پاورقی دنباله‌دار کتاب «یگانه دستگاه: تاریخچه مخفی آیفون» (فصل هشتم/بخش پنجم)
وقتی همسرم با من تماس گرفت و همان طور که اشک شوق از دیده می‌ریخت، با شعف فراوان خبر داد که باردار است، هر دو کاملاً غرق حیرت شدیم و بعد، بلافاصله ارتباط تصویری فیس‌تایم برقرار کردیم. در همان لحظاتی که داشتم سعی می‌کردم سر در بیاورم که چطور اتفاقی این‌قدر خارق‌العاده و خوب برای‌مان رخ داده، بدون هیچ فکر و برنامه‌ی قبلی، چندین اسکرین‌شات گرفتم از مکالمه‌مان گرفتم. کاملاً بی‌هوا، فقط عکس برداشتم. این عکس‌ها، جزو بهترین و پرشروشورترین عکس‌هایی هستند که در تمام عمرم گرفته‌ام. همه‌شان پر هستند از احساس هیجان و عشق و احساس دلهره و اضطراب.
تا پیش از سال ۲۰۰۷ اگر کسی می‌خواست عکس دیجیتالی خوب و باکیفیتی بگیرد، باید صدها دلار خرج می‌کرد. مردم دوربین‌های دیجیتالی را با خود به سفر می‌بردند یا با کمک آن دوربین‌ها، از مراسم‌های مختلف و رویدادها عکس برمی‌داشتند؛ هیچ‌کس دوربین را با خودش به همه‌جا نمی‌برد.
امروزه کیفیت دوربین‌های داخلی تلفن‌های همراه هوشمند، بسیار نزدیک شده به دوربین‌های دیجیتالی مخصوص مبتدیان که فقط باید آن‌ها را به‌سمت سوژه گرفت و دکمه‌ی روی دستگاه را فشرد. آیفون هم دارد کاروکاسبی شرکت‌های سازنده‌ی این قبیل دوربین‌ها را به‌شدت کساد می‌کند. غول‌های صنعت ساخت دوربین نظیر نیکون، پاناسونیک و کنن دارند با سرعتی بسیار زیاد سهم خود را در بازار از دست می‌دهند. به‌شکلی بسیار طنزآمیز و ظریف، اپل دارد با استفاده از تکنولوژیِ ساختهی دستِ همان شرکت‌ها دوربین دستگاه‌های خود را می‌سازد و می‌کوشد که آن‌ها را از دورِ رقابت به دَر کند؛ تکنولوژی پیشرفته‌ای که زمانی همین شرکت‌ها سردم‌دار توسعه و بهبود کیفیت آن بوده‌اند.
تا پیش از سال ۲۰۰۷ اگر کسی می‌خواست عکس دیجیتالی خوب و باکیفیتی بگیرد، باید صدها دلار خرج می‌کرد.
در دوربین‌های آیفون که همواره بهتر و بهتر می‌شوند، یکی از ویژگی‌ها هست که همیشه تحسین همگان را برمی‌انگیزد و آن ویژگی، چیزی نیست جز ویژگی تثبیت اپتیکی تصویر. ویژگی تثبیت اپتیکی تصویر، یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های دوربین آیفون است، چرا که بدون این ویژگی، آیفون که با آن وزن بسیار اندکش، با کوچک‌ترین حرکت و لرزه‌ای تکان می‌خورد، هیچ عکسی ثبت نخواهد کرد، مگر عکس‌هایی بسیار مخدوش و درهم‌ریخته و تار.
این تکنولوژی، حاصل دستاورد و ساختهی دست شخصی است که شما به احتمال بسیار زیاد حتی اسمش را هم نشنیده‌اید. این شخص کسی نیست جز دکتر میتسواکی اوشیما[۱]. به‌لطف شخص آقای اوشیما و سفری که او در دهه‌ی ۱۹۸۰ میلادی به هاوایی داشت، تمام عکس‌ها و ویدیوهایی که در بالا اسم‌شان را بردیم، شفاف‌تر و واضح‌تر ثبت شده‌اند.
اوشیما در آن زمان پژوهشگر بود و در شرکت پاناسونیک کار می‌کرد. حوزه‌ی مطالعاتی او ژیروسکوپ‌های لرزان بودند. قرار بود از این ژیروسکوپ‌ها در ساخت نخستین سامانه‌های ناوبری خودرو استفاده شود. اما این پروژه ناگهان متوقف شد و اوشیما هم برای گذراندن تعطیلات تابستانی، در سال ۱۹۸۲ به هاوایی رفت.
