دریاچه‌ تار و هویر؛ حس آرامش در طبیعت

اگر از زندگی شهری خسته‌اید و نیاز به سکوت و استراحت دارید، یک شب و روز را کنار یکی از دو دریاچه تار و هویر بگذرانید؛ قطعا حالتان عوض خواهد شد. دریاچه هویر و دریاچه تار دماوند به فاصله کمتر از یک کیلومتر از هم در دل کوه‌های البرز قرار دارند.

ویژگی‌های دو دریاچه تار و هویر

دو دریاچه تار و هویر از جمله دریاچه‌های آب شیرین کوهستانی هستند که در میان ارتفاعات البرز مرکزی جا خوش کرده‌اند. این دریاچه‌ها در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق دماوند و در ارتفاع ۲۹۰۰ متری از سطح دریا قرار گرفته‌اند.

دریاچه‌ها در میان دو رشته کوه قره‌داغ (کوه دوبَرار) در شمال و زرین‌کوه در جنوب واقع شده‌اند. دنباله‌ای از کوه دوبرار دو دریاچه را از هم جدا می‌کند. این دنباله، در واقع تپه‌ماهوری ست که هنگام پیاده‌روی بین دو دریاچه باید از آن عبور کنید.

دو دریاچه تار و هویر در موقعیتی قرار دارند که دور تا دور آن‌ها را کوه‌هایی دربر گرفته است. این کوه‌ها طوری در کنار هم قرار گرفته‌اند که در میانشان گودالی درست شده. همین گودال با آب پر شده و دریاچه‌ها را شکل داده است. ارتفاع کوه‌های اطراف دریاچه‌ها از سطح دریاچه ببن ۵۰ تا ۵۰۰ متر است.

زمین‌شناسان پیدایش دریاچه تار و هویر را ناشی از لغزش زمین می‌دانند. لغزشی که موجب ایجاد سدی طبیعی به عمق بیش از ۵۰ متر شده و شرایط لازم را برای انباشت آب‌های سطحی فراهم کرده است.

بیشترین درازای دریاچه تار ۱ کیلومتر و پهنای آن ۴۰۰ متر است. دریاچه در جهت شمالِ غرب به جنوبِ شرق امتداد دارد. عمق دریاچه تار در فصول پر آب به ۵۰ متر و در مواقع کم آب به ۴۰ متر می‌رسد.

درازای دریاچه هویر ۴۰۰ متر و پهنای آن ۱۵۰ متر است. جهت امتداد این دریاچه شمالی جنوبی ست. عمق دریاچه هویر معمولا ۱۵ متر است.

سرچشمه دریاچه‌های تار و هویر

عکس از صالح یوسفیان

سطح آب این دو دریاچه در فصل‌های گوناگون متغیر است. در زمستان به علت سردی هوا سطح آنها یخ می‌زند. البته آب دریاچه در تمام فصول سال سرد است.

سرچشمه دو دریاچه تار و هویر چشمه‌های متعدد در کف دریاچه‌هاست. دریاچه‌ها بیشتر از حوضه آبریز شمالی پر می‌شوند. ذوب برف کوه‌های قره‌داغ، سیاه‌چال و شاه‌نشین این آب را تامین می‌کند. آبراهه‌های فصلی از زرین‌کوه در جنوب آن نیز  محل تامین بقیه آب دریاچه است. قسمتی از آبراهه‌های فصلی وارد دریاچه‌ها می‌شود. سرریز این دریاچه‌ها مقداری از سرچشمه رودخانه تار را تامین می‌کند که با تغذیه از رودخانه‌های فرعی دیگر تشکیل تار رود را می‌دهد و به سوی شهر دماوند جاری می‌شود.

آب و هوای دریاچه تار و دریاچه هویر

این منطقه با توجه به ارتفاع زیاد معمولا سرد و همواره در معرض وزش بادهای غربی است. در گرمترین روزهای سال یعنی اواسط تیر که به اینجا بیایید می‌توانید از دمای هوای ۱۸ درجه لذت ببرید. در مهرماه دمای هوا حدود ۱۲ درجه است. میزان بارندگی در حوضه آبریز این دریاچه‌ها ۷۶۰ میلی‌متر درسال اندازه‌گیری شده.

