مرگ یک ستاره؛ چرا ورزشکاران دچار ایست قلبی می‌شوند؟

ساعت ۴ بامداد روز پنجشنبه ۹ مهر ۹۴، هادی نوروزی کاپیتان ۳۰ ساله‌ی پرسپولیس، در خواب و بر اثر ایست قلبی درگذشت. هرچند که این حادثه‌ی غمبار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و کشف علت واقعی نیاز به تحقیقات پزشکی دارد، ولی بارها حوادثی مشابه را برای ورزشکاران نقاط مختلف دنیا دیده‌ایم. بسیاری از آن‌ها به هنگام ورزش کردن و بعضی دیگر پس از اتمام تمرینات ورزشی جان خود را از دست داده‌اند. در کل دنیا، از هر ۲۰۰ هزار ورزشکار جوان، تقریبا یک نفر دچار ایست قلبی می‌شود. این افراد همگی جوان و از سالم‌ترین افراد جامعه هستند، به همین دلیل هر زمان که چنین چیزی رخ می‌دهد، همه‌ی ما تعجب می‌کنیم و می‌پرسیم که چرا این اتفاق افتاده است؟

آن‌طور که در مقاله‌ای از مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری آمریکا آمده: «مهم‌ترین عامل ایجاد کننده‌ی ایست قلبی در ورزشکاران زیر ۳۵ سال، نوعی بیماری قلبی پنهان است، که خود ورزشکاران از آن خبر ندارند.» دکتر «اریک لاروس» (Eric Larose) که یک متخصص قلب در انستیتوی قلب و ریه‌ی کبک کانادا است می‌گوید: «بیشتر این ورزشکاران جوان، به دلایلی مشخص جان خود را از دست می‌دهند. می‌توان جلوی بسیاری از این مرگ‌ها را گرفت. چنین اتفاقاتی، معمولا علائمی دارند که زنگ خطری برای جلوگیری از سکته هستند.»

به نقل از الو دکتر، دکتر آتوسامصطفوی متخصص قلب و عروق و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد ایست قلبی در ورزشکاران جوان، به خصوص هادی نوروزی می گوید: «اصولا بیشتر سکته های قلبی که در ورزشکاران رخ می دهد، منشا بیماری قلبی مادرزادی دارند؛ ممکن است ماهیچه قلب کلفت باشد و این می تواند یکی از دلایل بروز سکته قلبی در جوانان باشد.»

هادی نوروزی، ساعت ۴ صبح روز پنجشنبه ۹ مهر بر اثر ایست قلبی جان خود را از دست داد

دکتر مصطفوی ادامه می‌دهد: «علت دیگری که باعث ایست قلبی می شود جدا نشدن عروق کرونر از قسمت طبیعی است؛ به بیان دیگر، مسیر این عروق از آئورت تا  شریان ریوی است. ورزشکار وقتی ورزش‌های ناگهانی انجام می‌دهد، بین این دو قسمت آئورت تا  شریان ریوی  فشار وارد می شود، به طوری که انگار این رگ‌ها قیچی می شوند. در این مواقع خون‌رسانی مختل می شود و شخص ایست قلبی می کند. موارد ذکر شده شایع ترین علت های ایست قلبی در ورزشکاران و جوانان هستند.»

«کریس وولام» (Chris Woollam) که مدیر تیم پزشکی ماراتن تورنتو است می‌گوید: «هرچند که فوت ورزشکاران در مسابقات ماراتن خیلی تراژیک و ناراحت کننده است،‌ ولی آن‌قدر آمار مرگ و میرها کم است که تیم پزشکی لزومی نمی‌بیند همه‌ی شرکت‌ کنندگان را قبل از شرکت در مسابقه، معاینه‌ی دقیق پزشکی کند.»

طبق پژوهشی که در ژورنال پزشکی «نیو انگلند» (New England) در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰، حدود ۱۱ میلیون نفر درماراتن‌های مختلف شرکت کرده‌اند. از این جمعیت، ۵۹ نفر دچار ایست قلبی شدند. بدین معنی که از هر ۱۰۰ هزار ورزشکار، فقط ۰٫۵۴ نفر آن‌ها دچار این عارضه شدند. بیشتر آن‌ها نیز مرد بودند و نوعی عارضه‌ی قلبی-عروقی پنهان داشتند. دکتر لاروس می‌گوید: «این آمار، نسبت به آمار ایست قلبی در مردم عادی کمتر است. به همین دلیل نیز قوانین، گروه پزشکی را ملزم به آزمایش شرکت کنندگان جوان نمی‌کنند.»

البته به جز مسائل ژنتیکی و مشکلات پنهان قلبی، دلایل دیگری نیز می‌توانند به هنگام ورزش کردن، باعث ایست قلبی شوند. مثلا ورزش سنگین در گرمای شدید نیز می‌تواند چنین مشکلی را ایجاد کند. از سال ۱۹۹۵ تا کنون، تقریبا سالی سه ورزشکار بر اثر ایست قلبی ناشی از گرمای شدید جان خود را از دست می‌دهد. نکته این‌جاست که در گرمای شدید، ورزشکار دچار کم‌آبی بدن می‌شود و این باعث می‌شود که ضربان قلب بالا برود، خروجی آن کم شود و در نهایت ایست قلبی رخ دهد.

