«تجارت الکترونیکی» به ساده‌‌ترین زبان ممکن

معمولا در مدرسه و دانشگاه مفاهیمی به خوردمان داده می‌شود که با بی‌حوصلگی از کنارشان عبور می‌کنیم. «تجارت الکترونیکی» از همین دست مفاهیم است. در مورد آن می‌خوانیم، سر جلسه‌ی امتحان می‌نشینیم و در چشم به هم زدنی همه‌ی آن‌چه خوانده‌ایم را فراموش می‌کنیم. گاه آن‌قدر یک موضوع کلیشه‌ای می‌شود که دیگر حال‌مان از شنیدن اسمش به هم می‌خورد. تجارت الکترونیکی با وجود این‌که نامش در حال تبدیل شدن به یک کلیشه است، اما خودش روز‌به‌روز نفوذ بیشتری در زندگی روزمره‌ی ما پیدا می‌کند. در ادامه می‌خواهیم خیلی ساده، مفاهیم ابتدایی تجارت الکترونیک را با هم مرور کنیم. در این نوشته تا حد امکان از آوردن اصطلاحات و جزییات تخصصی خودداری کرده‌ایم.

‌‌‌‌‌‌

تجارت الکترونیکی به خرید و فروش کالا و خدمات از طریق اینترنت گفته می‌شود. مفهوم تجارت الکترونیکی برای اولین بار در دهه‌ی ۶۰ میلادی مطرح شد. با افزایش دسترسی به شبکه‌ی جهانی اینترنت در دهه‌ی ۹۰ میلادی، به‌تدریج سر و کله‌ی فروشندگان آنلاین پیدا شد. سال ۱۹۹۵ بود که «جف بزوس» (Jeff Bezos) کسب‌و‌کار فروش آنلاین کتاب را شروع کرد و اولین گام برای آغاز امپراتوری «آمازون» را برداشت.

آمازون، کسب‌و‌کار آنلاین‌اش را با فروش اینترنتی کتاب شروع کرد.

در همان سال، شرکت «ای‌بی» (eBay) هم با راه‌اندازی یک وب‌سایت مخصوص مزایده، وارد این عرصه شد.

همگام با پیشرفت فناوری‌ اطلاعات و افزایش دسترسی عموم به اینترنت، تجارت الکترونیکی هم بیست سال فرصت داشت تا تکامل پیدا کرده و به وضعیت امروزی برسد.

در کتاب‌های مختلف، تجارت الکترونیکی را در چهار دسته‌ی مختلف تقسیم‌بندی می‌کنند و از آن‌ها به عنوان سناریو‌های فروش یاد می‌شود. به‌طور خلاصه این چهار گونه عبارت‌اند از:

‌‌  ‌‌‌‌‌

تجارت الکترونیکی به سبک B2B

کلمه‌ی اختصاری B2B از عبارت انگلیسی Business to Business آمده؛ در این‌جا از مشتری (به معنای عامیانه‌اش) خبری نیست و معاملات بین صاحبان کسب و کار صورت می‌گیرد. یک مثال ساده می‌آوریم: پلتفرمی آنلاین را در نظر بگیرید که در آن یک تولید‌کننده‌ی مواد غذایی از یک تولید‌کننده‌ی نمک، جنس می‌خرد. «علی‌بابا» (Alibaba) از بزرگ‌ترین بازارهای آنلاین B2B است.

صفحه‌ی اصلی وب‌سایت Alibaba

‌‌‌‌‌‌

تجارت الکترونیکی به سبک B2C

این کلمه از عبارت انگلیسی Business to Customer ریشه گرفته است؛ ‌این نوع از تجارت الکترونیک، بیش از سایرین برای‌مان آشنا است. سایت‌هایی مثل آمازون و دیجی‌کالا در این دسته قرار می‌گیرند. در این‌جا یک کسب‌و‌کار، در قالب یک فروشگاه اینترنتی، کالاهایی را برای فروش در اختیار مشتریان عام قرار می‌دهد. ناگفته نماند که آمازون از طریق پلتفرم Amazon Business فعالیت‌هایی از نوع B2B هم انجام می‌دهد.

