می‌توانستیم مریخ باشیم اگر…

چند روز پیش خبر کشف هفت سیاره‌ی شبیه به زمین خیلی‌ها را شگفت‌زده کرد. سیاره‌هایی که دست‌کم سه‌تای آن‌ها کاملا در کمربند حیات قرار دارند و ممکن است میزبان آب مایع یا حتی زندگی باشند. اگر قرار است به غیر از زمین سیاره‌ای برای زندگی پیدا کنیم، قطعا باید به دنبال چنین سیاراتی بگردیم. با این حال منظومه‌ی TRAPPIST-1 که این هفت سیاره در آن قرار دارد، ۳۹ سال نوری یا ۳۶۹ تریلیون کیلومتر از ما دور است. یکی از سریع‌ترین فضاپیمایی که ساخته‌ایم اکنون با سرعت ۱۴٫۳ کیلومتر بر ثانیه حرکت می‌کند و درحال خروج از منظومه‌ی شمسی است. این فضاپیما «افق‌های نو» نام دارد و اگر بخواهد به منظومه‌ی TRAPPIST-1 سفر کند، ۸۱۷ هزار سال در راه خواهد بود. قطعا با فناوری‌های کنونی امکان سفر انسان به این سیاره‌ها وجود ندارد و اساسا شاید برای طی این مسافت‌ها، آن معنی از جابجایی که در ذهنمان داریم باید تغییر کند. در صورت سفر به این سیاره‌ها حتی امکان ارتباط با زمین هم میسر نخواهد بود چون با احتساب ۳۹ سال نوری فاصله، هر پیام که با سرعت نور ارسال می‌شود، ۳۹ سال در راه است. مسیر بازگشت را که حساب کنیم، هر مکالمه‌ی دو طرفه ۷۸ سال طول می‌کشد.

بیشتر بخوانید: همه‌چیز درباره‌ی کشف هفت خواهر زمین

بسیار خوب، منظومه‌ی TRAPPIST-1 خیلی دور است ولی فقط ۲۵۴ روز طول کشید که «مریخ‌نورد کنجکاوی» به مریخ برسد. با روش‌ها و فناوری‌هایی می‌توان این زمان را کوتاه‌تر هم کرد. اگر همان‌طور که برای قدم گذاشتن انسان روی ماه عزم جدی وجود داشت، تصمیم راسخ برای سفر به مریخ گرفته می‌شد، تا به حال این سفر را انجام داده بودیم. البته این سفر اصلا ارزان‌قیمت یا اقتصادی نیست و تبدیل به پروژه‌ای چند صد میلیارد دلاری می‌شود. پروژه‌ای که بعضی فناوری‌ها باید در آن خلق شوند و ریسک‌های بزرگی در آن انجام گیرد.

بیشتر بخوانید: آیا ما در عصر طلایی رشد علم و فناوری هستیم؟

وقتی «ایلان ماسک» مدیر شرکت اسپیس‌ایکس از برنامه‌ی سفر به مریخ می‌گوید، منظور او نوعی سفر کاملا اقتصادی برای استعمار مریخ و سکونت دائم انسان روی این سیاره است. سفری که با مقدار خیلی زیادی رویاپردازی ترکیب شده و اصلا تضمین اجرایی ندارد. در حقیقت ایلان ماسک به خصوص درباره‌ی پروژه‌های بزرگ فضایی بیشتر آرزوهایی بیان می‌کند و برنامه‌ای دقیق برای رسیدن به آن هدف‌ها ندارد. ولی وقتی جان‌ اف‌ کندی رئیس جمهور آمریکا از عزم جدی برای سفر انسان به ماه و بازگشت او صحبت کرد کاملا جدی بود و می‌دانست این سفر به دلایل زیادی حتما باید انجام شود.

سطح فناوری فضایی امروز نسبت به سال ۱۹۶۱ تفاوت خیلی زیادی دارد. تنها دو سال بعد از پرتاب اولین ماهواره‌ی آمریکایی به فضا بود که کندی گفت آمریکا تا پایان دهه‌ی ۱۹۶۰ فضانوردانی به ماه می‌فرستد و سالم باز می‌گرداند. آن زمان این پروژه به طرزی باورنکردنی بلندپروازانه بود. بین سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ و ‌در ۶ ماموریت آپولو، ۱۲ انسان روی ماه پا گذاشتند. کل این پروژه حدود ۲۵ میلیارد دلار برای دولت آمریکا هزینه داشت. با دلار امروزی می‌شود چیزی در حدود ۱۰۰ میلیارد دلار.

بیشتر بخوانید: ایلان ماسک چگونه مریخ را فتح می‌کند؟

در پروژه‌ی آپولو فناوری‌های زیادی خلق شد و دانشمندان و مهندسان حوزه‌های مختلف علم و فناوری با هدفی واحد، وارد همکاری جدی شدند. در نقطه‌ی اوج برنامه، ۴۰۰ هزار نفر برای آن استخدام شدند و ۲۰ هزار دانشگاه و بنگاه صنعتی درگیر آن بودند. پول زیاد و عزم جدی باعث شد انسان بتواند پایش را روی سطح ماه بگذارد. شاید اگر همین الان با هر انگیزه‌ای تصمیم جدی برای سفر انسان به مریخ گرفته شود، بتوانیم در عرض یک دهه این سفر را انجام دهیم.

این سفر بزرگ احتمالا صدها میلیارد دلار هزینه دارد و عزمی بین‌المللی برای انجام آن نیاز است. صدها میلیارد دلار هزینه‌ی خیلی زیادی است ولی باید در نظر داشته باشیم که مثلا هزینه‌ی جنگ آمریکا در عراق و اشغال این کشور بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۰ از مرتبه‌ی تریلیون دلار است.

انگیزه و اراده‌ای که دولت آمریکا در جنگ سرد و رقابت با شوروی برای فتح ماه داشت حالا دیگر وجود ندارد. پروژه‌ی آپولو در راستای قدرت‌نمایی دولتمردان آمریکا بود ولی ظاهرا که حالا سفر انسان به مریخ برای دولت هیچ کشوری ارزش‌ صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ندارد.

از دهه‌ی ۱۹۵۰ تاکنون پروژه‌های مفهومی زیادی برای سفر انسان به مریخ مطرح شده و تاکنون هیچ‌کدام اجرا نشده‌اند. به هر حال فعلا برنامه‌ی دقیق و مدونی برای سفر انسان به مریخ وجود ندارد. طرح‌های کنونی ناسا، اسپیس‌ایکس و البته چینی‌ها یا روس‌ها بیشتر طرح‌های مفهومی به نظر می‌رسند تا پروژه‌هایی با زمان‌بندی مشخص و دقیق. ولی به احتمال زیاد آخرش پای انسان به مریخ باز می‌شود. شاید این سفر خیلی زود با عزمی بزرگ و هزینه‌ی هنگفت انجام شود و شاید در آینده‌ای دورتر، محافظه‌کارانه و کاملا اقتصادی.