پرسه‌زنی اینترنتی چیست؟ فرصت‌ها و چالش‌ها

با ورود به هزاره‌ی سوم و در عصر اطلاعات کنونی، افراد و سازمان‌ها به‌طور فزاینده‌ای از تکنولوژی‌ها و شبکه‌ها استفاده می‌کنند. در طول دهه‌های اخیر هم پیشرفت‌های تکنولوژیکی با سرعت زیادی جهان را تحت سیطره‌ی خود درآورده است. یکی از واقعیت‌هایی که در دنیای امروز با آن مواجه هستیم، رواج اینترنت است؛ به‌نحوی که استفاده از اینترنت بخش اجتناب‌ناپذیر در زندگی فردی و سازمانی شده است. از این رو سازمان‌ها به‌دنبال ابزاری برای شناسایی و مهار کردن اینترنت به‌عنوان برنامه‌ای جهت افزایش عمل‌کرد کارکنان‌شان هستند.

گرچه رواج اینترنت مزایای بسیاری را برای جوامع فراهم کرده، ولی مشکلاتی مثل اتلاف وقت اینترنتی را هم ایجاد کرده است. این مسأله در شرکت‌هایی که امکان دسترسی به اینترنت را برای کارمندان‌شان فراهم می‌کنند هم وجود دارد؛ یعنی کارمندان ممکن است با استفاده از اینترنت شرکت به انجام امور شخصی‌شان بپردازند و از انجام وظایف و مسوولیت‌های سازمانی‌شان باز بمانند. رفتارهایی مثل دانلود بازی، موسیقی و فیلم، چت با دوستان، بازی‌های آنلاین، خواندن رویدادها و اخبار از اینترنت و گشتن در محیط وب با هدف یافتن برنامه‌ی مسافرت‌ها برای تعطیلات، خرید اینترنتی، گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی، جستجوی شغلی، ارسال و دریافت ایمیل‌های شخصی و مواردی از این دست. در صورتی که استفاده کارمندان از اینترنت شرکت برای مقاصد شخصی شدید باشد، روی عمل‌کرد شخصی آن‌ها و به تبع روی عمل‌کرد شرکت تاثیر خواهد گذاشت.

‌‌‌‌‌‌

مفهوم پرسه زنی اینترنتی

پرسه‌زنی اینترنتی در منابع مختلف به‌عنوان معادل‌های دیگری برای «سایبرلوفینگ» (Cyber Loafing) نامبرده شده است؛ واژه‌هایی مثل، سایبراسلکینگ یا سایبربلدینگ که تماما به‌عنوان رفتاری در جهت ناکارآمدی کارکنان در محیط های کاری یاد شده است. بخش «لوفینگ» از واژه‌ی «لوفر» برگرفته شده است که اصولا به شخصی گفته می‌شود که از وقت خود به درستی استفاده نمی‌کند و آن را هدر می‌دهد. بخش «سایبر» به سال ۱۹۹۵ بر می‌گردد و به‌عنوان پیشوند برای کلماتی به‌کار می‌رود که مبتنی ‌بر علم کامپیوتر بوده و در آن‌ها از کامپیوتر به عنوان ابزار استفاده می‌شود. عباراتی نظیر «جرم‌های مبتنی ‌بر کامپیوتر» یکی از همین عبارات است؛ به این معنی که فرد، بجای انجام امور مربوط به کارش، با استفاده از فضایی که اینترنت در اختیارش قرار می‌دهد، زمان کاری‌اش را یا هدر می‌دهد یا به انجام امور شخصی اختصاص می‌دهد.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌

پیامدهای پرسه‌زنی اینترنتی

پرسه‌زنی اینترنتی، زمانی که به کارکنان و سازمان کمک کند، می‌تواند مفید باشد؛ هر چند این رفتارها هم می‌تواند منجر به کاهش اثربخشی سازمانی بشود. تحقیقات اولیه‌ای که انجام شده است نشان می‌دهد که این رفتارها تضاد هنجاری با قوانین سازمانی است که باعث می‌شود کارمندان مشغول فعالیت‌های غیرکاری بشوند. اما جالب است بدانید که برخی دیگر از تحقیقات نشان می‌دهد که پرسه‌زنی اینترنتی، الزاما غیرمفید نیست و حتی می‌تواند سودمند هم باشد. این دسته از محققان باور دارند که استفاده از اینترنت می‌تواند منجر به خلاقیت، انعطاف‌پذیری و پرورش یادگیری محیطی بشود.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

پیامدهای مثبت پرسه زنی اینترنتی

هر چند پرسه‌زنی اینترنتی رفتارهای منفی برای سازمان دربر خواهد داشت، اما پیامدهای مثبتی مثل تسکین خستگی، استرس، افزایش رضایت شغلی، خلاقیت، حس بهتر بودن، سرگرمی و در کل حس شادی در بین کارکنان را در پی خواهد داشت. استنتون در تحقیقات‌اش نشان می‌دهد که کارکنانی که از اینترنت استفاده می‌کنند رضایت شغلی بیش‌تری نسبت به کارمندانی که فاقد اینترنت هستند، دارند. زمانی که هدف کارمند فرار از کارهای روتین و کاهش استرس است، پرسه‌زنی اینترنتی به‌عنوان یک رفتار سودمند خواهد بود و منجر به افزایش اثربخشی و کارایی عمل‌کرد کارکنان می‌شود.

