این شب‌ها فرصت رصد سیاره مشتری را از دست ندهید
سیاره مشتری دوشنبه ۲۰ خرداد به بهترین شرایط رصدی‌اش در سال جاری می‌رسد. مشتری در این روز به نزدیک‌ترین فاصله‌اش از زمین می‌رسد و پرنورتر و بزرگ‌تر (از نظر ظاهری) از همیشه در آسمان دیده خواهد شد. رویدادی که با عنوان «مقابله» شناخته می‌شود و بهترین فرصت برای رصد سیاره مشتری است.
مقابله بهترین زمان برای رصد سیاراتی است که مدارشان خارج از مدار زمین به دور خورشید قرار دارد. سیاراتی که به آن‌ها سیارات بیرونی می‌گوییم. این رویداد زمانی اتفاق می‌افتد که یک سیاره بیرونی، زمین و خورشید درست در یک راستا قرار بگیرند. در چنین حالتی فاصله‌ی زمین و سیاره‌ی مورد نظر به کمترین مقدار خود می‌رسد و بهترین شرایط رصدی آن سیاره فراهم می‌شود؛ به این ترتیب که سیاره پرنورتر و بزرگ‌تر دیده می‌شود و از آن جا که درست در نقطه‌ی مقابل خورشید قرار می‌گیرد از غروب تا طلوع خورشید در آسمان حضور دارد.
طرحی ساده از موقعیت مشتری، زمین و خورشید در زمان مقابله مشتری.
Credit: Tamela Maciel
مشتری بزرگ‌ترین سیاره منظومه‌ی شمسی است و در بیشتر مواقع پس از زهره درخشان‌ترین سیاره در آسمان زمین است. از سوی دیگر در زمان مقابله مشتری و با توجه به اندازه‌ی ظاهری بزرگ این سیاره می‌توان حتی با تلسکوپ‌های آماتوری کوچک نماهای جذابی را از این سیاره رصد کرد.
نگینی درخشان در قلب راه شیری
درخشش سیاره مشتری و راه شیری در آسمان تاریک کویر لوت. عکس از امیررضا کامکار.
یکی از جذابیت‌های مقابله مشتری در سال جاری موقعیت این سیاره در آسمان است. مشتری این شب‌ها نزدیک به بخش مرکزی راه شیری و بین صورت‌های فلکی قوس و عقرب قرار دارد. در این شب‌ها می‌توان عکس‌های نجومی جذابی را از راه شیری و سیاره مشتری ثبت کرد.
با تلسکوپ‌های آماتوری چه نمایی از سیاره مشتری را می‌توان رصد کرد؟
زمان مقابله بهترین فرصت برای رصد سیاره مشتری است. اگر برای اولین بار سیاره مشتری را رصد می‌کنید اولین چیزی که توجه‌تان را جلب خواهد کرد چهار قمر گالیله‌ای این سیاره است. قمرهایی که گالیله، اخترشناس معروف، برای اولین بار آن‌ها را رصد کرد و متوجه شد که این اجرام به دور سیاره مشتری می‌چرخند. به عبارت دیگر این چهار قمر به دور جرمی جز زمین می‌چرخیدند. مسئله‌ای که بر خلاف باورهای معمول در زمان گالیله بود و منجر به تغییر و تحولاتی جدی در علم اخترشناسی شد.
چهار قمر گالیله‌ای مشتری حتی با دوربین‌های دوچشمی کوچک هم قابل مشاهده‌اند. البته تعداد اقمار مشتری بسیار بیشتر است و تا کنون ۷۹ قمر به دور این سیاره کشف شده است. اقماری که بیشتر آن‌ها بسیار کم‌نور هستند و کشف آن‌ها به کمک تلسکوپ‌های حرفه‌ای و فضاپیماهایی که به ملاقات مشتری رفته‌اند انجام شده است.
اگر از ابزاری با بزرگنمایی بیشتر از ۲۰ برابر استفاده کنید می‌توانید نوارهای جوی سیاره مشتری را نیز رصد کنید. دو نواری که پایین‌تر و بالاتر از استوای مشتری جای گرفته‌اند.
در نهایت به یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های جو مشتری می‌رسیم و آن لکه سرخ بزرگ یا چشم مشتری است. رصد لکه سرخ بزرگ با تلسکوپ‌های کوچک چالش‌برانگیز است و برای رصد این طوفان عظیم بهتر است از بزرگنمایی‌های بالای صد برابر استفاده کنید.
تصویر تلسکوپ هابل از سیاره مشتری. لکه‌ی سرخ بزرگ در سمت راست پایین دیده می‌شود.
(Credit: NASA, ESA, and A. Simon (Goddard Space Flight Center
لکه سرخ بزرگ مشتری در طول بیش از صد سال و به طور پیوسته رصد شده است. رصد سیاره مشتری در طول سالیان متوالی نشان می‌دهد که اندازه‌ی این طوفان عظیم، که بزرگ‌تر از سیاره زمین است، در طول چند دهه‌ی اخیر کاهش پیدا کرده است.
یکی دیگر از سوژه‌های جذاب در رصد سیاره مشتری مشاهده‌ی گذر اقمار گالیله‌ای و سایه‌ی آن‌ها از مقابل قرص این سیاره است. رصد این پدیده با تلسکوپ‌های کوچک (حدود چهار اینچ) هم ممکن است. رویدادهای مربوط به اقمار گالیله‌ای مشتری در سال ۲۰۱۹ را می‌توانید در این جا ببینید.
تصویر تلسکوپ هابل از گذر اقمار مشتری و سایه‌ی آن‌ها از مقابل قرص این سیاره.
Credit: NASA, ESA, Hubble Heritage Team
این شب‌ها با تلسکوپی کوچک هم می‌توان ساعت‌ها سرگرم رصد بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی شد و از دیدن زیبایی‌های آن لذت برد. در زمان رصد سیاره مشتری به یاد داشته باشید که هم‌اکنون یکی از فرستاده‌های بشر، یعنی فضاپیمای جونو، در مدار مشتری مشغول کاوش این سیاره است.
عکس کاور: سیاره مشتری در این تصویر در سمت راست و نزدیک به بخش مرکزی راه شیری دیده می‌شود. پرنورترین سوژه‌ی تصویر سیاره زهره است. عکس از امیررضا کامکار.
