عجایب خلقت (قسمت هشتم)؛ وقت‌شناس‌ها

بسیاری از حشرات بخش اعظم دوران زندگی‌شان را به صورت لارو و در حفره‌های مخفی می‌گذرانند. برخی از زنجره‌های دوره‌ای هستند که به مدت ۱۳ یا حتی ۱۷ سال در زیرزمین می‌مانند و پس از آن تنها برای چند هفته به عنوان حشرات بالغ زندگی می‌کنند و سپس می‌میرند. نکته شگفت‌انگیز داستان اینجاست که تمامی زنجره‌ها تنها یک بار آن‌هم در همان سال آخر ظاهر می‌شوند و پیش از آن به مدت چندین سال متمادی مخفی هستند تا زمانی که آن اتفاق غیرمنتظره یعنی خروج انبوه از مخفیگاه رخ دهد.

زنجره‌های وقت‌شناس

زنجره‌های دوره‌ای همگی متعلق به جنس (Magicicada) هستند و در شرق ایالات متحده آمریکا زیست می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که این حشرات کوچک ۳ سانتی‌متری بین ۱۳ الی ۱۷ سال را در زیرزمین می‌گذرانند و در آن‌جا از بافت‌های چوبی ریشه گیاهان برگ‌ریز تغذیه می‌کنند. تا به امروز نزدیک به ۷ گونه از آن‌ها شناسایی شده است. زنجره‌های دوره‌ای تنها در آمریکا زیست می‌کنند اما سایر زنجره‌ها که در مناطق گرم سرتاسر دنیا یافت می‌شوند، هر ساله از مخفیگاه‌شان خارج می‌شوند. پوره‌ زنجره‌های دوره‌ای تنها زمانی از مخفیگاه‌هایشان خارج می‌شوند که درجه‌حرارت حدود ۶۴ درجه فارنهایت (۱۷ درجه سلسیوس) باشد. زمان رسیدن به بلوغ پوره‌ها رقمی باورنکردنی است، آن‌ها بین ۱۳ الی ۱۷ سال برای بلوغ صبر می‌کنند.

هر زنجره ماده قبل از مرگ، در حدود ۵۰۰ تخم در دسته‌های ۲۰ تایی می‌گذارد. زنجره‌ها در هنگام خروج از زیرزمین باورنکردنی عمل می‌کنند به طوری که بالغ بر ۳۴ پوره زنجره همزمان از هر یک فوت مربع (۳۷۰ مترمربع) خارج می‌شود. صدای موسیقی کُر زنجره‌ها بلندتر از صدای یک موتورسیکلت در حال گذر است و در حدود ۱۰۰ دسی‌بل تخمین زده شده. زنجره‌ها چشم‌های مرکب بزرگ و آشکاری دارند که البته بسیار هم حساس است. پاهای قدرتمند زنجره‌ها سازگاری لازم را برای بالا رفتن به آن‌ها بخشیده است. زنجره بالغ از نوک تیزش برای بیرون کشیدن شیره گیاهان شیرین استفاده می‌کند.

یک زنجره دوره‌ای در حال پوست‌اندازی

لشکرکشی آغاز می‌شود

در آمریکای شمالی به ناگاه میلیون‌ها زنجره دوره‌ای در یک یا دو روز گرم بهاری از مخفیگاه‌شان خارج می‌شوند. آن‌ها نخست به سمت درختان یورش می‌برند و سپس جفت‌گیری می‌کنند، تخم می‌گذارند و پس از آن‌هم می‌میرند. این خروج انبوه در واقع نوعی تضمین بقاست چرا که باعث می‌شود تا تعداد زیادی از آن‌ها به اندازه‌ای زنده بمانند که بتوانند زادآوری کنند و تحت این شرایط خاص پرندگان و سایر شکارچیان نمی‌توانند دست کم همه را بخورند. در حالی که اگر این استراتژی اعمال نشود، آمار تلفات بسیار بالا خواهد بود.

زنجره‌های نر به یک ابزار تولید صدا که به آن اصطلاحا تیمبال یا نقاره می‌گویند، مجهز شده‌اند. نقاره چیزی شبیه طبل کوچک در هر طرف بدن زنجره است. ماهیچه‌های خاصی نقاره‌ها را به داخل فشار می‌دهند و سپس رها می‌کنند تا جریان‌های صدای سریعی ایجاد شود که به نوعی شبیه وزوز کردن با صدای بلند است. صدای زنجره‌های نر از جمله بلندترین صداهای حشرات در دنیاست. این صداها زنجره‌های ماده را به سمت نرها جذب می‌کنند و پس از جفت‌گیری است که حشره ماده تخم می‌گذارد.

