جریان شایعه‌ی کشف امواج گرانشی چه بود؟
اگر اخبار علمی را دنبال می‌کنید، ممکن است شایعه‌ی کشف مستقیم امواج گرانشی را شنیده باشید. اینکه پژوهشگران رصدخانه‌ی امواج گرانشی «لیگو» (LIGO) توانسته‌اند به کمک ابزارهای خیلی دقیق این رصدخانه، اولین سیگنال‌های امواج گرانشی را دریافت کنند. قطعا در صورت وقوع چنین کشفی، جایزه‌ی نوبل نصیب این گروه خواهد شد چرا که دانشمندان سال‌هاست در پی کشف این امواج هستند و برای این‌کار از ابزارهای خیلی حساس و گران‌قیمتی استفاده می‌کنند. انتظار می‌رود که در آینده‌ای خیلی نزدیک واقعا خبری صحیح از کشف این امواج بشنویم. با این حال این یکی شایعه بود؛ شایعه‌ای که می‌توانیم پست توییتری «لاورنس کراوس» (Lawrence Krauss) فیزیک‌دان نظری و نویسنده‌ی علمی را مسئول آن بدانیم.
امواج گرانشی نوسان‌هایی در فضا-زمان هستند که بر اثر بعضی رویدادهای بزرگ کیهانی، مثل چرخش دو ستاره‌ی نوترونی یا دو سیاه‌چاله در مدار یکدیگر ایجاد می‌شوند. آلبرت اینشتین کمی بعد از انتشار مقاله‌های نسبیت عام خود، وجود امواج گرانشی را پیش‌بینی کرد. دانشمندان برای دهه‌ها سعی کردند آن‌ها را پیدا کنند. فیزیک‌دان‌ها بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۰ تلاش کردند با استفاده از رصدخانه‌ی لیگو این امواج را آشکار کنند. رصدخانه‌ی لیگو دارای دو ابزار اپتیکی بزرگ L شکل در هنفورد واشنگتن و لیوینگستون لوییزیانا است. برای فهمیدن میزان کج و معوج شدن فضا بر اثر گذر امواج گرانشی، دانشمندان از تداخل‌سنج‌های لیزری عظیم این رصدخانه‌ها استفاده می‌کنند و منتظر هستند که نوساناتی به اندازه‌ی یک میلیاردم قطر یک اتم را ثبت کنند. بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ دانشمندان ابزارهای این رصدخانه را بروزرسانی کردند تا لیگو ۱۰ برابر دقیق‌تر و حساس‌تر شود. قبلا درباره‌ی این امواج و رصدخانه‌هایی که برای کشف آن ساخته می‌شود مقاله‌ای در دیجی‌کالا مگ نوشته بودیم.
در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۵ پژوهشگران آزمایش با رصدخانه‌ی بروزرسانی شده‌ی لیگو را شروع کردند. این اتفاق باعث شد شایعاتی درباره‌ی کشف امواج گرانشی بوجود آید. در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۵ لاورنس کراوس در توییتر خود نوشت: «شایعه‌ی کشف امواج گرانشی در آشکارگر لیگو. اگر درست باشد واقعا شگفت‌انگیز است و [در آینده] درباره‌ی جزییات آن می‌گویم.» این توییت باعث شد که شایعه قوت بگیرد. سپس روز ۱۱ ژانویه‌ی ۲۰۱۶ او در توییتر خود نوشت: «شایعه‌ی قبلی من درباره‌ی لیگو بوسیله‌ی منابع مستقل تایید شده است. با ما همراه باشید! امواج گرانشی ممکن است کشف شده باشند. شگفت‌انگیز است!» این توییت باعث انفجار یک بمب بزرگ خبری شد. با این حال این خبر صحت نداشت. کراوس به ساینس اینسایدر می‌گوید: «من هیچ‌وقت نگفتم که با هیچ‌کدام از اعضای گروه لیگو صحبت کرده‌ام. به همین دلیل است که از کلمه‌ی شایعه استفاده کردم. نمی‌دانم چطور روشن‌تر بگویم.»
