زندگی در ترس؛ با بزرگ‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار آشنا شوید

معمولا هنگامی که صحبت از دایناسورهای گوشت‌خوار عظیم‌الجثه به میان می‌آید، «تایرانوساروس» (Tyrannosaurus) یا «تی-رکس» (T-rex)، به عنوان بزرگ‌ترین درنده‌ای که پا بر روی زمین گذاشته، نام برده می‌شود. شاید محبوبیت و کثرت استخوان‌های کشف شده از این دایناسور را بتوان عامل اصلی این موضوع دانست. به هر حال، این شرایط تنها تا دهه‌ی ۹۰ میلادی واقعیت داشت و از اواسط این دهه، فسیل‌های جدیدی در جنوب قاره‌ی آمریکا و همچنین در آفریقا کشف شد و موجوداتی بزرگ‌تر و به مراتب ترسناک‌تر از تی-رکس به لیست دایناسورهای گوشت‌خوار اضافه شد. متاسفانه امکان بازیابی اسکلت کامل این دایناسورها به دلیل از بین رفتن بیشتر قسمت‌هایشان وجود نداشت و همین موضوع باعث شده تا سایز نهایی آن‌ها، تقریبی و با توجه به سایز جمجمه‌ی آن‌ها تخمین زده شود.

در ادامه، به معرفی بزرگ‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار کشف شده تا به امروز می‌پردازیم.

۴. Tyrannosaurus Rex

در کمال تعجب، «تایرانوساروس رکس» (Tyrannosaurus Rex) یا «تی-رکس» (T-Rex) رتبه‌ی آخر این لیست را به خود اختصاص داد. تایرانوساروس به معنی «سوسمار ستمگر» و رکس به معنی «پادشاه» است. با وجود ۱۲ متر طول، ۶ متر ارتفاع و وزنی معادل ۷ تن، به نظر می‌رسد که نام مناسبی برای این دایناسور انتخاب شده باشد.

تی-رکس یکی از شناخته‌شده‌ترین دایناسورهای گوشت‌خوار عظیم‌الجثه است که در شمال غرب قاره‌ی آمریکا می‌زیسته.

 طول جمجمه‌ی تی-رکس به ۱.۵ متر می‌رسیده که در آن دندان‌هایی خمیده و خنجر مانند با طول حداکثر ۳۰ سانتی‌متر قرار گرفته بودند. آرواره‌ی تی-رکس به طرز باورنکردنی قدرتمند بود و اصلا قابل قیاس با آرواره‌ی تمساح یا کوسه نیست. برخلاف اکثر دایناسورهای گوشت‌خوار که آرواره‌ای V شکل داشتند، تی-رکس از آرواره‌ای U شکل بهره می‌برد که این موضوع مزایا و معایبی را برای این دایناسور به وجود می‌آورد. مزیت آرواره‌ی U شکل در حجم بیشتر گوشت و استخوانی است که می‌تواند با یک بار گاز گرفتن از طعمه جدا کند ولی در عوض این نوع آرواره، فشار بیشتری را بر روی دندان‌های جلویی وارد می‌کند. دانشمندان بر این باورند که تی-رکس می‌توانست با هر بار گاز گرفتن، نزدیک به ۲۵۰ کیلوگرم گوشت را از بدن طعمه‌ی خود جدا کرده و استخوان‌هایش را خرد کرد.

بارزترین مشخصه‌ی تی-رکس، دست‌های بسیار کوچکش است. با اینکه این دست‌ها تنها دو انگشت داشته و طولشان از یک متر تجاوز نمی‌کند، ولی استخوان‌های ضخیمشان نشان می‌دهند که فضای زیادی برای قرارگیری ماهیچه بر روی آن‌ها وجود داشته است. به همین دلیل انتظار می‌رود که قدرت دست‌های تی-رکس بسیار زیاد باشد. حالت و میزان عضله‌ی جلو بازوی این دست‌ها نشان می‌دهد که می‌توانند به راحتی تا ۲۰۰ کیلوگرم وزن را از زمین بلند کنند. نظریه‌های زیادی در مورد استفاده‌ی این چنین دست‌هایی ارائه شده؛ شاید تی-رکس با دست‌هایش طعمه را نگه می‌داشته و شاید هم برای بلند شدن از خواب از آن‌ها استفاده می‌کرده است. به علاوه، با توجه به قدرت، ضخامت و حالت استخوان‌های پا و همچنین قدرت دم، تی-رکس می‌توانسته با سرعتی معادل ۴۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