زنجره‌های دوره‌ای بال‌هایی با سطح روغنی دارند که مانع خیس شدن آن‌ها می‌شود. هر پای زنجره پنجه‌های تیزی دارد که باعث می‌شود بتواند خیلی محکم به پوسته درخت چنگ بزند.

درست مثل ساعت

در حالی که برخی از زنجره‌های دوره‌ای به مدت ۱۷ سال زیرزمین می‌مانند و آن‌جا رشد می‌کنند، سایرین ۱۳ سال در زیرزمین هستند. پس از آن به ناگاه از زیرزمین خارج شده و به سختی خودشان را به درختان می‌رسانند. نرها محیط را با صدای خود پر می‌کنند تا بتوانند ماده‌ها را جذب کنند و بعد از آن نیز ماده‌ها بر روی درخت تخم می‌گذارند. زمانی که نوزادان از تخم خارج شدند، پوره‌ها به زمین می‌افتند، آن‌گاه زمین را حفر کرده و به زیرزمین می‌روند و به مدت ۱۳ یا ۱۷ سال زیرزمین می‌مانند. زمان‌بندی حضور در زیرزمین اینقدر دقیق است که باید همه زنجره‌ها تقریبا همزمان خارج شوند بنابراین زنجره‌های دوره‌ای باید همگی وقت‌شناس باشند تا از صف جا نمانند.

پوره‌های زنجره بخش اعظم زندگی خودشان را در زیرزمین می‌گذرانند و از شیره ریشه درختان تغذیه می‌کنند. وقتی که بالاخره زمان آن فرا می‌رسد که نور خورشید را ببینند، راه خودشان را به سمت سطح حفاری کرده و از زیرزمین خارج می‌شوند. پوره‌های سیاه‌رنگ از درخت یا گیاهان بالا می‌روند تا تغییر نهایی را انجام دهند. آن‌ها برای آخرین بار جلد انداخته و از پوسته قدیمی‌شان خارج می‌شوند و در نهایت تبدیل به یک حشره بالغ بال‌دار می‌شوند. زنجره‌های بالغ جدید، بدن رنگ‌پریده ونرمی دارند اما جلد‌شان به سرعت سخت می‌شود و رنگ‌شان هم تیره می‌شود. زنجره‌ها نیز مانند بسیاری دیگر از حشرات از بال‌هایشان برای پرواز کردن و پیدا کردن جفت استفاده می‌کنند.

یک زنجره بالغ تنها چند هفته زندگی می‌کند و هدف از این زندگی کوتاه نیز فقط زادآوری است. زنجره‌ها از آن جمله حشراتی هستند که می‌توانند به راحتی سایر جمعیت‌های گیاهی و حتی جانوری را تحت‌تاثیر قرار دهند.

آغاز زندگی جدید

پوره زنجره، موجودی قوی و محکم است. از درخت بالا می‌رود تا برای آخرین بار جلد بیندازد. حشره بالغی که از جلد خارج می‌شود، تاحدودی به پوره شبیه است اما از نظر رنگ‌بندی کاملا فرق می‌کند و حتی این حشره بالغ هم به مرور زمان رنگش تیره می‌شود. اما زنجره‌های بالغ برخلاف پوره‌‌شان، بال دارند. بال‌ها کوچک هستند ودر مرحله اول به هم فشرده هستند اما زنجره به زودی شروع به پمپاژ مایع به داخل رگ بال‌هایش می‌کند و این کار بال‌ها را از هم باز می‌کند. زنجره‌های بالغ چشم‌های قرمز و قفسه سینه پشتی سیاه دارند. از بال‌های شفاف حشرات بالغ، رگ‌های نارنجی گذر می‌کند و بخش زیرین شکم نیز اغلب رنگ‌های متفاوتی دارد که می‌تواند سیاه، نارنجی یا تلفیقی از آن‌ها باشد که این مساله اغلب بسته به گونه فرق می‌کند.

یکی از مهم‌ترین عوامل در شناسایی گونه‌های مختلف از یکدیگر طول بدن زنجره‌هاست که بین ۲.۴ تا ۳.۳ سانتی‌متر متغیر است. از طرف دیگر نباید فراموش کرد که آواز زنجره‌های مختلف نیز با یکدیگر فرق‌هایی شاخص دارد. زنجره‌ها نه نیش می‌زنند نه گاز می‌گیرند، آن‌ها صرفا زواید دهانی دارند که به آن‌ها در مکیدن شیره گیاهان کمک می‌کند. آن‌ها به هیچ‌وجه سمی نیستند و هنوز هیچ مدرک مستندی به دست نیامده که نشان دهد آن‌ها قابلیت انتقال بیماری را به انسان دارند.

منبع: ento.psu.edu،Encyclopedia of insects، cicadamania