‌‌‌‌‌‌‌

پیامدهای منفی پرسه زنی اینترنتی

شواهد بسیاری نشان می‌دهد که نتایج این گونه رفتارها هزینه‌های زیادی در منابع انسانی و منابع مالی برای سازمان خواهد داشت. برخی از اثرات منفی برای سازمان شامل خاتمه‌ی همکاری با کارکنان، افزایش رفتارهای غیرحرفه‌ای، نقض مقررات سازمانی و شخصی به‌همراه میلیون‌ها هزینه برای سازمان می‌شود. پرسه‌زنی اینترنتی هم‌چنین می‌تواند منجر به کاهش عملکرد و بی کفایتی منابع انسانی جهت استفاده از شبکه، دلیل مشکلات امنیت شبکه‌ای و افزایش ویروس و هکرها بشود. در مجموع پرسه‌زنی اینترنتی منجر به تشکیل شبکه‌ای از رفتارهای انحرافی از کارکنان در سازمان می‌شود.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌

علل پرسه زنی اینترنتی در بین کارکنان چیست؟

هر چند پرسه‌زنی اینترنتی پیامدهای منفی برای سازمان دارد، اما دلایل گرایش کارکنان به پرسه‌زنی اینترنتی بسیار مهم است و فهمیدن عوامل تشکیل‌دهنده‌ی این رفتارها برای سازمان، به مدیریت موثرتر کارکنان جهت استفاده از اینترنت کمک می‌کند. دلایل پرسه‌زنی اینترنتی را می‌توان به سه بخش مهم فردی، سازمانی و عوامل محیطی طبقه‌بندی کرد.

۱- عوامل فردی:

در عوامل فردی، نگرش‌ها، باورها، ویژگی‌های شخصیتی، عادات یا اعتیاد به اینترنت تاثیرگذار هستند. کارکنانی که باور دارند اینترنت مفید است نسبت به افرادی که این باور را ندارند گرایش بیش‌تری به رفتارهای غیرکاری و شخصی خواهند داشت. هم‌چنین افرادی که رفتارهایی مثل روحیه‌ی خجالتی، تنهایی، ایزوله بودن، کمبود عزت نفس و کمبود خود-کنترلی دارند در کنار افرادی که اعتیاد به اینترنت دارند، به احتمال بیش‌تر به پرسه‌زنی اینترنتی روی می‌آورند.

۲- عوامل سازمانی:

در عوامل سازمانی، مواردی مثل محدودیت استفاده از اینترنت، انواع وظایفی که به کارمندان محول می‌شود، بی‌عدالتی سازمانی، نگرش کارکنان نسبت به شغل‌شان، تعهد سازمانی، میزان رضایت‌مندی شغلی و ویژگی‌های شغلی تاثیرگذار خواهند بود.

محدود کردن استفاده کارکنان از اینترنت منجر به کاهش عمل‌کرد خواهد شد. علاوه بر آن وظایفی که حالت روتین و تکراری دارند یا وظایفی که ماهیت استرس‌زا دارند احتمال گرایش کارکنان به پرسه‌زنی اینترنتی را افزایش خواهد داد. هم‌چنین کارکنانی که احساس بی‌عدالتی نسبت به میزان حقوقی که دریافت می‌کنن دارند یا از سمت یا رتبه‌ای که در سازمان دارد راضی نیستند یا حتی احساس تبعیضی که در مقایسه با دیگر همکاران‌شان دارند، گرایش بیش‌تری به پرسه‌زنی اینترنتی از خودشان نشان می‌دهند. در واقع با این گونه رفتارها به انتقامجویی با سازمان می‌پردازند.

۳- عوامل محیطی:

تحقیقات نشان می‌دهد که فاصله فیزیکی (چیدمان میزها) سرپرستان با کارکنان بصورت غیرمستقیم بر رفتارهای غیر کاری تاثیرگذار است. هم چنین عدم دسترسی یک‌سان به تسهیلات رفاهی از جمله میزان ساعت استفاده از اینترنت، ساعت کاری، موقعیت اجتماعی و مواردی از این دست منجر به بروز رفتارهای شخصی غیرکاری از جمله پرسه‌زنی اینترنتی خواهد شد.