واقعیت ماجرای انتقال سرورهای تلگرام به ایران

چند روزی است که بحث انتقال سرورهای اپلیکیشن پیام‌رسان تلگرام به داخل کشور دوباره داغ شده و اخبار مختلفی در این رابطه انتشار یافته است. البته بحث انتقال سرورهای تلگرام چندان موضوع جدیدی نیست؛ اما کلیدواژه‌ی جنجالی این روزها، کلمه‌ی «سی‌دی‌ان» (CDN) است. به همین خاطر تصمیم گرفتیم در مقاله‌ای به‌صورت خلاصه و مفید، جریانات پیش‌آمده را توضیح دهیم.

‌

شروع داستان انتقال سرورهای تلگرام

در هشتم خرداد ۱۳۹۵، شورای عالی فضای مجازی در ایران به ریاست حسن روحانی به شبکه‌های پیام‌رسان آنلاین یک سال فرصت داد که سرور خود را به ایران منتقل کنند. در این مصوبه نامی از تلگرام برده نشد، اما از آنجا که در حال حاضر تلگرام پرکاربردترین پیام‌رسان موبایلی در ایران است، تصور می‌شود منظور اصلی شورای عالی فضای مجازی این پیام‌رسان بوده.

تا یک سال بعد از این مصوبه، فقط شایعاتی مبنی بر انتقال سرورهای تلگرام به ایران شنیده می‌شد و در این رابطه خبری رسمی منتشر نشد. تا اینکه در ۳۱ تیر سال جاری، یکی از مقامات وزارت ارتباطات در این باره اظهار نظر کرد. نصرالله جهانگرد، معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در نشست خبری برگزار شده در بیست وسومین نمایشگاه الکامپ، در همین رابطه گفت: «طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی، شرکت‌های بین‌المللی که می‌خواهند در ایران کار کنند، باید سرورشان به داخل ایران بیاید که برای این کار، به آن‌ها زمان و مهلت می‌دهیم و به دلیل همین الزام، تلگرام پذیرفته که بیاید، در غیر این صورت مشمول سیاست‌های مصوب خواهند شد».

این سخنان البته با تکذیب «پاول دورف» (Pavel Durov)، مدیرعامل تلگرام، مواجه شد و ساعاتی بعد آقای جهانگرد در اظهارات خود مبنی بر این که «تلگرام پذیرفته سرورش را به داخل ایران منتقل کند» تجدیدنظر کرد و گفت: «این موضوع را نه تأیید و نه تکذیب می‌کنم.»

بعد از این خبر بود که به سرعت اظهارات هر دو طرف افزوده شد. در واکنش به اخبار داخلی، دورف اعلام کرد: «به‌منظور افزایش سرعت بارگذاری، از سرورهای توزیع محتوا یا سی‌دی‌ان در برخی کشورها از جمله ایران استفاده خواهیم کرد». البته دورف در ادامه تاکید کرد: «وارد هیچ توافق یا تفاهمی با دولت‌ها در این مورد نشده‌ایم و سی‌دی‌ان‌ها بخشی از هیچ معامله‌ای نیستند».

‌

تقابل کلمات سرور و CDN

بعد از اعلام این خبر از جانب تلگرام، تقابلی بین استفاده از کلمات سرور و سی‌دی‌ان پدید آمد. مقامات ایرانی تاکید دارند که قسمتی از سرورهای تلگرام روانه‌ی ایران می‌شود، ولی مدیرعامل تلگرام بر این تاکید می‌کند که فقط سی‌دی‌ان‌ها روانه‌ی ایران خواهند شد.