پوشش گیاهی دریاچه‌های تار و هویر

عکس از صفا دانشور

اطراف این دو دریاچه هیچ‌گونه پوشش جنگلی و درخت وجود ندارد. به علت فرسایش شدید خاک، منطقه از لحاظ تراکم پوشش گیاهان کوهی کم بهره است؛ گرچه تنوع گیاهان زیاد است. به ویژه در ارتفاعات شمالی و قسمت‌های تپه ماهوری که فرسایش شدید و فعالیت دامداران این کمبود را سریع‌تر کرده است. گیاهانی همچون آویشن که قبلا در منطقه به وفور پیدا می‌شدند حالا بسیار کمیاب هستند. البته اواخر بهار و اوایل تابستان که کوه‌ها سرسبز‌ند مناظر نابی انتظارتان را می‌کشد.

تذکر: لازم است که هنگام سفر به دریاچه تار و هویر مراقب پوشش گیاهی منطقه باشیم و ناخواسته موجب نابودی آن نشویم. مثلا از خارو خاشاک برای برافروختن آتش استفاده نکنیم یا گیاهان کوهی را به علت کمیاب بودن از ریشه نکنیم.

حیات وحش دریاچه تار و هویر

در حوالی دریاچه جانورانی مثل قوچ، میش البرزی و بز کوهی یافت می‌شود. آبزیان موجود در دریاچه تار و هویر را ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان، قزل‌آلای خال قرمز و ماهی زرد پر تشکیل می‌دهند. در دریاچه هویر و در مصب رودخانه هویر؛ وزغ معمولی به وفور به چشم می‌خورد.

جذابیت‌های سفر به دریاچه تار و دریاچه هویر

عکس از @pakoob

این منطقه آب و هوایی کوهستانی دارد. دریاچه‌ها در میان خط الراس “دوبرار” و “زرین کوه” محصور شده‌اند و بازمانده برف‌های زمستانی این قله‌ها زیبایی اطراف دریاچه را دو چندان می‌کند.

تفریحاتی که در سفر به دریاچه تار و هویر انتظارتان را می‌کشد عبارت است از:

• شنا در آب خنک دریاچه در فصل تابستان لذت خاص خود را دارد. اما توصیه می‌کنیم زیاد از ساحل دور نشوید. چرا که سرمای آب ممکن است برایتان مشکل ایجاد کند. همچنین هیچ‌گونه امکاناتی در ساحل برای شنا موجود نیست. نه نجات غریقی هست و نه تیوپ بادی برای کمک.
• قایقرانی در دریاچه تار و هویر از دیگر تفریحات لذت‌بخش این طبیعت‌گردی ست. اطراف دریاچه هیچ امکاناتی برای قایق سواری نیست؛ پس لازم است یک قایق بادی همراهتان بیاورید و ساعت‌ها روی آب وقت بگذرانید.
• دریاچه‌های تار و هویر ماهی هم دارند؛ ماهی قزل‌آلا. اما اگر قصد ماهی‌گیری در دریاچه تار را دارید باید در فصل مناسب از سازمان حفاظت از محیط زیست مجوز بگیرید. دوتا و صدتا هم فرقی نمی‌کند. تصور کنید که اگر هر گردشگر فقط یک ماهی بگیرد حجم دریاچه باید چقدر باشد تا جوابگوی جمعیت علاقمند باشد.
• پیاده‌روی بین تپه‌ها و تنگه‌های پشت دریاچه را از دست ندهید. در لابه‌لای تپه ‌ها بوی آویشن‌های کوهی شما را سرمست می‌کند. چشمه‌هایی که از بالای تپه‌ها به درون رودخانه می‌ریزند هم بسیار دیدنی هستند.

