کنفرانس پاریس ؛ چشم‌انداز توافق برای زندگی زمین
در طول تاریخ، اقلیم زمین بارها تغییر کرده چنانچه تنها در ظرف همین ۶۵۰ هزار سال اخیر، زمین فراز و فرود هفت دوره‌ی بزرگ یخچالی را پشت سر گذاشته است. به محض فروکش کردن تب حاصل از تاخت و تاز آخرین عصر یخی در حدود هفت هزار سال پیش، عصر اقلیمی مدرن و بالطبع آن شکوفایی تمدن بشری آغاز شد. دانشمندان معتقدند که ریشه‌ی اغلب تغییرات اقلیمی تا عصر حاضر را می‌بایست در نوسانات خیلی جزئی مدار زمین که باعث تغییر در میزان دریافت انرژی از خورشید شده، جستجو کرد. اما امروز شواهد مستند علمی وجود دارد که نشان می‌دهد، اقلیم بار دیگر در حال تغییر و زمین در حال گرم شدن است. واقعیت مسلم این است که میزان این تغییر به حدی ملموس و ردپای فعالیت‌های انسانی در آن به قدری مشخص است که بدون‌اغراق می‌توان گفت در ۱۳۰۰ سال گذشته چنین رکوردی در اقلیم جهان ثبت نشده و لذا گرمایش کنونی را می‌توان در نوع خود بی‌سابقه عنوان کرد. این زنگ خطر امروز به اندازه‌ای جدی نواخته می‌شود که سران جهان را بر آن داشته تا در اوج دغدغه‌های سیاسی و اقتصادی از روز دوشنبه مورخ ۳۰ ماه نوامبر (۹ آذر) تا جمعه ۱۱ دسامبر (۲۰ آذر) در پاریس گردهم آیند و بار دیگر از تغییرات اقلیمی سخن بگویند.
شعار کنفرانس پاریس : سرنوشت زمین همچنان در دستان ماست
پس از حملات تروریستی و خونبار جمعه ۱۳ نوامبر (۲۲ آبان) شایعات مبنی بر به تعویق افتادن و یا کنسل شدن این رویداد جهانی همچنان ادامه داشت تا اینکه وزیر امور خارجه فرانسه، لوران فابیوس با قاطعیت شایعات را رد و اعلام کرد که کنفرانس سرموقع مقرر برگزار خواهد شد. کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس موسوم به (UN Climate Change Conference in Paris or COP21) در حالی برگزار می‌شود که اعتراضات طرفداران محیط‌زیست در سرتاسر جهان از انگلستان گرفته تا فرانسه و نیوزلند نسبت به عملکرد انتقادآمیز برخی از دولت‌ها و عدم پایبندی‌شان به کاهش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای شدت گرفته است. مباحثات بر سر هزینه‌ها و بالاخص کمک هزینه‌های پیشنهادی که کشورهای گوناگون طلب کرده‌اند، کماکان ادامه دارد. عدم تعهد جدی برخی از کشورها همچنان به قوت خود پابرجاست، از سوی دیگر پیشنهاد راه‌حل‌های جامع که بتواند نظر همگان را به خود جلب کند هنوز آن‌طور که انتظار می‌رفت، محقق نشده است. شواهد امر حاکی از آن است که علیرغم استقبال گسترده و حضور ۱۹۵ نماینده از کشورهای گوناگون هنوز شکاف‌ها به آن اندازه قوی هست که بتواند رسیدن به راهکار نهایی را در عمل زیر سوال ببرد. هدف اصلی این کنفرانس ممانعت از گرمایش جهانی و تلاش در راستای جلوگیری از افزایش دمای زمین تا مرز دو درجه‌ی سلسیوس تا پایان قرن حاضر عنوان شده است. پاشنه‌ی آشیل این کنفرانس مثل همیشه بر سر پروتکل تعهدآور است و این‌طور که از شواهد امر برمی‌آید، کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته کماکان بر موضع پیشین خود یعنی پرهیز از پذیرش سهم بالقوه‌شان در انتشار گازهای گلخانه‌ای و ارائه‌ی یک تضمین تعهدآور سرباز می‌زنند.
اقلیم زمین در طول تاریخ بارها دستخوش تغییر شده اما میزان تغییرات اقلیمی فعلی و ردپای فعالیت‌های انسان در شکل‌گیری آن به اندازه‌ای جدی است که می‌توان گفت در ۱۳۰۰ سال گذشته چنین رکوردی در اقلیم جهان ثبت نشده، زمین ما بدون‌اغراق در حال گرم شدن است.
