های خودسرانه و تاکتیک‌های ماکیاولیستی است، در اینجا به آخرین تکیه‌گاه برای بشریت تبدیل می‌شود حتی با وجود اینکه چندین شرکت‌کننده نشان می‌دهند که مغزشان به همان اندازه مرده است.
۶. سه درصد (۳%)
- سازنده: پدرو آگوئلرا
- بازیگران اصلی: بیانکا کامپاراتو، سینتیا سنیک، رادولفو والنتی
- سال‌های پخش: ۲۰۱۶-۲۰۲۰
- تعداد فصول: ۴
مارکو آلوارس (با بازی رافائل لوزانو) در مورد فرآیندی که او و سایر جوانان ۲۰ ساله برای تعیین اینکه کدام سه درصد از آن‌ها برای ترک جامعه و رسیدن به «دنیای عالی» انتخاب می‌شوند، می‌گوید: «این یک جامعه‌ی خرد است، نظم طبیعی جهان همینطور است.». با این حال، اندکی قبل از گفتن این کلمات، زنی را به دلیل مخفی کردن غذا، بی دلیل کتک می‌زند.
حماسه‌ی چهار فصلی پدرو آگوئلرا برزیلی آینده‌ای را نشان می‌دهد (اما به طرز عجیبی در زمان حال قابل تشخیص است) که همه چیز بین داراها و ندارها در امتداد خطوط ظاهرا شایسته سالارانه تقسیم می‌شود. با این حال، اهداف آرمان‌شهری در هر دو طرف با ویژگی‌های کاملا انسانی محق بودن و خیانت واژگون می‌شوند، و فرآیند به این شکل است که تنها مکانیسم تحرک اجتماعی یک بازی حذفی نخبه‌گرایانه است که در آن باخت نه به معنای مرگ بلکه به معنای یک عمر زندگی فقیرانه و در نهایت محکوم به مرگ است.
۷. سرگذشت ندیمه (The Handmaid’s Tale )
- سازنده: بروس میلر
- بازیگران اصلی: الیزابت ماس، جوزف فاینز، ایوان استراهافسکی
- سال‌های پخش: ۲۰۱۷- تا کنون
- تعداد فصول: ۴
جون آزبورن (با بازی الیزابت ماس) در آینده‌ای که در آن ناباروری گسترده به تصویر کشیده شده است و زنان بارور باقی مانده مجبور می‌شوند به عنوان مادر جایگزین (یا ندیمه‌ها) به خانواده‌های حاکم خدمت کنند، به دنبال فرار از بردگی جنسی و پیوستن دوباره به همسر و دخترش است.
مارگارت اتوود همیشه در مورد رمان دیستوپیایی خود در سال ۱۹۸۵ اصرار می‌ورزد که «هیچ چیزی در این داستان‌ها وجود ندارد که قبلا انجام نداده باشیم، در حال انجام آن نباشیم، به طور جدی در تلاش برای انجام نباشیم و همراه با اتفاقاتی که در حال حاضر در حال پیشرفت هستند شاهدش نباشیم.» به عبارت دیگر، او انباشته‌ای از واقعیت‌های مستند بود.
در اصل، تصویر اتوود از یک مردسالاری تمامیت‌خواه و برتری‌طلب سفیدپوست که تجاوز را در آمریکا نهادینه می‌کند، از ایدئولوژی‌های معاصر راست مذهبی و دولت ریگان استنباط می‌شود اما زمانی که سریال تلویزیونی اقتباسی بروس میلر ساخته شد، تمثیل‌های کهنه و پوسیده به یک بازی آشناتر و جدیدتر برای اهداف افراطی ترامپیسم تبدیل شدند.