برخلاف آنچه در مورد بینایی ضعیف تی-رکس به باور عوام تبدیل شده، آخرین تحقیقات دانشگاه «اورگن» (Oregon) بر روی شکاف و حالت قرارگیری چشمان تی-رکس نتایج جالبی را در برداشته است؛ با بررسی مدل شبیه سازی شده و مقایسه‌ی چندین دایناسور، «کنت استیون» (Kent Stevens) محقق دانشگاه اورگن به این نتیجه رسیده که چشمان تی-رکس، زوایای دید ۵۵ درجه‌ای داشته، تیزبینی آن‌ها ۱۳ برابر چشمان انسان بوده و می‌توانسته طعمه را از فاصله‌ی ۶ کیلومتری تشخیص دهد. این نظریه یعنی چشمان تی-رکس بیش از ۳.۵ برابر چشمان عقاب تیزبین و دقیق بوده است.
تحقیقات انجام شده بر روی فسیل‌های تی-رکس در دانشگاه «اوهایو» (Ohio)، به حرکات سریع سر و چشمان این دایناسور اشاره دارد. به علاوه، این تحقیقات نشان داده که تی-رکس می‌توانسته فرکانس‌های صوتی پایین را حس و طعمه‌ی خود را از فاصله‌ی بسیار دور، شناسایی کند.

آخرین استخوان‌های کشف شده از تی-رکس، بافتی رشته‌ای را در قسمت‌های مختلف بدنش نشان می‌دهد و این یعنی حداقل قسمت‌هایی از بدن این دایناسور، پر داشته است. حتی اکتشافات بعدی نشان دادند که بدن تی-رکس‌های بالغ، تماما توسط پر پوشانده شده بوده است. اگر این موضوع صحت داشته باشد، ظاهر واقعی تی-رکس برخلاف تصویری که تا کنون گمان زده می‌شد، شبیه به یک پرنده‌ی بسیار بزرگ خواهد بود.

‌
۳. Carcharodontosaurus

در اواسط دوره‌ی کرتاسه، یعنی تقریبا ۱۰۰ میلیون سال پیش، دایناسوری عظیم‌الجثه با نام «کارکرودانتوساروس» (Carcharodontosaurus) می‌زیسته. نام کارکرودانتوساروس که از «کارکرودان» (Carcharodon) (نام بزرگ‌ترین کوسه‌ی سفید) گرفته شده، به معنی «سوسمار دندان تیز» است.

استخوان‌های کشف شده از این دایناسور نشان می‌دهد که کمی از تی-رکس بزرگ‌تر بوده و طول آن تا ۱۳ متر می‌رسیده است. برای اولین بار و در سال ۱۹۴۲ میلادی، دو دندان از این دایناسور در مرز بین مراکش و الجزایر کشف شد. ۶ سال بعد و در مصر، استخوان‌های جمجمه، دندان، چنگال، مفصل و پاهای این دایناسور هم کشف شد. در نهایت در سال ۱۹۹۵ میلادی، در مراکش و نزدیک همان‌جایی که اولین بار دندان کارکرودانتوساروس مشاهده شده بود، جمجمه‌ی کامل‌تری از کارکرودانتوساروس به دست آمد.

طول جمجمه‌ی یک کارکرودانتوساروس بالغ به ۱.۶ متر می‌رسیده است. آرواره‌ی این دایناسور، دندان‌های زیادتری در مقایسه با تی-رکس در خود جای می‌داده که طول هر یک از آن‌ها به بیش از ۲۰ سانتی‌متر می‌رسیده است.