بیل‌گیتس، مایکروسافت را هم وارد بحث تغییرات اقلیمی می‌کند
دولت فرانسه روز جمعه دستورکار مجمع تغییرات اقلیمی سازمان ملل را که قرار است در این کشور برگزار شود، اعلام کرد. در این اعلامیه یک نکته قابل‌تعمق وجود دارد: در روز افتتاحیه بیل گیتس موسس و رئیس هیئت مدیره شرکت مایکروسافت به نخست‌وزیر وقت هند نارندرا دامورداس مودی، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا باراک اوباما و رئیس جمهور فرانسه فرانسوا اولاند خواهد پیوست تا خبرهای تازه‌ای از دنیای فناوری‌های پاک را در راستای حمایت و پشتیبانی از این کنفرانس به اطلاع عموم برساند. موسس و رئیس کنونی هیئت مدیره شرکت مایکروسافت روز جمعه (۶ آذر) در مصاحبه‌ای اعلام کرد، این شرکت از روز دوشنبه همزمان با افتتاحیه‌ی مجمع تغییرات اقلیمی سازمان ملل در پاریس، برنامه‌ی نوآورانه چند میلیارد دلاری‌اش را به منظور انجام تحقیق و توسعه‌ی هرچه بیشتر روش‌های مطلوب استفاده از انرژی‌های پاک کلید خواهد زد. گیتس و یک گروه از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه موافقت کرده‌اند که بودجه تحقیقاتی و توسعه‌شان را در زمینه استفاده از انرژی‌های پاک دوبرابر کنند تا از این طریق گامی مثبت در راستای حمایت از کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس برداشته شود.
لازم به ذکر است که دسترسی به فناوری انرژی‌های پاک نقش کلیدی در موفقیت این توافق جهانی و در عین حال مبارزه‌ی منطقی با تغییرات اقلیمی خواهد داشت. بیل گیتس در تابستان امسال همچنین اعلام کرد که ۲ میلیارد دلار از سرمایه شخصی خود را در ظرف بیش از ۵ سال گذشته صرف کرده تا حداقل اندکی هم که شده کمر تغییرات اقلیمی را به خاک نزدیک کند. گیتس باور دارد که در دنیای امروز افزایش سرمایه‌گذاری دولتی در زمینه‌ی استفاده از انرژی‌های پاک حیاتی است تا از این طریق بتوان بخش خصوصی را هم هرچه بیشتر برای سرمایه‌گذاری تشویق کرد. سخنران دیگر روز افتتاحیه نخست‌وزیر وقت هند نارندرا دامورداس مودی است. هندوستان بعد از چین و آمریکا سومین تولیدکننده‌ی گازهای گلخانه‌ای در جهان است و بنابر تعهدات بین‌المللی استفاده و دسترسی به فناوری‌های انرژی پاک به نوعی نقطه‌ی ثقل استراتژی ملی این کشور برای مبارزه با تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود. آقای مودی که یکی از همراهان اصلی گیتس در جلسه‌ی روز افتتاحیه است، اعلام کرده که کشورش همچنان خود را در این زمینه مسوول می‌داند و در عین حال باور دارد که حضور افرادی مثل بیل گیتس باعث خواهد شد که بخش خصوصی بیشتر از قبل برای حضور و فعالیت در این عرصه تشویق شود.
موسس و رئیس کنونی هیئت مدیره‌ی شرکت مایکروسافت، بیل گیتس اعلام کرده که این شرکت از روز دوشنبه همزمان با افتتاحیه‌ی مجمع تغییرات اقلیمی سازمان ملل در پاریس، برنامه‌ی نوآورانه چند میلیارد دلاری‌اش را به منظور انجام تحقیق و توسعه‌ی هرچه بیشتر روش‌های مطلوب استفاده از انرژی‌های پاک کلید خواهد زد.
تاریخچه‌ی کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس
سران جهان در ژوئن سال ۱۹۹۲ و در شهر ریودوژانیرو برزیل با یک هدف مشخص گردهم آمدند. هدف این بود که غلظت گازهای گلخانه‌ای را در جو زمین کاهش داده و در یک حد متعادل نگه دارند چرا که به گفته‌ی متخصصان این تنها راهی بوده و هست که می‌تواند تاثیرات مخرب ناشی از گرمایش جهانی که در اصل حاصل فعالیت‌های انسانی است، کنترل و مهار نماید. گازهای گلخانه‌ای عبارتند از دی‌اکسیدکربن، متان، CFCها و اکسیدهای نیتروژن که در اصل حاصل سوزاندن سوخت‌های فسیلی هستند. تازه‌ترین تحقیقات نشان می‌دهد که عامل سازنده‌ی گازهای گلخانه‌ای در حقیقت اتم‌های فلورین و کلرین هستند و به همین دلیل است که آنها می‌توانند درست برخلاف سایر مولکول‌های جو تشعشعات نورخورشید را در خود جذب کرده و نگه دارند و بالطبع هوا را گرم‌تر کنند.