چطور می‌توانید از این سفر کمال لذت را ببرید؟

کفش کوهنوردیتان را بپوشید و به ارتفاعات دوبرار یا زرین کوه صعود کنید. علاوه بر لذت کوهنوردی آن هم در این ارتفاع؛ چشم‌انداز خیره‌کننده‌ای که در دیدرس‌تان قرار می‌گیرد را هم اضافه کنید. زیر پایتان دو دریاچه چون جواهری در دل کوه جلوه‌گری می‌کند و روبه‌رو دماوند سرفراز را پیش چشم خود دارید. فاصله مستقیم دماوند تا این دو ارتفاع به ترتیب ۲۰ و ۳۰ کیلومتر و از اینجا عظمتش به خوبی نمایان است.

دوبرار با ارتفاع ۴۰۸۰ متر بلندترین قله رشته کوه قره‌داغ در شمال دریاچه و قله زرین‌کوه با ارتفاع ۳۸۰۰ متردر جنوب آن قراردارد.

اگر کوهنورد حرفه‌ای نیستید؛ برای صعود توصیه می‌کنیم قله زرین‌رود را انتخاب کنید. این قله به دلیل ارتفاع نسبتا پایین و بالا بودن ارتفاع مبدا صعود؛ از قله‌هایی ست که فتح آن آسان است و تقریبا یک فرد عادی در شرایط معمول می‌تواند این کوه را پیموده و بر فراز قله آن پا بگذارد.

سمت شمالی کوه؛ یعنی سمت جنوبی ساحل دریاچه تار یکی از مبدا‌های صعود به زرین‌کوه است. این مسیر زیباترین و ساده‌ترین مسیر صعود است. باید از یال کوه بالا بروید. این یال شیب تندی دارد؛ با پایان آن کمی به سمت شرق متمایل شوید و این مسیر را تا قله ادامه دهید. در مدت حدود چهار ساعت به قله می‌رسید. در دامنه پشت سرتان می‌توانید دریاچه‌ها را ببینید.

گردشگران معمولا به کنار دریاچه تار می‌روند. اگر دوست دارید سری به دریاچه هویر بزنید تپه ماهور میان دو دریاچه را پیاده طی کنید. مسیر نزدیکی ست. حدود یک کیلومتر فاصله میان این دو دریاچه را در کمتر از نیم ساعت می‌توانید طی کنید.

افسانه دریاچه تار

جالب است بدانید در مورد دریاچه تار افسانه‌هایی وجود دارد؛ از خصوصیات جادویی تار بگیرید تا گنج‌های کف دریاچه. اما چون تا کنون اثری از لاشه کشتی دزدان دریایی در دریاچه پیدا نشده؛ خب قابل باور نیست. یا برخی از رفت و آمد اجنه و موجودات عجیب و غریب در شب‌ها حکایت می‌کنند. این مشکل هم چون نگهبانی در کنار دریاچه هست به راحتی قابل حل است.

به هر حال هر کسی به نوعی به سکوت و تاریکی شب‌ واکنش نشان می‌دهد. برای یکی وحشت‌آور است و برای دیگری آرمش‌آور. خلاصه شب که می‌خوابید حواستان را خوب جمع کنید؛ مثلا یک وقت موجودی عجیب خودش را به جای نگهبان جا نزده باشد!

مسیر­های دسترسی و نحوه سفر به دریاچه تار و هویر

دریاچه تار و هویر کجاست؟

استان تهران، ۳۰ کیلومتری شرق دماوند

بهترین مسیر برای رفتن به دریاچه تار و هویر

برای رسیدن به دریاچه تار و هویر دو مسیر وجود دارد:

• مسیر اول: از تهران به سمت جاده فیروزکوه حرکت کنید. پس از رسیدن به دماوند مسیر روستای چنار شرق را در پیش بگیرید. این مسیر ۱۲ کیلومتری آسفالته است. بعد از چنار شرق مسیر مشهور به جاده معدن را تا انتها ادامه دهید. از اینجا ۲۰ کیلومتر به صورت جاده خاکی تا دریاچه فاصله دارید. ابتدا به دریاچه تار دماوند می‌رسید و با عبور از آن به دریاچه هویر خواهید رسید.
• مسیر دوم: از تهران به سمت جاده فیروزکوه حرکت کنید. در ۲۵ کیلومتری فیروزکوه به مسیر فرعی به سمت روستای یَهَر بپیچید. پس از گذر از یهر به روستای مومِج سپس دهنار و پس از آن روستای هویر می‌رسید. از اینجا تا دریاچه به طول ۱۰ کیلومتر جاده خاکی ست. ابتدا دریاچه هویر را می‌بینید؛ اگر به مسیر سمت چپ بپیچید به دریاچه هویر می‌رسید و اگر مسیر قبلی را ادامه دهید به دریاچه تار دماوند خواهید رسید.

نکات مهم

از مسیر اول یعنی جاده چنار شرق تا دریاچه تار حدود ۱۱۰ کیلومتر فاصله دارید. اما مسیر خاکی آن ۲۰ کیلومتر است که کیفیت مناسبی ندارد. جاده باریک، خاکی-شنی و کوهستانی‌ست که سربالایی وسراشیبی‌های تند و پیچ‌های خطرناک و پرتگاه‌های بسیاری دارد. این جاده همچنین پر از دست‌انداز است و در طول آن چند بار مجبور به گذر از رود تار هستید.

لازم به ذکر است بین روستای چنار شرق و دریاچه تار هیچ منطقه مسکونی وجود ندارد و در صورت بروز هرگونه مشکل تنها به کمک ماشین‌های عبوری باید دل بست. بنابراین بهتر است از این مسیر تنها در زمان‌های مناسب روز، روزهای تعطیل و یا به صورت گروهی استفاده کرد.

از خوبی‌های این مسیر هم بگوییم؛ این مسیر نزدیک‌تر، پرهیجان‌تر و دیدنی‌تراست. این جاده برای آفرودی‌ها بسیار جذاب خواهد بود. به جز این؛ چند سایت مناسب چتربازی، پاراگلایدر و کایت در منطقه هست که هنگام عبور می‌توانید از دیدن پرواز آنها لذت ببرید. یا آنجا را در گوشه ذهنتان برای یک سفر پرماجرای دیگر نگه دارید.

در میانه مسیر چشمه آبی گوارا وجود دارد که می‌توانید آنجا استراحت کرده و آب مورد نیازتان را بردارید.

از مسیر دوم که به مسیر دَلی‌چای (به علت گذر از مسیر این رودخانه) معروف است حدود ۱۵۰ کیلومتر تا دریاچه فاصله دارید. این مسیر ۱۰ کیلومتر آخرش خاکی‌ست. ۵ کیلومتر ابتدایی جاده خیلی مناسب نیست و باید با دقت و حوصله رانندگی کنید. حتما قبل از رسیدن به جاده خاکی؛ مسیر دریاچه را از اهالی سوال کنید؛ در غیر این صورت ممکن است دریاچه را گم کنید.

البته کوهنوردان هم می‌توانند با صعود به قله زرین‌کوه به سوی دیگر آن و کنار دریاچه تار و هویر بیایند. اگر چنین قصدی دارید باید از روستاهای جابان و یا آیینه ورزان به راه افتاده و دره‌های شمال روستا را به سمت بالا ادامه دهید. و نهایتا با عبور از گردنه‌های طرفین زرین‌کوه خود را به کنار دریاچه تار برسانید. هنگام پایین آمدن از کوه باید مواظب شیب تند و مسیرهای شنی و پرتگاه‌ها باشید.

در بین راه رسیدن یا برگشت از دریاچه‌ می‌توانید از کندو‌دارانی که در مسیر می‌بینید عسل طبیعی بخرید و سوغات همراه خود ببرید.