‌
۲. Giganotosaurus

هم دوره با کارکرودانتوساروس، یعنی حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش و ۳۰ میلیون سال پیش از ظهور تی-رکس، در قسمتی از کره‌ی زمین که امروزه کشور آرژانتین در آن واقع است، درنده‌ای بزرگ‌تر از تایرانوساروس رکس و حتی کارکرودانتوساروس با نام « گیگاناتوساروس» (Giganotosaurus) زندگی  می‌کرد. گیگاناتوساروس به معنی سوسمار عظیم‌الجثه‌ی جنوبی است (در اینجا «جنوب» اشاره به جنوب قاره‌ی آمریکا دارد) و اولین بار اسکلت آن در اواخر دهه‌ی ۸۰ میلادی کشف شد. کامل‌ترین اسکلت این دایناسور (که حدود ۷۰ درصد بدنش را تشکیل می‌داد) در سال ۱۹۹۴ در جنوب آرژانتین کشف شد. این دایناسور در سال ۱۹۹۵ میلادی با عنوان «دایناسوری که از تایرانوساروس بزرگ‌تر است!» به عنوان اصلی مجلات علمی مبدل شده بود. متاسفانه تا به امروز، اسکلت کامل این دایناسور کشف نشده است.

گیگاناتوساروس نزدیک به ۱۴ متر طول و ۷ متر ارتفاع داشته و وزن آن معادل ۸ تن بود. برخلاف تی-رکس، دست‌های گیگاناتوساروس بزرگ‌تر و دارای ۳ انگشت بود.

این دایناسور جمجمه‌ای بزرگ‌تر از تی-رکس داشت که طولش به ۱.۶ متر می‌رسید. برخلاف تی-رکس که آرواره‌ای بر خرد کردن استخوان داشت، آرواره‌ی گیگاناتوساروس بیشتر برای برش مناسب بود و قدرت آن، یک‌سوم آرواره‌ی تی-رکس تخمین زده شده است. در حقیقت، جمجمه و آرواره‌ی گیگاناتوساروس به شکلی طراحی شده که آن را مناسب طعمه‌های کوچک‌ می‌کرده است. همین موضوع باعث شد تا دانشمندان به این نتیجه برسند که گیگاناتوساروس‌ها برای شکار گیاه‌خواران بزرگ، به صورت گروهی حمله می‌کرده‌اند. به علاوه قسمت انتهایی جمجمه‌ی گیگاناتوساروس کوچک‌تر از جمجمه‌ی تی-رکس است، بنابراین مغز این دایناسور کوچک‌تر از مغر تی-رکس بود.

استخوان‌بندی درشت‌تر و عضلات قوی‌تر از تی-رکس باعث می‌شد که گیگاناتوساروس بتواند سریع‌تر باشد و با سرعتی معادل ۵۰ کیلومتر بر ساعت بدود.

‌
‬۱. Spinosaurus

در مرداب‌های شمال آفریقا و در دوره‌ی کرتاسه (بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ میلیون سال پیش)، بزرگ‌ترین دایناسور گوشت‌خوار جهان یعنی «اسپینوساروس» (Spinosaurus) می‌زیسته. این دایناسور ۱۵ متر طول، ۶ متر ارتفاع و بیش از ۶ تن وزن داشته و کاملا بزرگ‌تر از تایرانوساروس و گیگاناتوساروس است.