نتیجه‌ی گردهمایی سران جهان در سال ۱۹۹۲ تنظیم معاهده‌ی موسوم به چهارچوب پیمان سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی (United Nations Framework Convention on Climate Change or UNFCCC) بود. این چهارچوب در اصل یک معاهده‌ی زیست‌محیطی بین‌المللی است که در مجامع غیررسمی از آن بعنوان مجمع زمین (Earth Summit) یاد می‌شود. این معاهده از نظر قانونی برای کشورهای عضو الزام‌آور نیست و بجای آن صرفاً یک چهارچوبی را برای مذاکره در زمینه معاهدات بین‌المللی خاص که از آنها تحت عنوان پروتکل یاد می‌شود، ایجاد می‌کند و این پروتکل‌ها هستند که جنبه‌ی الزام‌آور قانونی دارند.
چهارچوب پیمان سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی معادل ۱۹۶ عضو دارد و ایران جزو کشورهایی است که از همان ابتدا یعنی در تاریخ ۱۴ ژوئن سال ۱۹۹۲ این چهارچوب را امضاء و در ۱۸ جولای سال ۱۹۹۶ آن را مورد تصویب قرار داد.
این معاهده علیرغم نقاط قوت با مشکلاتی نیز دست به گریبان است بعنوان مثال برخی از منتقدان سفت و سخت این چهارچوب بین‌المللی از جمله ایالات متحده آمریکا که بعد از چین مقام دوم را در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد، کماکان از تصویب این معاهده شانه خالی می‌کنند و علت این امر را نیز ناکارآمدی چهارچوب در کاهش موثر گازهای گلخانه‌ای در ظرف بیش از ۱۸ سال گذشته و عدم پوشش کشورهای درحال توسعه بعنوان تولیدکنندگان بخش عمده‌ی گازهای گلخانه‌ای عنوان کرده‌اند. اما واقعیت این است که این چهارچوب و مکمل اصلی آن یعنی پروتکل کیوتو تاکنون موفقیت‌های زیادی داشته است. یکی از مهمترین مشکلات شاید این است که کشورهایی مانند آمریکا که نقش بسیار مهمی در تولید گازهای گلخانه‌ای دارند، اگرچه جزو امضاء کنندگان معاهده هستند اما نه آن را تصویب می‌کنند و نه به دلایل منافع سیاسی حاضر به رد کاملش می‌شوند. لازم به یادآوری است که عدم پذیرش و امضای برخی تعهدات از جانب کشورهای بزرگ صنعتی در سال ۲۰۰۹ سبب شد که کنفرانس جهانی تغییرات اقلیمی کپنهاگ دانمارک در عمل به شکست بینجامد.
سران جهان در ژوئن سال ۱۹۹۲ در شهر ریودوژانیرو برزیل با یک هدف مشخص گردهم آمدند. نتیجه‌ی گردهمایی سران جهان در سال ۱۹۹۲ تنظیم معاهده موسوم به چهارچوب پیمان سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی بود که می‌توان از آن بعنوان زیربنای کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس یاد کرد.
شرکت‌کنندگان در کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس
انتظار می‌رود که کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل واقع در پاریس میزبان شمار کثیری از شرکت‌کنندگان از سرتاسر جهان باشد. دبیرخانه «چهارچوب پیمان سازمان ملل در زمینه تغییرات اقلیمی یا(UNFCCC) » اعلام کرده که طیف گوناگونی از شرکت‌کنندگان و نمایندگان قرار است که در این کنفرانس شرکت کنند و لذا امید می‌رود که تحت این شرایط امکان مذاکرات بین‌دولتی در راستای مهار یکی از مهمترین چالش‌های امروز جهان فراهم گردد. برآوردها حاکی از آن است که قریب ۱۰ هزار نماینده و ناظر رسمی از جانب کشورهای مختلف عضو و ضمناً بیشتر از ۳ هزار نفر از اصحاب رسانه در این برنامه حضور خواهند داشت. از طرف دیگر تخمین زده شده که در طول مدت زمان دو هفته‌ای برگزاری این کنفرانس، بیشتر از ۱۴ هزار بیننده این برنامه را دنبال خواهند کرد یعنی در هر هفته بیشتر از ۷ هزار بیننده منتظرند تا سران جهان در مورد تغییرات اقلیمی تنها کره مسکون راهکاری بیندیشند.
برآوردها حاکی از آن است که قریب ۱۰ هزار نماینده و ناظر رسمی از جانب کشورهای مختلف عضو و ضمناً بیشتر از ۳ هزار نفر از اصحاب رسانه در این برنامه حضور خواهند داشت.
