فاجعه‌ی شاتل چلنجر؛ اتفاقی که جهان را شوکه کرد
همه چیز خوب و مرتب به نظر می‌رسید. شاتل فضایی چلنجر لحظاتی پیش پرتاب شده بود و گزارشگر تلویزیونی در حال صحبت روی تصاویر زنده بود. دوربین‌ها روی شاتل چلنجر که با سرعت به سمت فضای بی‌کران رهسپار شده بود زوم بودند که ناگهان و در یک لحظه همه چیز از همه پاشید. پروژه‌ی شاتل که افتخاری برای آمریکایی‌ها محسوب می‌شد برای اولین بار شکست خورد. میلیون‌ها آمریکایی در غم هفت فضانوردِ از دست رفته بودند. از مردم آمریکا گرفته تا خانواده‌ی فضانوردان و دانش‌آموزانی که لحظه‌شماری می‌کردند تا آموزگار فضانوردشان از فضا با آن‌ها تماس بگیرد و پس از بازگشت به زمین از خاطراتش در فضا برای‌شان بگوید.
شاتل چلنجر قرار بود در یک روز زمستانی در سال ۱۹۸۶ هفت فضانورد را به مدار زمین ببرد. پرتاب از مرکز فضایی کندی در فلوریدا انجام شد اما چیزی که هیچ کس انتظارش را نداشت اتفاق افتاد و همه‌‌ی برنامه‌ها را به هم ریخت. تنها ۷۳ ثانیه پس از پرتاب ناگهان شاتل متلاشی و هر تکه‌اش به گوشه‌ای پرتاب شد.
به نظر می‌رسد فضانوردان شاتل چلنجر در لحظات اولیه‌ی حادثه و پس از از هم پاشیده شدن فضاپیما هنوز زنده بودند. اما متاسفانه سیستم نجاتی در شاتل وجود نداشت و راهی برای خروج از فضاپیمای در حال سقوط پیش روی فضانوردان نبود. به این ترتیب به نظر می‌رسد دلیل مرگ فضانوردان شاتل چلنجر برخورد شدید فضاپیما با سطح اقیانوس بوده است.
کریستا مک‌آلیف (Christa McAuliffe)، یکی از فضانوردان این ماموریت، اولین معلمی بود که ناسا برای سفر به فضا انتخاب کرده بود. اعزام او به فضا بخشی از پروژه‌ی «معلم در فضا» بود که به دستور رونالد ریگان، رییس جمهور ایالات متحده، ایجاد شده بود. پروژه‌ای که با هدف جلب توجه عموم مردم به برنامه‌ی شاتل‌های فضایی آغاز به کار کرد.
برنامه‌ی دیگری نیز قرار بود در جریان ماموریت چلنجر برای اولین بار در فضا انجام شود. رونالد مک‌نیر (Ronald McNair)، یکی از فضانوردان حاضر در این ماموریت، نوازنده‌ای بود که قصد داشت برای اولین بار یک قطعه‌ی موسیقی را در فضا ضبط کند. این اتفاق نیز رخ نداد تا حسرت و غم مردم از وقوع این حادثه پررنگ‌تر شود.
فضانوردان شاتل چلنجر.
دلیل حادثه
تحقیقات اولیه نشان می‌داد که احتمالا سرمای شدید هوا دلیل حادثه بوده است. اما بررسی‌های بعدی مشخص کرد که سرما به تنهایی نمی‌توانسته دلیل حادثه باشد. نتایج پژوهش‌های بعدی مشخص کرد که دلیل اصلی حادثه نشت گاز از یکی از موشک‌های سوخت جامد بوده است. اتفاقی که باعث خروج گاز بسیار داغ و سوختن آن در اطراف موشک شد و این فاجعه را رقم زد. هرچند که سرما و فرآیند تصمیم‌گیری ناسا از را نیز باید در لیست مقصران این فاجعه به شمار آورد.
شاتل فضایی؛ ایده‌ای جذاب اما ناموفق
شاتل نوعی فضاپیما با قابلیت استفاده‌ی مجدد بود که برنامه‌ی ساخت آن از سال ۱۹۶۹ آغاز شد. اولین شاتل در سال ۱۹۸۱ به فضا پرتاب شد و از آن زمان تا سال ۲۰۱۱ (زمان بازنشستگی شاتل‌ها) در مجموع ۱۳۵ ماموریت به انجام رسید.
شاتل‌ها همانند دیگر موشک‌ها به طور عمودی به فضا پرتاب می‌شدند. اما پس از رسیدن به مدار، جدا شدن مدارگرد و انجام ماموریت، مدارگرد به تنهایی وارد جو زمین می‌شد و در نهایت همچون یک هواپیما روی باند فرود می‌آمد.
لحظه‌ی فرود شاتل.
Credit: NASA/Sandra Joseph and Kevin O’Connell
شاتل‌های فضایی ماموریت‌های موفقی همچون تعمیر تلسکوپ فضایی هابل و مشارکت در ساخت و تجهیز ایستگاه فضایی بین‌المللی را انجام دادند. اما دو ماموریت ناموفق و مرگبار لکه‌ی سیاهی را در کارنامه‌ی شاتل‌ها باقی گذاشت.
پس از فاجعه‌ی چلنجر ناسا جزء به جزء شاتل‌ها را دوباره بازبینی کرد و هیچ شاتلی تا سال ۱۹۸۸ به فضا پرتاب نشد. اما متاسفانه این آخرین فاجعه نبود و در سال ۲۰۰۳ شاتل کلمبیا در جو زمین با مشکل مواجه شد و به همراه هر هفت فضانوردش از بین رفت. از این جهت می‌توان برنامه‌ی شاتل‌ها را پروژه‌ای ناموفق دانست که در مجموع ۱۴ قربانی گرفت.
ناسا در نهایت برنامه‌ی شاتل‌های فضایی را در سال ۲۰۱۱ به اتمام رساند و از آن زمان تا کنون تنها راه اعزام انسان به فضا فضاپیمای سایوز روسی‌هاست. هرچند که اکنون شرکت‌های فضایی خصوصی نیز به طور جدی در حال فراهم کردن مقدمات اعزام انسان به فضا هستند و این انحصار احتمالا به زودی شکسته خواهد شد.
عکس کاور: لحظه‌ی وقوع حادثه‌ی چلنجر.
خدا رحمتشون کنه