ایست قلبی ورزشکاران در مسابقات ورزشی، اتفاق خیلی نادری نیست

ولی بهتر است قبل از ادامه، تفاوت بین «حمله‌ی قلبی» (Heart Attack) و «ایست قلبی» (Cardiac Arrest) را بدانیم. دکتر «کریس سیمپسون» (Chris Simpson) از دانشگاه کویین می‌گوید: «حمله‌ی قلبی، در اثر گرفتگی رگ‌ها رخ می‌دهد. یعنی یکی از رگ‌هایی که به سمت قلب می‌رود، دچار انسداد می‌شود. این گرفتگی مثلا می‌تواند بر اثر تجمع کلسترول رخ داده باشد و در نتیجه آن قسمت از ماهیچه‌ی قلب که توسط این رگ تغذیه می‌شود، از کار می‌افتد.» او ادامه می‌دهد: «ایست قلبی، یک مشکل الکتریکی است. بر اثر یک نقصان الکتریکی، ضربان طبیعی قلب ممکن است متوقف بشود؛ یا اینکه اصلا آن‌قدر تند شود که ماهیچه‌ها فقط شروع به لرزیدن بکنند. در هر دو صورت، خون دیگر از قلب پمپ نمی‌شود.»

ایست قلبی ناگهانی در ورزشکاران جوان، معمولا به دلیل مشکلات ژنتیکی رخ می‌دهد. مشکلاتی مثل «سندروم کیوتی»، «سندروم بروگادا»، «CPVT»، «ARVC» و «HCM». سیمپسون می‌گوید: «معمولا تشخیص این سندرم‌ها خیلی سخت است. ولی متوجه شدیم که بیش از نصف افرادی که در سنین پایین به این دلایل فوت کردند، قبل از مرگ علائم هشدار دهنده‌ای داشته‌اند.»

علائم هشدار دهنده چند چیز هستند. یکی از آن‌ها می‌تواند از حال رفتن به هنگام ورزش کردن باشد. سیمپسون می‌گوید: «این می‌تواند نشانه‌ی نامنظم شدن ضربان قلب ورزشکار به مدت زمانی مشخص و سپس بازگشت آن به حالت عادی باشد. به همین دلیل نیز ورزشکار دوباره به هوش می‌آید. نشانه‌ی دوم این است که اگر به علت یک صدای شدید یا غافلگیر شدن از حال رفتید، احتمالا به «سندروم کیوتی» مبتلا هستید. سومین آن‌ها نیز سابقه‌ی خانوادگی سکته در جوانی یا حتی غرق شدگی است. بسیاری از مشکلات قلبی، می‌توانند باعث شوند که در هنگام ورزش کردن از حال بروید. حالا اگر این ورزش شنا یا ورزش آبی دیگر باشد، غش کردن مساوی با غرق شدن خواهد بود.»

ایست قلبی یک مشکل الکتریکی در قلب است ولی حمله‌ی قلبی به انسداد عروق مربوط می‌شود

«هری راکووسکی» (Harry Rakowski) از شبکه‌ی دانشگاهی سلامت کانادا می‌گوید: «اگر ورزشکار هستید و یکی از این علائم در شما ظهور کرد، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. بعلاوه اگر سابقه‌ی خانوادگی ناراحتی قلبی، غش، درد سینه یا نامنظم‌بودن ضربان قلب دارید، باید پیش پزشک بروید. پزشک می‌تواند از شما نوارقلب بگیرد و مشکلات الکتریکی قلب شما را متوجه شود. آزمایش دقیق‌تر، پژواک نگاری قلب است؛ چیزی که می‌تواند سندروم‌های ARVC و HCM را مشخص کند.»

آتوسا مصطفوی به الو دکتر می‌گوید: «در مورد آقای هادی نوروزی کاپیتان تیم پرسپولیس باید این علائم بررسی شود که آیا سابقه‌ی مشکلات قلبی در خانواده‌شان وجود داشته است یا نه؟ گاهی اوقات دچار درد سینه می شدند؟ چشمانشان سیاهی می‌رفته و دچار سرگیجه در بعضی مواقع می شده‌اند یا نه؟ پاسخ به این سوالات تاحدودی می تواند در شرح حال کمک کند.»

اگر سن شما بیشتر از ۴۰ سال است، حتما باید قبل از ورزش کردن آزمایش قلب بدهید. بدین ترتیب که نزد پزشک، باید روی تردمیل بدوید یا روی یک دوچرخه‌ی ثابت پدال بزنید تا ضربان قلب و فشار خون شما وقتی که تحت فشار هستید آزمایش شود. راکووسکی می‌گوید: «این آزمایش‌ها در بیشتر از ۸۵ درصد مواقع می‌توانند مشکلات قلب را مشخص کنند. آن‌ها می‌توانند به شما بگویند که عملکرد قلب شما به هنگام ورزش کردن خوب است یا نه.»

ولی این آزمایش‌ها کافی نیستند. راکووسکی می‌گوید: «اگر به هنگام ورزش کردن، در قفسه‌ی سینه‌ی خود احساس درد کردید، ضربان قلبتان خیلی تند شد، دچار نفس تنگی شدید یا احساس غش کردید، خیلی سریع ورزش را متوقف کنید. اگر احساس قهرمانی به شما دست بدهد و با پافشاری ادامه بدهید، در آن صورت ممکن است کار دست خودتان بدهید.»

منبع: The Globe and Mail, ghsa, ncbi.nlm.nih, gssiweb, alodoctor