تعهدات کشورها
برگزارکنندگان کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس از مدت‌ها قبل از کلیه کشورهای شرکت‌کننده از جمله ایران درخواست کردند که به صورت شفاف اقداماتی را که قصد دارند در راستای این توافق جدید جهانی انجام دهند، اعلام کنند. تعهدات کشورها که از آن با عنوان «سهم مشخص ملی» یا (Intended Nationally Determined Contributions or INDCs) یاد می‌شود، تنها شامل گامهایی که برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برداشته می‌شوند، نیست بلکه در نظر دارد تا با مدنظر قرار دادن تاثیرات ناشی از تغییرات اقلیمی نیازهای کشورها و آن کارهایی را هم که می‌توانند در این راستا انجام دهند، به دقت مورد ارزیابی قرار دهد. کشورهای شرکت‌کننده هم‌اکنون تعهدات خود را به دبیرخانه‌ی این کنفرانس ارسال کرده و مراحل ارزیابی نیز توسط مسوولان مربوطه پشت سر گذاشته است.
سوئیس نخستین کشوری بود که تعهدات خود را در این زمینه به صورت رسمی اعلام کرد و پذیرفت. این کشور که از سال ۱۸۶۴ تاکنون افزایش درجه‌حرارتی معادل ۱.۷۵ درجه سلسیوس را تجربه کرده، اعلام کرده که قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را تا مرز ۵۰ درصد کاهش دهد. اتحادیه‌ی اروپا مبنای تعهد خود را در این زمینه، مقایسه با سال ۱۹۹۰ گذاشته و اعلام کرده که کلیه کشورهای عضو می‌بایست تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۰ درصد از گازهای گلخانه‌ای خود بکاهند هرچند که اغلب کشورهای عضو به این مساله و خصوصاً اینکه این هدف به اندازه کافی بلندپروازانه نیست، اعتراض دارند.
هندوستان نیز یکی دیگر از کشورهای پیشگام در ارائه تعهدات خود بوده، اما این کشور مبنای مقایسه خود را سال ۲۰۰۵ گذاشته و اعلام کرده که تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۳۳ الی ۳۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای خود خواهد کاست. این کشور در فرم مربوطه به این نکته هم اشاره کرده که برای تحقق این امر در ظرف مدت ۱۵ سال (۲۰۱۵ الی ۲۰۳۰) نیازمند کمک سرمایه‌ای معادل ۲.۵ تریلیون دلار آمریکاست.
سوئیس نخستین کشوری بود که تعهدات خود را در قالب «سهم مشخص ملی» به صورت رسمی اعلام کرد. این کشور که از سال ۱۸۶۴ تاکنون افزایش درجه‌حرارتی معادل ۱.۷۵ درجه سلسیوس را تجربه کرده، می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را ۵۰ درصد کاهش دهد.
حضور ایران در کنفرانس تغییرات اقلیمی پاریس
ایران نیز بعنوان یکی از کشورهایی که سهم قابل‌ملاحظه‌ای در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد، پیشنهادات خود را به دبیرخانه‌ی این کنفرانس ارائه داده است. ایران از مدت‌ها پیش (اواخر مهرماه) بصورت رسمی اعلام کرد که اگر تحریم‌های اقتصادی تحمیلی از جانب ایالات متحده آمریکا، سازمان ملل و اتحادیه اروپا برداشته شود، تلاش خود برای کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی را عملاً ۴ برابر خواهد کرد. مجید شفیع‌پور نماینده رسمی ایران که برای شرکت در جلسه‌ای مرتبط در شهر بن حضور داشت، ضمن مصاحبه با خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرد که ضمانت بسیار خوب و برنامه از پیش تعیین‌شده‌ای وجود دارد که ایران بر مبنای آن می‌تواند محدودیتهای کافی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای اعمال نماید. نماینده ایران همچنین به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر دو راهکار پیش روی ایران وجود دارد، راهکار نخست این است که با استفاده از همان تکنولوژی موجود اقدام به کاهش گازهای گلخانه‌ای کند و راهکار دوم این است که تحریم‌ها برداشته شوند که در اینصورت ایران می‌تواند ظرفیت خود را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای عملاً ۳ الی ۴ برابر کند. بر اساس آخرین داده‌های موسسه منابع جهانی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ایران در حدود ۱.۵ درصد از کل این میزان در سطح جهان تخمین زده شده است. اما بحثها بر سر آمار و ارقام و جزییات برنامه کماکان ادامه دارد.
بر اساس آخرین داده‌های موسسه منابع جهانی، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط ایران در حدود ۱.۵ درصد از کل این میزان در سطح جهان تخمین زده شده است. اما بحثها بر سر آمار و ارقام و جزییات برنامه کماکان ادامه دارد.
منابع: climate.nasa, theguardian, unfccc.int, newsroom.unfccc, mitigationpartnership, irna/
حضور و فعالیت کشور ما توی اینچنین کنفرانس هایی یک اتفاق خیلی خوبه که نشون میده ما هم همگام با دنیا به فکر موضوع تغییرات اقلیمی هستیم .