اقامت و هزینه سفر به دریاچه تار و هویر

شب‌مانی در کنار دریاچه یکی از لذت‌های این سفر است. می‌توانید چادرتان را در زمین‌های اطراف برپا کنید و از اقامت در طبیعت لذت ببرید. به علت حضور یگان حفاظت از محیط زیست و گشت شبانه‌روزی کنار دریاچه امنیت برقرار است. کنار ایستگاه محیط بانی سرویس بهداشتی هم وجود دارد.

هزینه رفت‌وآمد با خودروی شخصی

اگر با خودروی شخصی قصد سفر دارید؛ حدود ۳۵ هزار تومان برای هزینه بنزین خود در نظر بگیرید.

هزینه تور­ دریاچه تار و هویر

تور‌ دریاچه تار معمولا یک یا یک و نیم روزه است و از حدود ۷۵ هزار تومان شروع و تا ۱۲۰ هزار تومان هم می رسد. برخی از تورها این امکان را دارند که شما با خودرو شخصی خود با آنها همراه شوید. هزینه این همراهی در حدود ۱۵ هزار تومان است. اگر هم بخواهید از خودرو تور استفاده کنید ۴۰ هزار تومان باید بپردازید.

توصیه‌های سفر به دریاچه تار و هویر

طبق آمار؛ سالانه ۱۲۰ هزار نفر از این منطقه گردشگری بازدید می‌کنند. در دهه ۸۰ قرار بود این مکان توسط بخش خصوصی سازماندهی و مکان مناسبی برای گردشگری فراهم شود. اما چند سال بعد قرارداد شرکت خصوصی با سازمان حفاظت از محیط زیست به هم می‌خورد و تا الان به همین روال سرپرست خصوصی ندارد. به همین علت امکانات دریاچه تار و هویر برای اقامت و تفریح ناچیز است. حفاظت از محیط بکر این دریاچه‌ها به عهده هر فرد بازدیدکننده است؛ البته با کمک محیط‌‌بانان حاضر در منطقه.

اگر برای اولین بار است که به این مکان سفر می‌کنید:

• وضعیت خودرو خود را قبل از سفر چک کنید و آچارهایتان را همراه ببرید.
• مسیر دقیق دریاچه را از اهالی بپرسید: چون ممکن است فرعی‌ها را اشتباهی بپیچید.
• کفش کوهپیمایی سبک بپوشید.
• کلاه آفتابگیر، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب با خود ببرید.
• حتی در فصول گرم هم لباس نیمه‌گرم و بادگیر همراه داشته باشید.
• زیرانداز، چادر و در صورت تمایل به اقامت در طبیعت کیسه‌خواب و پتوی مسافرتی برای شب‌مانی با خود ببرید.
• چراغ قوه یا هد لامپ هم برای شب‌مانی لازم است.
• وسایل و خوراکی‌های لازم را در شهر و روستا­های اطراف تهیه کنید.
• کنار دریاچه هیچ‌گونه هیزمی نیست. پس برای برپایی آتش زغال بخرید. لطفا بوته‌ها را آتش نزنید.
• در صورت برپا کردن آتش پیش از ترک محل حتما از خاموش شدن آن مطمئن شوید.
• حتما به توصیه‌های محیط‌بان‌ها توجه کنید.
• اگر در فصول سرد سال به دریاچه می‌روید از سلفی گرفتن بر روی یخ جدا خودداری کنید.
• در صورت بروز هرگونه حادثه‌ای که از کنترلتان خارج باشد با اورژانس تماس بگیرید. پایگاه امداد جاده‌ای هلال احمر دماوند نزدیک‌ترین اورژانس به این دریاچه است.
• کیسه زباله را فراموش نکنید.

