پس از پلوتو؛ مقصد بعدی کاوش‌های فضایی کجاست؟
با گذر موفقیت آمیز فضاپیمای «افق های نو» از کنار پلوتو، این پرسش در ذهن بسیاری از افرد مطرح شده که پس از تصویربرداری از همه‌ی سیارات منظومه شمسی، بررسی کدام اجرام فضایی در اولویت دانش بشری خواهد بود؟ وقتی بچه بودم، در کتاب‌های درسی از ۹ سیاره‌ی عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و پلوتو به عنوان ۹ سیاره‌ی منظومه شمسی نام برده می‌شد. تا سال ۱۹۸۹ همه‌ی این سیارات مورد کاوش قرار گرفتند و تنها سیاره‌ای که در این میان همچنان ناشناخته باقی ماند، پلوتو بود. پس از مدتی برخی کارشناسان تصمیم گرفتند که پلوتو را از فهرست سیارات منظومه‌ی شمسی خارج کنند و به این ترتیب پلوتوی ناشناخته، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اجرام خارج از منظومه‌ی شمسی طبقه‌بندی شد. اما تصاویری که مدتی پیش توسط فضاپیمای «افق های نو» از سطح پلوتو مخابره شد، همه چیز را تغییر داد. حالا سوال این‌جاست که بعد از پلوتو قرار است به کجا برویم؟ آیا کاوش‌های فضایی ما در منظومه‌ی شمسی تمام شده است؟
شور و شوق یک کشف جدید
طی ۵۰ سال گذشته، فضاپیماهای آمریکایی موفق به تصویربرداری از سیارات و قمرهای بزرگ واقع در منظومه شمسی شدند. دریافت این تصاویر در طی این پنج دهه همواره موجی از شور و شوق را در میان دانشمندان و علاقمندان به نجوم و علوم فضایی برانگیخته است. با وجود گذشت چندین دهه از چنین اکتشافاتی، این بار هم شاهد بودیم که لحظات دریافت سیگنال‌های مربوط به تصاویر پلوتو از فضاپیمای «افق‌های نو» با شادی کارکنان حاضر در مرکز کنترل ناسا همراه بود.
شاید بتوان حس آن لحظات را به لحظه‌ی شناسایی سرزمین‌های ناشناخته‌ای نظیر آمریکا توسط کاشفانی همچون «کریستف کلمب» تشبیه کرد. لحظه‌ای که ملوان بالای دکل این کشتی ها با صدای بلند فریاد «یه خشکی می‌بینم!» را سر می‌داد، حسی عجیب از شادی و کنجکاوی، وجود همه‌ی سرنشینان کشتی را فرا می‌گرفت. رویداد به یادماندنی چند هفته‌ی پیش، تاریخ را یک بار دیگر تکرار کرد. البته این بار این حس را در شناسایی گستره‌ای به پهنای منظومه شمسی تجربه کردیم.
فضاپیمای افق‌های نو، در ماه جولای امسال گذری نزدیک از کنار سیاره‌ی کوتوله‌ی پلوتو داشت
آیا هنوز هم منظومه شمسی جای کاوش دارد؟ شاید برای پاسخ دادن به این پرسش، لازم باشد دوباره به ماجرای کشف سرزمین های ناشناخته در چند قرن پیش برگردیم. درست همان طور که مشاهده‌ی خشکی سرزمین‌های ناشناخته آن روزگار پایان اکتشاف نبود و این اکتشاف در واقع با پای نهادن بر خشکی آغاز می‌شد، منظومه شمسی هنوز ناشناخته‌های بسیاری در خود دارد و داشتن تصاویری از آنها نمی‌تواند همه‌ی جنبه‌های سیارات و قمرهای موجود در این مجموعه را به ما نشان دهد.
کاوش در فراسوی منظومه شمسی
با این حال شاید بتوان گفت که پس از داشتن تصاویری از پلوتو، اینک نوبت به بررسی فضای فراسوی منظومه شمسی رسیده است. با وجود اینکه تاکنون مرزهای اکتشافی با فضاپیماها تا پلوتو محدود می‌شد، اما رسیدن فضاپیمای «افق‌های نو» به این سیاره، انتظارات همه را بالا برده و دوست داریم از فضای آن سوی پلوتو نیز اطلاعاتی به دست آوریم. به همین دلیل هیچ عجیب نیست که به زودی شاهد آغاز پروژه‌ای برای کاوش در آن سوی «کمربند کویپر» (Kuiper Belt) باشیم. کمربند کویپر، حلقه‌ای دربردارنده‌ی اجرامی است که پلوتو و سایر سیارات کوتوله منجمد در آن قرار می‌گیرند.
