سوار بر عرشه‌ی بوم ایرانی

سه‌شنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۸ توفیق شد که همراه با جمعی از خبرنگاران، به بندر کُنگ در استان هرمزگان سفر کنم و از نزدیک شاهد یک لنج منحصربفرد باشم. لنجی که با سرمایه‌گذاری خصوصی و تلاش چند ماهه‌ی علاقمندان به حوزه‌ی گردشگری بازسازی شده تا بتواند پتانسیلی جدید در توسعه‌ی گردشگری جنوب و به ویژه گردشگری دریایی باشد.

شاید مردمان حاشیه‌ی خلیج‌فارس و دریای عمان، دنیا دیده‌ترین آدم‌های ایران قدیم هستند. زمانی که وسایل حمل و نقل مدرن نبود، آن‌ها سوار بر لنج، تا هند و آفریقا می‌رفتند و می‌آمدند. لنج‌های بزرگ و کوچکی که از آن‌ها برای صیادی و تجارت استفاده می‌شد.

لنج‌سازی، صنعت سنگین صدها ساله‌ و رو به افول مردمان خلیج‌فارس و دریای عمان است. یک لنج یا به قول خودشان «جهاز» بزرگ، یکی دو ساله ساخته و به دریا انداخته می‌شد. این سازه‌ی بزرگ را بدون نقشه می‌ساختند و طرح آن فقط در ذهن استاد کارها بود.

لنج‌سازی صنعت صدها ساله‌ی مردمان سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان است. (تصویر یک لنج درحال ساخت در کارگاه بندر کنگ)

لنج‌ها بسته به کاربریشان، انواع مختلفی داشتند و همه بادبانی بودند. از دهه‌ی ۱۹۵۰ کم‌کم روی آن‌ها «مکینه» نصب شد. منظور از مکینه همان Machine یا موتور است که بر سرعت آن‌ها افزود و کاربریشان را آسان کرد.

هرچند که امروزه لنج‌ها را از جنس فایبرگلاس هم می‌سازند، ولی مرغوب‌ترین لنج‌ها که از همه بیشتر عمر می‌کنند، لنج‌های چوبی هستند. چوب‌هایی که عمدتا از هند و آفریقا می‌آمدند تا در کارگاه‌های سواحل شمال و جنوب خلیج‌فارس تراش بخورند و تبدیل به لنج‌های بزرگ و کوچک شوند.

فرصت طلایی گردشگری

حالا که تعداد لنج‌ها کم شده‌ و لنج‌سازی رو به افول است. دیگر نه کسی ساخت و به پا کردن بادبان را به یاد دارد و نه به ساخت لنج‌های چوبی رغبتی است.

مثل خیلی چیزهای قدیمی دیگر، شاید آن‌چه بتواند لنج‌ها را زنده نگه دارد، صنعت گردشگری است.

تصور کنید که به جزیره‌ی کیش و قشم رفته‌اید و به عنوان یک گردشگر، می‌خواهید از تفریحات دریایی بهره ببرید. انتخاب شما محدود می‌شود به چیزهایی مثل جت‌اسکی، پاراسلینگ، غواصی و یکی دو کار دیگر.

«بوم ایرانی» بازسازی شده تا امکانی جدید در گردشگری دریایی جنوب باشد.

ما اساسا در ایران با کشتی تفریحی بیگانه‌ایم ولی این لنج‌ها می‌توانند همان کشتی‌های تفریحی باشند. فرض کنید که گردشگران از کیش سوار بر یک لنج بادبانی می‌شوند و تا قشم سفر می‌کنند و در مسیر از داستان لنج‌ و لنج‌سازی، این صنعت بزرگ قدیمی می‌شنوند و از تماشای آب‌های نیلگون خلیج‌فارس و سواحل دوردست لذت می‌برند.

لنج بوم ایرانی

این همان کاری است که با سرمایه‌گذاری خصوصی و همت «سعید انوری‌نژاد» درحال انجام است. یک لنج ۴۰ ساله‌ی به قول خودش تر و تمیز که ماه‌ها پیش خریدند و مرمت شده و با زحمت و جستجوی خیلی زیاد روی آن بادبان نصب کرده‌اند تا بتواند شروع کننده‌ی چنین کاری باشد. فعلا نامش بوم ایرانی است و هنوز نام‌گذاری اصلی صورت نگرفته.