اوشیما به من می‌گوید: «برای تعطیلات در هاوایی بودم و داشتم با یکی از دوست‌هایم سوار ماشین دور می‌زدم. من رانندگی می‌کردم و دوستم داشت همان طور سوار ماشین، با دوربین از منظره‌های اطراف فیلمبرداری می‌کرد. دائم غر می‌زد و می‌گفت که نگه‌داشتن دوربینی به این بزرگی توی ماشینی که دارد تکان می‌خورد، کار خیلی سختی است؛ نمی‌توانست جلوی لرزیدن دوربین را بگیرد.» دوربین‌های رودوشی که در آن زمان رواج داشتند و دوست آقای اوشیما هم داشت با یکی از آن‌ها فیلم می‌گرفت، دوربین‌هایی بودند بسیار سنگین و بزرگ و گران‌قیمت، اما با تمام این اوصاف، تصاویری که ضبط می‌کردند اغلب محو و تار می‌افتاد. اوشیما بین دوربین بی‌کیفیت و ژیروسکوپ متحرک خود ارتباطی برقرار کرد و در ذهنش به این نتیجه رسید که اگر بتواند با استفاده از ژیروسکوپی متحرک، تغییر زاویه‌ی دوربین را موقع تصویربرداری محاسبه کند، آن‌وقت خواهد توانست تصویری صحیح و سالم به‌دست دهد. توصیفی که در اینجا ارائه شد، ساده‌ترین توصیفی است که می‌شود که از ویژگی تثبیت تصاویر به‌دست داد. اوشیما می‌گوید: «به محض اینکه به ژاپن برگشتم، به پژوهش و مطالعه در این مورد پرداختم که با چه تکنولوژی‌ها و شیوه‌هایی می‌توان با استفاده از حسگر ژیرو، تصویر را تثبیت کرد.»
«اولین باری را که دوربین نمونه را با اضطراب و هیجان خیلی زیاد روشن کردم، خوب به خاطر دارم. حتی وقتی دوربین را تکان دادم هم تصویر اصلاً و ابداً تار نشد.»
دریغ و صدافسوس که مدیران اوشیما در شرکت پاناسونیک چندان به این پژوهش‌ها علاقه نشان ندادند و او هم نتوانست آن‌ها را به تخصیص بودجه‌ی لازم راضی کند. اما اوشیما آن‌قدر از کاربردها و موارد مصرف و ارزش تثبیت تصاویر مطمئن بود که شب‌ها به کار بر روی این پروژه پرداخت و توانست با استفاده از دستگاهی لیزری با نمایشگر آینه‌ی، نمونه‌ی اولیه‌ی تثبیت‌کننده‌ی تصویر خود را بسازد. اوشیما می‌گوید: «اولین باری را که دوربین نمونه را با اضطراب و هیجان خیلی زیاد روشن کردم، خوب به خاطر دارم. حتی وقتی دوربین را تکان دادم هم تصویر اصلاً و ابداً تار نشد. آن‌قدر همه‌چیز خوب بود که هیچ باورم نمی‌شد به واقعیت پیوسته باشد! آن لحظه، بی‌نظیرترین و خارق‌العاده‌ترین لحظه‌ی تمام عمر من است.»
اوشیما هلی‌کوپتری اجاره کرد و با آن هلی‌کوپتر در ارتفاع پایین بر فراز قلعه‌ی اوزاکا[۲] پرواز کرد. قلعه‌ی اوزاکا یکی از معروف‌ترین آثار دیدنی ژاپن به‌شمار می‌رود. اوشیما هنگام پرواز دو نوع تصویر از قلعه برداشت. یکی با استفاده از تکنولوژی تثبیت‌کننده‌ی تصاویر و دیگری بدون استفاده از این تکنولوژی. وقتی بعداً هر دوی این فیلم‌ها را به رؤسای خود در شرکت پاناسونیک نشان داد، آن‌ها تحت تأثیر قرار گرفتند و توجهشان به این پروژه جلب شد و بودجه‌ای به آن اختصاص دادند. اما با تمام این اوصاف، حتی وقتی سال‌ها از ساخت این نمونه‌ی اولیه و کارهای پژوهشی آن می‌گذشت و مدت‌ها نیز از ساخت نمونه‌ی اولیه‌ای، آماده‌ی تولید انبوه و عرضه به بازار سپری می‌شد، مدیران شرکت کماکان نسبت به تولید این تکنولوژی در مقیاس گسترده مردد بودند.