کمربند کویپر، منطقه‌ای دوردست در منظومه‌ی شمسی و پر از اجرام سنگی و یخی است
همچنین در منظومه شمسی هم اجرامی وجود دارند که هنوز هم بسیار جذاب هستند. یکی از قمرهای مشتری به نام «اروپا»، زیر سطح خود دارای اقیانوسی بزرگ است؛ یکی از قمرهای زحل به نام «انسلادوس» دارای آبفشان‌هایی است که آب، متان و نیتروژن را با فشار با بالا می‌فرستند. همچنین «اریس» (Eris) که سیاره‌ای کوتوله و بزرگ‌تر از پلوتو است، می‌تواند یک هدف مهیج برای کاوش‌های بیشتر درون منظومه شمسی باشد.
فناوری‌های نو برای اکتشافات فضایی
با وجود اشتیاق شدید برای انجام سفرهای اکتشافی در خارج از منظومه شمسی، با یک عامل محدودکننده‌ی بزرگ یعنی نبود فناوری‌های کارآمد برای انجام این سفرها روبرو هستیم. به این منظور باید به دنبال دستیابی به فناوری‌های کم‌هزینه‌ای باشیم که بتوانند در کمترین زمان ممکن، فضاپیمایی را به مرزهایی فراتر از منظومه شمسی ببرند. شاید بتوان گفت که فناوری ساخت فضاپیمای «افق های نو» می‌تواند گام خوبی در این مسیر باشد.
همچنین «سامانه‌ی پرتاب فضایی» (Space Launch System) می‌تواند در آینده‌ای نه چندان دور برای این منظور به کار رود. «سامانه پرتاب فضایی» عنوان پروژه‌ایست که ناسا در حال تکمیل آن است و هدفش نیز آماده سازی فناوری‌های لازم برای ارسال انسان به مریخ خواهد بود. از آنجا که این سامانه برای حمل محموله‌های سنگین طراحی می‌شود، طراحی و ارسال فضاپیماهای بدون سرنشین برای کاوش‌های فضایی با این فناوری کاری به مراتب ساده‌تر خواهد بود.
ناسا در آینده‌ای نزدیک از سامانه‌ی جدیدی برای پرتاب‌های فضایی خود استفاده می‌کند
یکی از راه‌های معمول برای تامین نیروی پیشران فضاپیماهای بدون سرنشین، بهره‌گیری از نیروی گرانش سیارات است. برای نمونه برای سفر به قمر اروپا می‌توان از گرانش سایر سیارات استفاده کرد. اما این سفر اکتشافی حدود هشت سال طول می کشد. در مقابل، استفاده از فناوری «سامانه پرتاب فضایی» زمان این برنامه اکتشافی را به دو سال کاهش می‌دهد. در واقع با این فناوری می‌توان در طی یک دهه، چندین برنامه اکتشافی را به انجام رساند.
بررسی جزئیات منظومه شمسی
قمر اروپا یکی از بهترین مقصدها برای کاوش به منظور یافتن حیات فرازمینی است. این قمر دارای آب و منابع انرژی است. گفتنی است اطلاعاتی که از این قمر داریم، به تصاویر گرفته شده از ۱۱ بار گذر فضاپیمای گالیله از کنار آن محدود می‌شود. در واقع تاکنون فقط یک بار تصاویری از این قمر دریافت کرده‌ایم و همین تصاویر، اشتیاق زیادی را برای بررسی‌های بیشتر برانگیخته اشت.
زیر سطح «اروپا» قمر مشتری، احتمالا اقیانوسی از آب وجود دارد
البته ناسا قصد دارد طی چند سال آینده، به کاوش در این قمر مشتری به منظور بررسی شرایط موجود روی سطح آن برای یافتن امکان وجود حیات بپردازد. بعید نیست روزی این قمر بتواند پذیرای جامعه‌ای انسانی بر روی خود باشد.
کشف سیارات جدید
کهکشان راه شیری دارای میلیاردها ستاره و صدها و بلکه هزاران سیاره است. منظومه‌ی شمسی ما فقط یکی از منظومه‌های این کهکشان به حساب می‌آید. البته بررسی این سیارات فعلا با ارسال فضاپیما مقدور نیست و به همین دلیل است که باید از تلسکوپ‌های قوی برای رصد و بررسی دقیق آنها استفاده کرد.
در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای کشف سیارات فراخورشیدی به عمل آمده است. یکی از اهداف اصلی این تلاش‌ها، بررسی سطح این سیارات به منظور شناسایی عوامل ضروری برای حیات (نظیر آب و منابع انرژی) است. در صورت یافت شدن سیاراتی خارج از منظومه شمسی که دارای ویژگی‌هایی مشابه زمین باشند، شاید این سیارات بتوانند مقصدی مناسب برای مسافران فضایی و شکل‌گیری یک جامعه نوظهور انسانی در محیطی غیر از زمین باشند.
منبع: PopularScience