این لنج از کلاس «بوم» است. همان‌طور که اشاره کردم، لنج‌ها کلاس‌های متنوعی دارند و هرکدام مناسب یک وظیفه هستند. مثلا لنج کلاس «سمبوک» برای ماهیگیری استفاده می‌شود. لنج کلاس «پاکستانی» پهن‌پیکر است و کاربرد جابجایی بار دارد. لنج کلاس بوم به زعم بسیاری، زیباترین لنج است و طراحی آن به صورتی است که به راحتی می‌تواند تا اقیانوس هند برود و بازگردد.

در بازدیدی که به همراه جمعی از خبرنگاران از این لنج در بندر «کنگ» داشتیم، سعید انوری نژاد از داستان کاری که شروع کرده‌اند و مسیری که آمده‌اند گفت. اینکه تا به حال ۱٫۷ میلیارد تومان سرمایه‌ی خصوصی در خرید و بازسازی و غیره برای این لنج هزینه شده و اینکه امیدوار است با گرفتن مجوزهای لازم، این لنج بتواند بخشی از امکانات گردشگری دریایی باشد.

بندر کنگ در استان هرمزگان و ۱۸۰ کیلومتری غرب بندرعباس قرار گرفته و فعلا با هفته‌ای دو پرواز از تهران به بندر لنگه، به آسانی می‌توان به آن رسید.

ناخدا بابو یکی از دریانوردان قدیمی ساکن بندر کنگ است.

بندر کنگ کارگاه لنج‌سازی بزرگی دارد و هم‌اکنون چند لنج در آن همزمان درحال ساخت هستند. این‌جا چند دریانورد قدیمی دارد که سعید انوری‌نژاد و تیمش توانستند از تجربیات آن‌ها برای بازسازی بوم ایرانی استفاده کنند. از جمله‌ی آن‌ها، «ناخدا بابو» است که از ۱۱ سالگی در لنج کار کرده و دهه‌هاست که بازنشسته شده. ناخدا بابو یکی از کسانی است که به خصوص در برپایی بادبان بوم ایرانی کمک زیادی کرد.

امید به آینده

ایران تنها جایی نیست که در آن فعالیت‌ها برای بازسازی لنج‌ها و تبدیلشان به ابزارهایی جدید برای گردشگری دریایی شروع شده. در کشورهای جنوب خلیج‌فارس از جمله در قطر هم فعالیت‌هایی جدی آغاز شده و آن‌ها در پی تبدیل کردن لنج‌های صیادی و تجاری به لنج‌های گردشگری هستند.

سعید انوری‌نژاد امیدوار است بتواند با گرفتن مجوزهای لازم، بوم‌ایرانی را وارد عرصه‌ی گردشگری کند.

سعید انوری‌نژاد هرچند امیدوار است تا اواسط سال آینده بتواند به هدف خود برای دریافت مجوزها و عملیاتی کردن این لنج دست یابد، ولی به دلیل هزینه‌ی سنگینی که بازسازی و نگهداری از لنج داشته، در صورت بلاتکلیف ماندن طولانی مدت سرنوشت مجوزها، ناگزیر به فروختن لنج به فعالان حوزه‌ی گردشگری در کشورهای سواحل خلیج‌فارس است.

به هر صورت مزایای ایجاد این نوع جدید گردشگری بر کسی پوشیده نیست. نوعی گردشگری که ریشه‌ در تاریخ این سرزمین دارد و صنعت و هنری کهن را زنده نگه می‌دارد. چه بسا اگر حمایت از آن صورت بگیرد، مثل آن‌چه در یک دهه‌ی اخیر در زمینه‌ی رشد اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی شاهد بودیم، برای لنج‌ها هم اتفاق بیفتد و بر توسعه‌ی گردشگری تاثیر بگذارد.

صفحه اینستاگرام پروژه بوم را فالو کنید.