صفحه‌ی اصلی وب‌سایت Digikala

‌‌‌   ‌‌

تجارت الکترونیکی به سبک C2B

C2B از کلمه‌ی Customer to Business نشات گرفته؛ این‌گونه سایت‌ها را در چند سال اخیر زیادتر می‌بینیم. در این‌گونه از تجارت الکترونیک، مشتری یک پروژه را تعریف کرده و بودجه‌‌ی خود را برای انجام پروژه مشخص می‌کند. در این حالت صاحبان کسب و کار (در بسیاری از موارد افراد متخصص یا فریلنسرها) حق‌الزحمه‌ی خود را برای انجام پروژه اعلام می‌کنند. مشتری وارد عمل می‌شود و شرکت مورد نظرش را انتخاب می‌کند. وب‌سایت‌هایی مثل «پونیشا» (Ponisha.ir) یا «ایلنس» (Elance.com) کارشان از جنس C2B‌ است.

صفحه‌ی اصلی وب‌سایت Elance

‌‌‌‌‌‌

تجارت الکترونیکی به سبک C2C

این کلمه از عبارت انگلیسی Customer to Customer آمده؛ در این نوع از تجارت الکترونیک، مشتری‌ها به‌طور مستقیم با هم در تعامل‌ هستند. افراد می‌توانند کالاهای مورد نظرشان را برای فروش بر روی سایت قرار دهند یا این‌که نسبت به خرید کالا از سایر افراد اقدام کنند. وب‌سایت‌هایی مثل «ای‌بی» (eBay) و «اتسی» (Etsy) در این دسته‌ قرار می‌گیرند.

صفحه‌ی اصلی وب‌سایت Etsy

‌‌‌   ‌‌

در کنار این چهار دسته، دو مفهوم مهم دیگر هم وجود دارند که این روزها بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. بد نیست این دو عبارت را هم به خاطر بسپارید: «خرده‌فروشی آنلاین» (Online Retail) و «بازار آنلاین» (Online Marketplace).

یک خرده‌فروش آنلاین، کالاهای مورد نیاز عموم را در یک پلتفرم آنلاین (وب‌سایت یا اپلیکیشن موبایل) برای فروش در اختیار مشتریان قرار می‌دهد. کل فرایند توسط صاحب اصلی کسب و کار، کنترل و مدیریت می‌شود. دیجی‌کالا از نمونه‌‌های داخلی این نوع تجارت الکترونیکی است. پیش از این در مورد دلایل منطقی خرید از یک فروشگاه آنلاین برای‌تان نوشته بودیم. اما در مدل «بازار آنلاین»، شرکت‌ها و افراد شخص ثالث حضور پررنگی دارند؛ به‌طوری‌که می‌توانند خودشان محصولات مورد نظرشان را برای فروش روی سایت قرار دهند. فعالیت‌های سایت‌هایی مثل «اتسی» (Etsy)، علی‌بابا و آمازون از نوع بازار آنلاین است.

‌‌‌  

در چند سال اخیر، دو پدیده‌ی دستگاه‌های موبایل و شبکه‌های اجتماعی به‌شکل غیرمستقیم، نقش بسزایی در همه‌گیرتر شدن تجارت الکترونیکی بازی کرد‌ه‌اند. کم‌کم مردم به خرید از طریق اپلیکیشن‌های موبایل عادت می‌کنند؛ شبکه‌های اجتماعی هم این پتانسیل را دارند که مردم را گروه‌گروه به سمت سایت‌های تجارت الکترونیکی هدایت کنند. اگر می‌خواهید در مورد روند آینده تجارت الکترونیک بیشتر بدانید، مطلب «۷ نکته‌ی طلایی تجارت الکترونیک در سال ۲۰۱۵» را از دست ندهید.