۸. اساس-جی‌بی (SS-GB)
- سازنده: فیلیپ کادلبک
- بازیگران اصلی: سم رایلی، کیت بازورث، میو درمادی
- سال‌های پخش: ۲۰۱۷
- تعداد فصول: ۱
داستان دیستوپیایی گاهی به جهان‌های موازی و تاریخ‌های جایگزین می‌پردازد. شاید «۱۹۸۴» اورول در آینده‌ای دور اتفاق می‌افتد، اما همچنین می‌پرسد که اگر نازیسم و استالینیسم به ایدئولوژی‌های غالب تبدیل شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در اواسط ۲۰۱۰، دو سریال تلویزیونی مختلف دنیایی را تصور کردند که هیتلر در آن پیروز بود. جایی که فیلم «ساکن برج بلند» (The Man in the High Castle) اثر فرانک اسپاتنیتز (۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹)، اقتباسی از فیلیپ کی دیک، در آمریکای ۱۹۶۲ که توسط امپراتوری ژاپن و نازی‌ها اداره می‌شد، «اساس-جی‌بی» به کارگردانی کدلبک اقتباسی از رمان دن لیتون یک کارآگاه غیرسیاسی اسکاتلند یارد (با بازی سام رایلی) را نشان می‌دهد که با اکراه وارد گروه مقاومت بریتانیا در سال ۱۹۴۱ تحت اشغال نازی‌ها می‌شود. تصادفی نیست که هر دوی این سریال‌ها در دهه‌ای ظهور کردند که نئونازیسم بار دیگر سر زشت خود را در ایالات متحده و بریتانیا بالا برده است.
۹. نگهبانان (Watchmen )
- سازنده: دیمون لیندلوف
- بازیگران اصلی: رجینا کینگ، دان جانسون، تیم بلیک نلسون
- سال‌های پخش: ۲۰۱۹- تا کنون
- تعداد فصول: ۱
دیمون لیندلوف به طور مشابه با ارائه‌ی واقعیت‌ها و نگرانی‌هایی در مورد ظلم و ستم، با کمک عناصر مجموعه کتاب‌های مصور دهه‌ی ۱۹۸۰ آلن مور و دیو گیبونز، «نگهبانان» را به دنباله‌ای مبتکرانه‌ی نه قسمتی تبدیل کرد. این «بازسازی» بر شکنندگی مداوم روابط نژادی آمریکا با وارد شدن به دنیای داستانی از پیش موجود خود به شکل جدید و متفاوتی تمرکز می‌کند. بیشتر داستان ۳۴ سال پس از وقایع اصلی روایت می‌شود، اما با قتل عام وال استریت سیاه (در زندگی واقعی) در سال ۱۹۲۱ در تولسا، اوکلاهاما آغاز می‌شود. سپس پیامدهای مستمر این فاجعه را در درگیری امروزی بین افسران نقابدار اداره‌ی پلیس تولسا، یک شبه‌نظامی نژادپرست سفیدپوست محلی و یک خاندان را دنبال می‌کند که قصد تغییر جهان را برای همیشه دارند.
دو شخصیت تثبیت شده از موج اول و دوم کتاب‌های مصور در اینجا به طور قابل قبولی به عنوان آمریکایی‌های آفریقایی تبار بازسازی شده‌اند، و تهدید نژادی دائمی از سوی ارتش‌های مختلف کوکلوکس کلان با مقاومت یک زن رنگین پوست شجاع (با بازی رجینا کینگ) و چندین نفر دیگر از تجسم‌های دیگر قدرت سیاه روبرو می‌شود.
۱۰. بازی مرکب (Squid Game )
- سازنده: هوانگ دونگ هیوک
- بازیگران اصلی: هویئونگ جانگ، لی جانگ جی، گانگ یو
- سال‌های پخش: ۲۰۲۱
- تعداد فصول: ۱
درام کره‌ای شبیه به «نبرد سلطنتی» (Battle Royale) هوانگ دونگ هیوک که شرط‌بندی‌های خود را در ۹ قسمت پخش می‌کند، ۴۵۶ ربوده شده‌ی ورشکسته را در انواع مرگبار مسابقات کودکانه با وعده‌ی یک قلک انبوه از پول نقد در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد. از آنجایی که بازیکنان به سرعت حذف می‌شوند، این ممکن است بیشتر هیجان‌انگیز به نظر برسد تا دیستوپیایی، اما به یکی از آنتاگونیست‌های اصلی (با بازی هئو سونگ تائه) شماره‌ی قطعی اورولی ۱۰۱ اختصاص داده شده است. یکی از شرکت کنندگان، هنگام رای دادن به توقف یا ادامه‌ی مسابقه می‌پرسد: «آیا فرقی می‌کند؟ به هر حال بیرون از اینجا هم جهنم است.»
این دنیای کوچک با جامعه‌ای بی‌رحم که به‌عنوان منظره‌ی گلادیاتوری برای نخبگان فوق‌العاده ثروتمند (و برای بینندگان نت‌فلیکس) به نمایش گذاشته می‌شود، با تمام خودخواهی بی‌رحمانه و استیصال خونخوارش، به‌عنوان یک سیستم داروینی بسته و بازی‌محور نمایش داده می‌شود.
منبع: bfi.org.uk
