معروف‌ترین دایناسورهای جهان: استگوساروس

بعضی از دایناسورها، دندان‌های بلند و تیزی داشتند، برخی هم، گردن دراز و دم طویل و خیلی‌ها هم، چنگال‌های قدرتمندی داشته‌اند. در این میان، تعدادی هم وجود داشتند که همانند یک تانک، به زرهی مقاوم و تعدادی وسیله‌ی دفاعی مجهز شده بودند. «استگوساروس» (Stegosaurus) هم یکی از همین نوع دایناسورهاست که در اواخر دوره‌ی ژوراسیک (نزدیک به ۱۵۰ میلیون سال پیش)، در آمریکای شمالی، اروپا و آسیا زندگی می‌کرده است.

این دایناسور چهارپا، کمری خمیده داشت که بر روی‌اش، تعداد زیادی صفحه‌ی استخوانی لوزی شکل تعبیه شده بود. ممکن است این‌گونه تصور شود که صفحات پهن و بزرگ پشت این دایناسور برای دفاع در مقابل حمله‌ی دایناسورهای گوشت‌خوار استفاده می‌شده، ولی در حقیقت، این صفحات دو کاربرد اصلی دیگر داشته‌اند: یکی نمایش و جلب توجه جنس ماده و دیگری، تنظیم درجه حرارت بدن دایناسور؛ دانشمندان معتقدند که رگ‌هایی خونی در این صفحات وجود داشته‌اند و جریان سریع خون باعث می‌شد تا استگوساروس بتواند بدن‌اش را با توجه به دمای محیط، گرم یا سرد نگه دارد. ترجمه‌ی نام این دایناسور هم (استگوساروس به معنی خزنده‌ی پوشیده) به همین صفحات اشاره دارد. در پشت یک استگوساروس بالغ، معمولا بین ۱۷ تا ۲۲ صفحه و در دو ردیف قرار داشتند. طول این صفحات حتی تا یک متر هم می‌رسیده است.

اندام‌های جلویی استگوساروس در مقایسه با اندام‌های پشتی‌اش، کوچک‌تر بودند. این موضوع در کنار مهره‌ها و استخوان‌بندی بدن جانور باعث می‌شد تا استگوساروس دم بلند و طویل‌اش را همواره به‌صورت کشیده و رو به آسمان نگه دارد. در انتهای این دم، تعدادی استخوان تیز و میخی شکل قرار داشت که به‌عنوان وسیله‌ی دفاعی اصلی، مورد استفاده قرار می‌گرفتند. طول این میخ‌ها بین ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر بوده است.

استگوساروس جزو بزرگ‌ترین دایناسورهای گیاه‌خوار اواخر دوره‌ی ژوراسیک بود و طول‌اش تا ۹ متر هم می‌رسیده است. اما برخلاف جثه‌ی بزرگ، استگوساروس سر و گردن کوچک و به طبع آن، مغز بسیار کوچکی هم داشت. اندازه‌ی مغر یک استگوساروس، از سایز یک گردو تجاوز نمی‌کرد و به همین دلیل، استگوساروس‌ها به کم‌هوش‌ترین دایناسورها معروف هستند. به‌علاوه، این گردن کوتاه باعث می‌شد تا بیش‌تر هرم غذایی استگوساروس را، بوته‌های کف زمین تشکیل دهد. البته، علاوه بر علف‌های سطح زمین، استگوساروس تعدادی سنگ‌ریزه هم به همراه غذایش برای هضم راحت‌تر، می‌بلعیده است.

جذابیت‌های استگوساروس به صفحات پشتی بدن‌اش ختم نمی‌شوند؛ جثه‌ی بزرگ، مغز کوچک و قسمت مرموزی که در پایین نخاع‌اش وجود داشت، ایده‌ی وجود «مغز دوم» را در استگوساروس تشکیل داد. برخی از دانشمندان بر این باورند که این دایناسور یک مغز دوم هم در دم‌اش داشته که قسمت‌های پشتی بدن جانور را کنترل می‌کرده است.

جالب است بدانید که استخوان‌های این دایناسور همواره به‌صورت ناقص کشف شده‌اند و قرار گرفتن اولین اسکلت کامل یک استگوساروس در موزه‌ها، تا اواسط قرن بیستم میلادی به طول انجامید. این در حالی است که اولین استخوان مربوط به یک استگوساروس در سال ۱۸۷۷ کشف شده بود.

‌