از ابتدا دلایلی وجود داشت که معلوم می‌شد این شایعه دوام چندانی نمی‌آورد. به طور مشخص پژوهشگرانی که با لیگو کار می‌کنند گاهی اوقات سیگنال‌های اشتباه به داده‌های خود وارد می‌کنند تا حساسیت تکنیک‌های آنالیز خود را بسنجند. کراوس به این نکته اشاره کرده ولی می‌گوید که در سپتامبر ۲۰۱۵ یک فیزیک‌دان مطرح به او گفت که گروه لیگو در داده‌ها سیگنالی را دیده‌اند که مربوط به آزمایش با سیگنال‌های اشتباه نبوده است. البته او می‌افزاید که آن فیزیک‌دان شاخص از گروه لیگو نبوده و بنابراین این اطلاعات در بهترین حالت دست دوم هستند.
اخیرا هم کراوس گفت کسانی به او اطلاع داده‌اند که گروه لیگو درحال نوشتن مقاله‌ای است و اعضای این گروه روی این بحث می‌کنند که آیا سیگنال دیده شده با سیگنال دو ستاره‌ی نوترونی یا سیاه‌چاله که گرد هم می‌گردند همخوانی دارد یا خیر. البته کراوس باز هم افزوده که منبع او در ارتباط با گروه لیگو نبوده است.
به خاطر این توییت‌ها اعتراضات زیادی به کراوس شد. «مایکل مری‌فیلد» (Michael Merrifield) که ستاره‌شناسی از دانشگاه ناتینگهام انگلستان است روی توییتر خود نوشت: «اگر این درست باشد، شما دارید سعی می‌کنید که افتخار آن را بدزدید و اگر غلط باشد، به اعتبار علمی صدمه می‌زنید.»
کراوس نویسنده‌ی ۹ کتاب علمی به زبان ساده و برای مردم عام است. از جمله «فیزیک پیشتازان فضا» و «جهانی از هیچ». او با این کتاب‌ها سعی کرده مردم را درباره‌ی بحث‌هایی که بین فیزیک‌دان‌ها وجود دارد آگاه کند. کراوس می‌گوید: «اگر چیزی واقعا من را هیجان زده کند، آیا نباید درباره‌ی آن صحبت کنم؟»
به نظر می‌رسد که سرپرستان پروژه‌ی لیگو با این اتفاق وحشت‌زده شده‌اند. «گابریلا گونزالز» (Gabriela Gonzalez) فیزیک‌دانی از دانشگاه لوییزیانا و سخنگوی پروژه‌ی لیگو می‌گوید: «من توییت کراوس را دیدم. از اینکه او درباره‌ی این موضوع از کسی در مدیریت پژوهشی لیگو سوال نکرده نا امید شدم.» کراوس می‌گوید که او عامدانه از تلاش برای پیگیری درست بودن شایعه دوری کرد چرا که این کار را غیر اخلاقی می‌دانست. او می‌گوید: «اگر من با آن‌ها تماس می‌گرفتم بدین معنی بود که می‌خواستم اطلاعاتی را بدست آورم که نباید هیچ‌وقت آن‌ها را می‌دانستم. این کار درستی نبود.»
به هر حال پژوهشگران دریافت هرگونه سیگنال واقعی امواج گرانشی را رد کردند. گونزالز می‌گوید: «ما هنوز برداشت و بررسی داده‌ها را تمام نکرده‌ایم. اگر زمانی خبری در این باره وجود داشته باشد خود ما آن را اطلاع می‌دهیم.»
منبع: ScienceMag
اینا یعنی چی؟???????
“و منتظر هستند که نوساناتی به اندازه‌ی یک میلیاردم قطر یک اتم را ثبت کنند.”
???????