چرا غذا دادن به حیوانات در باغ‌وحش‌ها ممنوع است؟

آیا تاکنون از خودتان پرسیده‌اید که چرا غذا دادن به حیوانات در باغ‌وحش‌ها و باغ‌های پرندگان ممنوع است؟ تابلوهای هشداردهنده «به حیوانات غذا ندهید» از کجا آمد‌ه‌اند و چرا؟ اصلاً چه عیبی دارد که ما غذای خودمان را به حیوانات در باغ‌وحش‌ها بدهیم؟ اگر به دنبال پاسخ این سوالات هستید، با ما همراه باشید.

در تابلوی مفهومی ذیل که توسط همیار و ایده‌پرداز باغ‌وحش تهران طراحی شده، شما فیل بیماری را مشاهده می‌کنید که پس از دریافت غذا از انسان‌ها بیمار و رنجور شده است. این تصویر روشن و گویا، نشان می‌دهد که خوراکی‌های ما انسان‌ها می‌تواند برای حیوانات ضرر داشته باشد. علائم هشداردهنده‌ای از این دست را می‌توانید به راحتی در باغ‌وحش‌ها، پارک‌های مفهومی حیوانات، آکواریوم‌ها، پارک‌های ملی، پارک‌های معمولی، فضاهای عمومی و حتی جاهای دیگری که انسان‌ها در آن‌ها به نوعی در تماس با حیوانات وحشی قرار می‌گیرند، مشاهده کنید. در برخی موارد حتی هشدارها از این مرز هم فراتر رفته و جریمه‌هایی را برای افراد خاطی در نظر می‌گیرند. بعنوان مثال در ایالات‌متحده جریمه غذا دادن به حیوانات وحشی گاهی ۱۰۰ دلار آمریکا است و حتی از عموم مردم خواسته شده تا افراد خاطی را سریعاً به نگهبانان باغ‌وحش‌ها و پارک‌ها معرفی کنند. در برخی از ایالت‌های این کشور، جریمه‌ها حتی از این مرز هم فراتر می‌روند و بسته به موضوع ابعاد گسترده‌تری پیدا می‌کنند.

طراح: مارال علوی

دلایل پشت ممنوعیت‌ها

مهم‌ترین دلیل باغ‌وحش‌ها برای اعمال چنین محدودیت‌هایی، نظارت و کنترل دقیق بر رژیم‌غذایی حیوانات است. بدون‌تردید هم‌اکنون این پاسخ در ذهن شما پررنگ شده که در باغ‌وحش‌های کشور ما اصلاً چنین مواردی مصداق ندارد چرا که حیوانات در باغ‌وحش‌های ایران همه گرسنه‌اند. این پاسخ نه‌تنها همیشه مصداق ندارد بلکه در اینجا آن را از ابعاد دیگری هم به چالش خواهیم کشید: فراموش نکنید مواد غذایی که شما بعنوان بازدیدکننده در اختیار حیوانات می‌گذارید لزوماً با رژیم غذایی طبیعی آن‌ها منطبق نیست. به طور کلی غذا دادن دستی به حیوانات وحشی می‌تواند عوارض متعددی مانند کمبود ویتامین‌ها و کمبود مواد معدنی را برای آن‌ها به ارمغان بیاورد. اگر تصور می‌کنید که در این میان تفاوتی بین نان و میوه با خوراکی‌هایی مانند پفک و چیپس هست، باز هم اشتباه می‌کنید چرا که حتی نان هم می‌تواند برای حیوانات باغ‌وحش‌ها ضرر داشته باشد. خوراکی‌های ما اغلب در رژیم غذایی حیوانات نه‌تنها جایی ندارند بلکه می‌توانند مضر برای سلامت آن‌ها هم باشند.

اما دلیل بعدی پشت این ماجرا، جالب‌تر است: شما با غذا دادن به حیوانات در واقع آن‌ها را ترغیب می‌کنید که هر چیزی را بجوند و بخورند. بعنوان مثال گوزنی که از دست شما غذا بخورد، بعدها می‌تواند به سمت خوردن هر چیزی یعنی حتی مواد سمی و خطرناک هم جلب شود. از طرف دیگر این احتمال هم هست که خوراکی‌های ما به صورت ناخواسته حاوی پاتوژن‌های بیماری‌زا یا همان عوامل گوناگون بیماری‌زا برای حیوانات باشند به استثنای این موارد، ارتباط مستقیم انسان با حیوان وحشی نیز می‌تواند برای هر دو طرف مشکل‌زا باشد.

لابد شما هم بارها تبلیغاتی در مورد غذا دادن به حیوانات مخصوصاً پرندگان را در زیستگاه‌های طبیعی دیده‌اید. این تبلیغات بالاخص در فصول سرد سال به دلیل احساسات و عواطف انسانی، توان تاثیرگذاری بیش‌تری دارند. اما مشکل کجاست؟ انسان‌ها با اینکار بر رفتار طبیعی حیوانات چه در باغ‌وحش‌ها و چه در زیستگاه‌های طبیعی تاثیر می‌گذارند. این تاثیر در مورد حیوانات آزاد حتی بیش‌تر هم هست. در سال ۲۰۱۳ محققی به نام فردریک آدلر (Fredrick Adler) و همکارش کولبی تانر (Colby Tanner) از دانشگاه کمبریج، نتیجه تحقیقات خود را در این زمینه منتشر ساختند. مطالعات آن‌ها نشان داد حیواناتی که در دسته‌جات بزرگ به محیط‌های مصنوع یا شهری مهاجرت می‌کنند دقیقاً به دلیل مشکلاتی مانند تغذیه دستی توسط عوامل انسانی، احتمال انتقال بیماری در بین‌شان خیلی بیش‌تر از سایرین است. مساله مهم‌تر اینجاست که گونه‌های متعددی از حیوانات نیز در نقاط مختلف دنیا هستند که تنها به دلیل تغذیه دستی در محیط‌های شهری و حتی روستاها به نوعی آفت تبدیل شده‌اند.

