تایرانوساروس رکس چگونه این‌قدر بزرگ شد؟

حتی بزرگترین جانوران زمین هم روزگاری جثه‌ی خیلی کوچکی داشتند. این گزاره درباره‌ی دایناسورها هم صادق است. ۱۷۰ میلیون سال پیش اجداد اولیه‌ی «تایرانوساروس رکس» (Tyrannosaurus rex) که یکی از بزرگترین دایناسورهای گوشتخوار بود، جثه‌ای چندان بزرگتر از یک انسان نداشتند. ولی ۶۸ میلیون سال پیش طول این دایناسور به ۱۲ متر رسید و عملا به اندازه‌ی یک کامیون شد. ولی تی-رکس چطور این‌قدر بزرگ شد؟ فسیل‌های تازه‌ای که در ازبکستان پیدا شده شاید پرده از این راز بگشاید. اجداد اولیه‌ی تی-رکس، «تایرانوساروئید» (Tyrannosauroid) نامیده می‌شوند. آن‌ها در طول تکامل دچار تغییرات جالبی در گوش داخلی خود شدند که این اتفاق احتمالا باعث شد چند ده میلیون سال بعد به یکی از بزرگترین شکارچیان روی زمین تبدیل شوند.

دیرینه‌شناسان سال‌هاست تلاش می‌کنند که فهم بهتری درباره‌ی تکامل تی-رکس بدست بیاورند. ولی همیشه در این راه به یک حلقه‌ی مفقوده برخورد کرده‌اند. در یک بازه‌ی زمانی ۲۰ میلیون ساله بین فسیل‌های قدیمی و فسیل‌های جدیدتر، هیچ فسیل میانه‌ای وجود ندارد. آخرین فسیل‌های موجود قبل از حلقه‌ی مفقوده مربوط به ۱۰۰ میلیون سال پیش هستند. زمانی که تی-رکس به اندازه‌ی یک اسب بود. اولین فسیل‌های بعد از حلقه‌ی مفقوده هم متعلق به ۸۰ میلیون سال پیش هستند. فسیل‌هایی که نشان می‌دهند در آن زمان تی-رکس چیزی در حدود ۹ متر طول داشته. بنابراین این وسط یک بازه‌ی زمانی ۲۰ میلیون ساله‌ی ناشناخته با فسیل‌های گم شده داریم. در این بازه‌ی زمانی چه بر سر تی-رکس آمده که طول آن از اندازه‌ی یک اسب به یک کامیون ۹ متری افزایش یافته است؟

یافته‌های جدید تا حدی به این سوال پاسخ می‌دهند. این هفته گروهی به رهبری «استفان بروسات» (Stephen Brusatte) که دیرینه‌شناسی از دانشگاه ادینبورگ در انگلستان است، نتیجه‌ی پژوهش‌هایشان را منتشر کرد. آن‌ها روی فسیل‌های تایرانوساروئیدهایی که در رسوبات ۹۰ میلیون ساله‌ی بیابان قزل‌قوم ازبکستان پیدا کرده‌ بودند مطالعه می‌کردند. طبق گفته‌ی یکی از نویسنده‌های این مقاله به نام «هانس دیتر سوئس» که زمین‌شناسی از انستیتوی اسمیتسونین موزه‌ی ملی تاریخ طبیعی در واشنگتن است، این فسیل‌ها را گروهی بین‌المللی شامل دانشمندان ازبک و روس بین سال‌های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۶ بیرون کشیدند. مطالعات اولیه نشان داد که این فسیل‌ها مربوط به گونه‌هایی میانه از تایرانوساروئیدها هستند.

آن‌طور که گروه پژوهشی گزارش کرده‌اند، این گونه‌ که حلقه‌ی مفقوده را پر می‌کند جثه‌ای به اندازه‌ی یک اسب دارد. بدین معنی که در ۹۰ میلیون سال پیش هنوز آن جهش انفجاری که باعث شد تی-رکس غول‌پیکر بوجود بیاید رخ نداده بود. ولی چیزی که درباره‌ی این فسیل‌ها جالب است، ساختار پیچیده‌ی گوش داخلی آن‌هاست. ساختار پیچیده‌ای که به طور معمول در فسیل‌های تی-رکس دیده می‌شود. این ساختار پیچیده‌ی گوش باعث می‌شد که جانور شنوایی خیلی خوبی داشته باشد. گوش این جانور مجرای حلزونی بلندی داشته. مجرانی حلزونی، کانالی در گوش داخلی است که باعث می‌شود حیوان بتواند صداهای فرکانس پایین جانوران گیاه‌خواری که در بین بوته‌ها حرکت می‌کردند و طعمه‌ی این دایناسور بودند را بشنود. آن‌ها نام این گونه را Timurlengia euotica  گذاشتند.

بروسات می‌گوید: «انگار مغز و گوش‌های Timurlengia euotica  نسخه‌های مینیاتوری مغز و گوش‌ تی-رکس هستند.» او ادامه می‌دهد: «ممکن است تکامل اولیه‌ی این ویژگی‌ها ابزار مناسبی به تایرانوساروس برای قرار گرفتن در بالای زنجیره‌ی غذایی داده باشد.» به زبان ساده باید گفت که این تکامل در گوش باعث شده دایناسور بهتر صدای طعمه‌های کوچک را بشنود و بنابراین نسبت به رقبایش در شکار کردن موفق‌تر باشد. در نتیجه توانسته کالری بیشتری جذب کند و بزرگتر شود.

«توماس کار» که یک دیرینه‌شناس و متخصص تایرانوساروس است می‌گوید خیلی وقت بود منتظر این دایناسور بودند. او ادامه می‌دهد که این حلقه‌ی مفقوده‌ی بزرگ بین تایرانوساروئیدها و تایرانوساروس‌ها یک جعبه‌ی سیاه واقعی است که تصویر کاملی از آن ندارند. او همچنین اشاره می‌کند که فسیل پیدا شده هنوز برای اینکه ثابت شود تایرانوساروس به خاطر تغییر ساختار گوش و مغز بزرگ شده کافی نیست. بنابراین باید نمونه‌های بیشتری پیدا شود.

منبع: ScienceMag