اوشیما می‌گوید: «برای تجاری‌سازی این محصول در شرکت مخالفت‌هایی وجود داشت. در آن زمان، بازار ژاپن کاملاً بر این قضیه تمرکز داشت که دوربین‌های فیلمبرداری را روزبه‌روز کوچک‌تر از قبل کنند. این جنون البته هنوز به آمریکا سرایت نکرده و آنجا را در بر نگرفته بود.» برای همین هم اوشیما طرح خود را برمی‌دارد و برای تجاری‌سازی آن، به سراغ همتایان پاناسونیک در آمریکای شمالی می‌آید. اوشیما می‌گوید: «دوربین ویدیویی پی‌وی-۴۶۰ که در سال ۱۹۸۸ به بازار عرضه شد، نخستین دوربینی در سطح جهان به حساب می‌آمد که تکنولوژی تثبیت تصاویر در آن به کار رفته بود. به‌رغم قیمت گران و دو هزار دلاری‌اش، خیلی هم توی آمریکا گُل کرد و محبوب شد.» این قیمت، هنگفت بود و دوربین پی‌وی-۴۶۰ را از دور رقابت با دیگر رقبا خارج می‌کرد، اما این ویژگی که می‌شد حین حرکت‌دادن دوربین، تصاویری ثابت و تمیز ضبط کرد، آن‌قدر وسوسه‌کننده و جذاب بود که باعث می‌شد مشتری‌ها با خیال راحت مبلغ اضافه‌تر را برای خرید دوربین بپردازند.
این تکنولوژی در سال ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ در دوربین‌های ساخت شرکت نیکون و کنن به‌کار رفت. اوشیما می‌گوید: «بعد از آن بود که این اختراع، به‌سرعت در سطح جهان گسترده شد و همه از آن استفاده کردند. بعد از آن هم تکنولوژیِ اختراعی من در تمام تثبیت‌کننده‌های تصویری در دوربین‌های دیجیتالی به کار رفتند.» اوشیما طی این سال‌ها همواره تلاش کرده تا این تکنولوژی را در دستگاه‌هایی بیشتر و با ابعادی کوچک‌تر به کار ببرد. به‌نظر می‌رسد اوشیما حیرت‌زده است از اینکه امروزه اختراعی را که او سرآمدش بوده، در همه‌جا استفاده می‌کنند و در هر دستگاهی به کار می‌برند.
اوشیما به من می‌گوید: «این حقیقت که امروزه و با گذشت سی و چهار سال از ساخت و ابداع این اختراع، تکنولوژی تثبیت‌کننده‌ی تصاویر در تقریباً تمام دوربین‌های دنیا به کار می‌رود، خیلی باورنکردنی است. امروزه تقریباً هر دستگاهی که دوربین دارد، خواه آیفون باشد یا اندروید، تکنولوژی تثبیت تصویر هم دارد. رؤیای من برای تعبیه‌ی این تکنولوژی در تمام دوربین‌های دنیا بالاخره محقق شده است.»
این تکنولوژی، حاصل دستاورد و ساختهی دست شخصی است که شما به احتمال بسیار زیاد حتی اسمش را هم نشنیده‌اید.
از نظر اوشیما، نوآوری و خلاقیت چیزی نیست جز ساخت شبکه‌ای جدید میان ایده‌های مختلف یا ایجاد مسیر و ارتباطی تازه در شبکه‌ای که تا پیش از آن وجود داشته است. اوشیما می‌گوید: «تا آنجایی که من درک کرده‌ام، الهام پدیده‌ای است که طی آن، ایده‌ای در مغز ما ناگهان به شیوه‌ای نامنتظره با ایده‌ای دیگر مرتبط می‌شود. ایده‌هایی بسیار متمایز و متفاوت.» چنین چیزی برآمده از اکوسیستمی است گسترده.
به عکس‌هایی نگاه می‌کنم که لوراشی با آیفون من در پاریس برداشته است. به‌شدت تحت تأثیر عکس‌ها قرار می‌گیرم. یکی از آن‌ها عکس خانمی است سالخورده که توی پارک نشسته و غرق مطالعه است. عکس دیگر از زنی است که دارد رقص‌کنان از میان میدانی شلوغ می‌گذرد. در عکسی دیگر مردی بر روی پلی معلق ایستاده است. همه‌ی این عکس‌ها بی‌سروصدا و بدون جلب توجه سوژه گرفته شده‌اند و همگی‌شان زنده و بسیار پویا و شفاف‌اند.
عکس مورد علاقه‌ی خودم از دختر کوچکی است که دارد با سرخوشی از حصاری فلزی بالا می‌رود که جلوی دیواری حائل بنا شده است. در عکس هیبت کوچک دختر را می‌بینیم که روی حصار فلزی منظمی قرار گرفته تا تا افق امتداد دارد. برداشتن این عکس تنها چند ثانیه زمان برد و چند ثانیه‌ی کوتاه هم صرف ویرایش و انتشار آن شد.
[۱] Mitsuaki Oshima
[۲] Osaka