معضل جدی تغییر رفتار در مورد حیواناتی که بصورت مصنوعی و دستی تغذیه می‌شوند، این است که آن‌ها می‌توانند رفتارهای تهاجم‌گونه از خود نشان دهند. نمونه‌های متعددی وجود دارد که حیوانات به دلیل عادت به غذا گرفتن از بازدیدکنندگان، رفتاری مشابه طلب غذا نشان داده و از این طریق به انسان‌ها آسیب رسانده‌اند.

آیا باغ‌وحش‌ها نمی‌توانند امکان غذا دادن کنترل‌شده را مهیا سازند؟

برخی این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا باغ‌وحش‌ها از طریق نظارت دقیق، تدابیری را برای تغذیه دستی فراهم نمی‌کنند تا هم میزان جیره غذایی حیوانات تحت کنترل باشد و هم علاقه و اشتیاق مردم برای ارتباط نزدیک با حیوانات پاسخ داده شود. در پاسخ به این سوال باید گفت که این ایده مدت‌ها پیش حتی در باغ‌وحش‌های معتبر جهان امتحان شد و به دلایل مشکلات عدیده‌ای که ایجاد کرد، کنار گذاشته شد.

در آمریکا تا مدت‌ها باغ‌وحش‌هایی طرفدار داشتند که در آن‌ها حیوانات خانگی و برخی دیگر از حیوانات وحشی قابل مدیریت نگهداری می‌شدند تا بازدیدکنندگان بتوانند به آن‌ها غذا بدهند و آن‌ها را لمس کنند. در این نوع باغ‌وحش‌ها که به آن‌ها (Petting Zoo) گفته می‌شد؛ حیواناتی مانند بز، قوچ و میش و حتی زرافه را نگهداری می‌کردند و کودکان یا حتی مردم عادی می‌توانستند در آن‌ها به حیوانات غذا دهند. اما مشکل اصلی چنین باغ‌وحش‌هایی جدای از تغییر رفتار ملموس حیوانات که در اکثر موارد با رفتارهای تهاجمی جهت طلب غذا همراه بود، از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد خود را نشان داد.

مقامات آمریکایی در سال ۲۰۰۰ م. اعلام کردند که دست‌کم ۳۲ مورد شیوع ای‌کولای E. Coli (نوعی باسیل گرم منفی که در روده جانوران خونگرم بصورت بی‌آزار وجود دارد اما در شرایط خاص می‌تواند منجر به بروز مسمومیت یا اسهال شود) به طور مستقیم با این باغ‌وحش‌ها در ارتباط بوده است.

در حدفاصل سال‌های ۱۹۹۶ و ۲۰۱۰ میلادی، مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا نیز اعلام کرد که تقریباً ۱۵۰ گزارش شیوع بیماری از حیوان به انسان را دریافت کرده که به طور مشخص با این مراکز در ارتباط بوده. تحقیقات آتی دانشگاه دوک(Duke University) نیز تنها مهر تاییدی بود بر اینکه باغ‌وحش‌هایی از این دست باید قانون‌مدار شوند و از غذا دادن به حیوانات در آن‌ها جلوگیری شود. بعد از آن تعداد باغ‌وحش‌هایی از این دست روز به روز در نقاط مختلف دنیا کم و کم‌تر شد. تاامروز که باغ‌وحش‌های استاندارد بر این باور استوار شده‌اند که آزموده را آزمودن خطاست. البته مهدکودک حیوانات هنوز هم در باغ‌وحش‌های استاندارد وجود دارد و هدف از آن ارتباط میان کودکان و حیوانات است. اما به هر شکل نظارت‌های بهداشتی بر این مهدکودک‌ها جزو ضرورت‌ها و اولویت‌ها است ضمن اینکه از غذا دادن به حیوانات تا حد امکان ممانعت می‌شود.

به حیوانات غذا ندهید

در مرور اهم موارد مذکور می‌توان اینطور جمع‌بندی کرد که غذاهایی که بصورت مصنوعی و دستی توسط بازدیدکنندگان باغ‌وحش‌ها به حیوانات داده می‌شوند، نه‌تنها از نظر مواد مغذی کافی نیستند بلکه می‌توانند مشکلات متعدد بهداشتی را هم برای آن‌ها بوجود بیاورند. کلیه حیوانات در باغ‌وحش‌های استاندارد رژیم غذایی مشخص و خاص خود را دارند و بر هم خوردن این رژیم برای سلامت آن‌ها مضر است. بعلاوه، حیوانات وحشی نمی‌بایست خصلت طبیعی خود را از دست دهند در حالی که غذا دادن باعث می‌شود که ترس آن‌ها از انسان کم شود و اینکار می‌تواند عواقب بسیار زیان‌باری را به همراه داشته باشد. شما بعنوان بازدیدکننده تحت هیچ شرایطی نباید به حیوانات وحشی چه در باغ‌وحش چه در باغ‌پرندگان و چه حتی در طبیعت غذا دهید. غذا دادن به حیوانات نشانه دوستی نیست بلکه در واقع اشتباه بزرگی است که ریشه آن را باید در باورهای احساسی و غیرمنطقی جستجو کرد.