بهترین فصل سفر به دریاچه تار و هویر

کنار دریاچه تار و هویر در هر فصلی تصویر تازه‌ای به چشم می‌بینید. بهترین زمان سفر به این دو دریاچه از اوایل خرداد تا پایان تابستان است. در ماه‌های تیر و مرداد دمای آب مناسب شناست و گرمای هوا را خنثی می‌کند. زمستان‌ها سطح دریاچه‌ها یخ می‌زند، دور و اطراف آنها پوشیده از برف و بسیار دیدنی‌ست. اگر شرایط ایمنی را رعایت کرده باشید سفر خوشی خواهید داشت. حتی در اردیبهشت هم ممکن اسب برف مانع از رسیدنتان به دریاچه‌ها شود.

بیشتر بخوانید: جواهردشت؛ عروس دشت‌های گیلان

لطفا به وقت طبیعت‌گردی، حتما نکات زیر را رعایت کنید:

• حتما کیسه‌‌های زباله‌ بزرگ به همراه داشته باشید و به معنی واقعی، نه چیزی از طبیعت بردارید و نه چیزی در آن برجای بگذارید. اگر همه‌ی مردم بخواهند چنین کاری بکنند از طبیعت چیزی باقی نمی‌ماند. (همان‌طور که خیلی مکان‌ها تا الان تخریب شده‌اند.)
• زباله‌هایی مثل پوست میوه، پوست تخمه و زباله‌های تجزیه‌پذیر دیگر، همچنان زباله هستند و نباید در طبیعت جا گذاشته شوند. تصور کنید تعداد زیادی گردشگر زباله‌های ارگانیک خود را در طبیعت رها کنند. طبیعت در کوتاه مدت ظرفیت بازیافت این همه زباله‌ی ارگانیک را ندارد.
• به هنگام پیمایش در طبیعت یا کمپینگ، در صورت امکان حتما کیسه‌های پلاستیکی بزرگ همراه داشته باشید و سعی کنید در مسیری که می‌روید زباله‌ها را از روی زمین جمع‌آوری کنید. اگر همه این کار را بکنند، به شکل چشمگیری شاهد کم شدن زباله‌ها در طبیعت خواهیم بود.
• لطفا در طبیعت سکوت را رعایت کنید و آرامش مکان طبیعی را با بلند کردن صدای موسیقی و برگزاری جشن و میهمانی به هم نزنید. این احترام به اکوسیستم و البته گردشگران دیگری است که برای لذت بردن از سکوت به طبیعت سفر کرده‌اند.
• لطفا در گروه‌های خیلی بزرگ سفر نکنید. برای رفتن به طبیعت یک گروه دوستی در دو یا سه ماشین کافیست، ورود یکباره‌ی جمعیت بزرگ به مکان طبیعی سرعت تخریب را بیشتر می‌کند.
• لطفا به هنگام کمپ زدن و اطراق شبانه در طبیعت، آرامش محل را با نورهای قوی و موسیقی بلند برهم نزنید. روشنایی کمپ و سر و صدا را حداقل نگه دارید و به طبیعت و به دیگر گردشگران احترام بگذارید.
• لطفا تا جایی که ممکن است در طبیعت آتش روشن نکنید. اگر این کار را کردید، کنترل شده، کوچک و با مصرف حداقل مقدار هیزم باشد. حتما به هنگام ترک کردن کمپ، با آب کافی از خاموش شدن کامل آتش اطمینان حاصل کنید.
• لطفا هرجا مرتع سرسبز و زیبایی دیدید با ماشین از وسط آن رد نشوید. اساسا لازم نیست همیشه چشم‌اندازهای زیبا را پیاده یا با ماشین فتح کنیم! خیلی اوقات از دور تماشا کردن و عکس گرفتن لذت بیشتری دارد.
• لطفا به خصوص وقتی جاده شلوغ است، درست رانندگی کنید. لازم نیست همیشه تخت گاز برانیم، لازم نیست دائما در تلاش برای سبقت گرفتن از ماشین جلویی باشیم و لازم نیست هرسال اثبات کنیم که بعد از رانندگان تانزانیا، لیبی، مالاوی و جمهوری دموکراتیک کنگو، بدترین رانندگان جهان هستیم! (اصلاح این یکی که دیگر دست خودمان است…)