راهنمای رصد خورشید گرفتگی ۵ دی ۱۳۹۸
طلوع خورشید روز ۵ دی ۱۳۹۸ با دیگر روزها متفاوت خواهد بود. در این روز ماه و خورشید درست در کنار یکدیگر از افق طلوع خواهند کرد و مردم سراسر بخش‌های ایران می‌توانند نظاره‌گر یک خورشید گرفتگی جزئی باشند.
مردم بخش‌هایی از سیاره زمین که در این روز درست در نوار گرفت حضور داشته باشند نمای بهتری را از این رویداد خواهند دید و شاهد یک کسوف حلقوی خواهند بود. از ایران اما این خورشید گرفتگی هم‌زمان با طلوع خورشید به صورت جزئی دیده خواهد شد.
خورشید گرفتگی حلقوی چیست و چگونه رخ می‌دهد؟
ماه نسبت به خورشید اندازه بسیار کوچک‌تری دارد، اما از سوی دیگر بسیار به زمین نزدیک‌تر است. همین مسئله باعث شده که اندازه ظاهری ماه و خورشید در آسمان زمین تقریبا یکسان باشد. اما ماجرا به این جا ختم نمی‌شود.
ماه در مداری بیضوی به دور زمین می‌گردد و فاصله‌ی آن از زمین در نقاط مختلف مدار متفاوت است. تغییر فاصله‌ی ماه از زمین طبیعتا منجر به تغییر اندازه ظاهری آن نیز می‌شود. به این ترتیب که اندازه ظاهری ماه در زمان اوج مداری (دورترین فاصله از زمین) کمی کوچک‌تر از زمانی است که ماه در حضیض مداری (نزدیک‌ترین فاصله از زمین) قرار دارد.
حال اگر در زمان وقوع پدیده خورشید گرفتگی ماه در دورترین فاصله‌اش از زمین قرار داشته باشد قرص ماه دیگر آن‌قدر بزرگ نخواهد بود که بتواند تمام قرص خورشید را بپوشاند. در چنین شرایطی حلقه‌ای نورانی از خورشید به دور قرص تیره ماه باقی می‌ماند و پدیده خورشید گرفتگی حلقوی رخ می‌دهد.
تصویری از خورشید گرفتگی حلقوی سال ۲۰۱۰.
Credit: Mikael Svalgaard
پنج دی ماه نیز ساکنان و مسافران بخش‌هایی از کشورهایی همچون عربستان سعودی، امارات، قطر، عمان، هند و اندونزی شانس دیدن کسوف حلقوی را خواهند داشت. در نواحی اطراف نوار گرفت حلقوی اما ماه تنها درصدی از بخش خورشید را می‌پوشاند و خورشید گرفتگی به صورت جزئی دیده می‌شود.
کسوف ۵ دی از ایران چگونه دیده می‌شود؟
متاسفانه در هیچ کدام از نواحی کشورمان این خورشید گرفتگی به صورت حلقوی دیده نخواهد شد و از ایران تنها می‌توان نظاره‌گر کسوف جزئی بود. نواحی جنوبی کشور شرایط بهتری برای رصد این پدیده دارند و در سواحل و جزایر خلیج فارس درصد گرفت به بیش از ۸۰ درصد خواهد رسید. در پایتخت اما این مقدار حدود ۶۰ درصد است.
مناطق جنوبی کشور از نظر احتمال صاف بودن آسمان نیز شرایط بهتری دارند. آب و هوای سواحل خلیج فارس و دریای عمان نیز در این فصل از سال مناسب است. همه‌ی این‌ها در کنار درصد بالای گرفت در این مناطق سواحل جنوبی کشور را به بهترین مکان برای انجام سفرهای داخلی به قصد رصد این خورشید گرفتگی تبدیل می‌کند.
اوج کسوف جزئی در ایران تقریبا هم‌زمان با طلوع خورشید رخ خواهد داد. با جست‌وجوی محل مورد نظرتان برای رصد این خورشید گرفتگی در این لینک می‌توانید به اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری دست پیدا کنید.
خورشید گرفتگی جزئی ۵ دی را چگونه رصد کنیم؟
این قاعده کلی را به یاد داشته باشید: برای رصد مستقیم خورشید باید همیشه از فیلترهای ایمن و استاندارد مخصوص این کار استفاده کرد، جز یک مورد که آن هم کسوف کامل است.
نمونه‌ای از عینک مخصوص رصد خورشید.
اگر قصد دارید خورشید گرفتگی پیش رو با چشم غیرمسلح رصد کنید استفاده از عینک‌های مخصوص رصد خورشید گرفتگی کافی است. برای رصد این رویداد با ابزارهای رصدی (تلسکوپ و یا دوربین دوچشمی) نیز می‌توانید از فیلتر مایلار استفاده کنید. به یاد داشته باشید که فیلتر حتما باید جلوی دهانه تلسکوپ، و نه پشت چشمی، نصب شود. استفاده از فیلتر جوشکاری شماره ۱۴ (یا قرار دادن دو فیلتر با شماره پایین‌تر روی هم) روش دیگری برای رصد این پدیده با چشم غیرمسلح است.
امیدواریم آسمانی صاف در این روز در انتظارتان باشد و بتوانید با رعایت تمام نکات ایمنی از رصد این پدیده جذاب نجومی با خیالی راحت لذت ببرید.
عکس کاور: تصویری از کسوف سال ۲۰۱۳ در کنیا.
Credit: Eugen Kamenew