عملکرد شبکه توزیع محتوای (CDN) تلگرام

با توجه به سوءتفاهمات ایجادشده پیرامون سی‌دی‌ان، در روز جمعه ۶ مرداد، تلگرام لینکی را منتشر کرد که در آن به زبان فارسی و به‌طور کامل توضیحاتی پیرامون سی‌دی‌ان‌ها نوشته شده است. به‌طور مثال در ابتدای متن آمده است: «از نسخه‌ی ۴.۲ تلگرام ما از CDN رمزنگاری شده برای ذخیره فایل‌های کانال‌های عمومی با بیش از ۱۰۰٫۰۰۰ عضو پشتیبانی می‌کنیم. نقاط ذخیره‌سازی CDN در مناطقی در نظر گرفته‌شده‌اند که تلگرام ترافیک زیادی دارد ولی ما به دلایل مختلف تمایلی به قرارگیری سرورهای تلگرام در آن مناطق نداریم». در این متن در پاسخ سوال «چرا تصمیم به استفاده از CDN گرفتید؟» نوشته‌شده: «وقتی تلگرام در مناطق دیگر به‌شدت محبوب می‌شود، فقط می‌توانیم روی CDNها تکیه کنیم؛ که با آن‌ها ازنقطه‌نظر فنی مانند سرویس‌دهنده‌های اینترنت (ISP) رفتار می‌کنیم و آن‌ها فقط داده‌های رمزنگاری‌شده‌ای را که قادر به کشف رمز آن نیستند دریافت می‌کنند. به لطف این فناوری، سرعت دانلود عکس‌ها و فیلم‌هایی که به‌صورت عمومی منتشر می‌شوند در مناطقی نظیر ترکیه، اندونزی،‌ عربستان سعودی، هند، ایران و عراق به‌مراتب افزایش می‌یابد، بدون این که کمترین خدشه‌ای به امنیت وارد شود.»

‌

CDN چیست؟

شبکه توزیع محتوا یا اصطلاحا سی‌دی‌ان مانند آینه‌ای است که بعضی از اطلاعات موجود روی سرورهای یک سایت یا پیام‌رسان را برای دسترسی سریع‌تر روی سرورهایی منطقه‌ای ذخیره می‌کند. به این معنی که مثلا یک صفحه‌ی وب، فایل عکس یا ویدیو، علاوه بر سرور اصلی، روی سی‌دی‌ان‌هایی در نقاط مختلف جهان هم ذخیره می‌شود. زمانی که یک کاربر درخواست دسترسی به محتوایی را بدهد که بخشی از یک شبکه‌ی توزیع محتوا است، درخواست او را از سرور اصلی به نزدیک‌ترین سرور موجود روی شبکه‌ی CDN منتقل می‌شود تا محتوای کَش شده به دست کاربر برسد. این کار دو فایده دارد. اول این‌که میزان مصرف پهنای باند سرور اصلی و شبکه‌های محلی کشورها پایین می‌آید و دوم، می‌تواند سرعت دریافت اطلاعات را برای کاربر افزایش دهد.

‌

سوءتفاهم در سخنان وزیر ارتباطات

با توجه به مطالب گفته شده، واضح است که سی‌دی‌ان‌های تلگرام به ایران خواهند آمد. اما سخنان وزیر ارتباطات در ۸ مرداد موجب سوءتفاهمات زیادی شد. آقای واعظی، وزیر ارتباطات، صبح دیروز پیرامون مذاکرات وزارت ارتباطات با تلگرام گفت: «در نتیجه‌ی جلساتی که با مدیران تلگرام داشتیم، برخی از سرورهای این شبکه اجتماعی به کشور منتقل‌شده و قرار است در آینده‌ی نزدیک، این شرکت شبکه توزیع یا انتقال محتوا یا CDN های خود را نیز به ایران منتقل کند».

همین سخنرانی باعث شد دورف بازهم اعلام کند که هیچ سروری از تلگرام قرار نیست به ایران منتقل شود. او برای روشن کردن ماجرا، پستی را در وبلاگ تلگرام منتشر کرد. در این پست به‌صورت خلاصه و مفید تمام حرف‌های گذشته تکرار شده است. دورف در این پست نوشته که برخی از مقامات و خبرنگاران مفهوم سی‌دی‌ان با سرور را یکسان فرض می‌کنند و همین باعث ایجاد سوءتفاهمات برای کاربران می‌شود.

در نهایت می‌توان با توجه به گفته‌های هر دو طرف ماجرا این گونه نتیجه گرفت که انتقال سی‌دی‌ان‌های تلگرام به ایران نهایی شده و تمام این خبرسازی‌ها، ناشی از انتخاب واژه‌های نامناسب است.