همان‌طور که از نامش مشخص است (اسپینوساروس یعنی سوسمار تیره پشت)، استخوان‌های مهره‌ی پشت اسپینوساروس با طول بیش از ۱.۵ متر بیرون زده و توسط پوستی ضخیم به هم متصل شده بودند. این موضوع سبب شده تا یک صفحه‌ی بادبانی شکل بر روی کمر این دایناسور ایجاد شود. البته بعضی از محققان بر این باورند که این استخوان‌ها توسط چربی و گوشت به هم متصل شده بودند و اسپینوساروس یک کوهان داشته است. هنوز کاربرد دقیق این باله مشخص نیست ولی به احتمال زیاد، تنظیم درجه حرارت بدن دایناسور، کاربرد اصلی‌اش بوده. این باله شامل رگ‌های خونی بسیار زیادی بود که باعث می‌شد تا گرمای بدن با سرعت بیشتری خارج شود. شاید هم از این باله به عنوان ابزاری برای ترساندن دیگر دایناسورهای گوشت‌خوار استفاده می‌کرده است. به هر صورت، هنوز کاربرد اصلی این باله (یا کوهان) مشخص نیست.

اسپینوساروس همانند تمساح‌های امروزی، آرواره‌ای بلند و کشیده (۱.۷۵ متر) داشته و همانند آن‌ها، هم در خشکی و هم در آب می‌زیسته است. جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد که آرواره‌های اسپینوساروس برخلاف تایرانوساروس و گیگاناتوساروس، قدرت زیادی نداشتند و به همین دلیل، این دایناسور بیشتر طعمه‌های خود را از میان ماهی‌های کوچک انتخاب می‌کرده است. پوزه‌ی اسپینوساروس از منافذ فراوانی تشکیل شده‌ که به عنوان فشارسنج عمل می‌کرده‌اند و باعث می‌شدند تا اسپینوساروس بتواند حرکت ماهی‌های اطراف خود را در زیر آب شناسایی کند.

در حال حاضر در موزه‌ی «نشنال جئوگرافیک» (National Geographic) در مرکز ایالات‌متحده، اسکلت کامل اسپینوساروس برای مشاهده‌ی عموم، قرار گرفته است.

‌
خارج از لیست: Mosasaurus

تصور کنید که دست و پای تی-رکس را برداشته و به جای آن‌ها باله قرار دهید، کمی آن را بزرگ‌تر کنید و سپس آن را به آب بی اندازید؛ چنین هیولایی «موساساروس» (Mosasaurus) نام خواهد داشت! موساساروس به معنی «سوسمار رودخانه‌ی میوس» است و به رودخانه‌ای که این دایناسور برای اولین بار در کنار آن کشف شده بود، اشاره دارد.

موساساروس در اواخر دوره‌ی کرتاسه (بین ۶۵ تا ۷۰ میلیون سال پیش) و در غرب اروپا و آمریکای شمالی می‌زیسته و طول بدنش تا ۱۸ متر می‌رسیده است. آرواره بزرگ و کشیده‌ی این دایناسور ۶ تنی، به دندان‌های مخروطی شکل مجهز شده بود و می‌توانست فشار بسیار زیادی را بر روی طعمه اعمال کند. علاوه بر دندان‌های اصلی، در سقف دهان این دایناسور، تعدادی دندان کوچک‌تر هم وجود داشت که از فرار کردن طعمه‌هایی که در حال ورود به گلوی موساساروس بودند، جلوگیری می‌کردند.

موساساروس بدنی آیرودینامیک داشت و می‌توانست به خوبی در مقابل مقاومت آب، با سرعت زیادی شنا کند. به علاوه، قسمت انتهایی دم این دایناسور، نیروی محرک بسیار قدرتمندی را ایجاد می‌کرد.

آخرین تحقیقات نشان می‌دهد که موساساروس، چشمان بزرگ ولی ضعیفی داشت و شکارچی ماهری محسوب نمی‌شد. این موضوع سبب شده بود تا این دایناسور، نزدیک سطح اقیانوس‌ها زندگی کرده و از ماهی‌ها، صدف‌ها، لاک‌پشت‌ها و حتی کوسه‌ها تغذیه کند.

‌
حال تصور کنید که هنوز این موجودات عظیم‌الجثه منقرض نشده بودند و در جهانی مشترک با آن‌ها زندگی می‌کردیم…

‌

منبع: Wikipedia، Live Science و About.com