چگونه ایستگاه فضایی بین‌المللی را از پشت بام خانه ببینیم؟
کمی از غروب خورشید گذشته و روی نیمکت پارک نشسته‌اید. هیچ وقت خیلی به آسمان توجه نمی‌کردید، ولی حالا چیزی در بالای سر، نظرتان را به خودش جلب می‌کند. یک شی نورانی در آسمان حرکت می‌کند. اولش فکر می‌کنید که شاید یک هواپیما باشد، ولی با خودتان می‌گویید که چراغ هواپیما معمولا چشمک می‌زند و نور ممتد ندارد. همچنان در حال نگاه کردن به این نقطه‌ی نورانی و سریع هستید که به ناگهان از نظرتان ناپدید می‌شود. اگر کمی به فیلم‌های علمی-تخیلی علاقه داشته باشید، احتمالا به یاد «یوفوها» هم می‌افتید. واقعا این نقطه‌ی نورانی متحرک که در گرگ و میش عصرگاهی دیدید چه بود؟ شاید باور نکنید اگر بگویم که شما به احتمال زیاد یک ماهواره دیده‌اید. یکی از همان اقمار مصنوعی ساخت بشر که در مدار زمین گردش می‌کند.
اولین ماهواره را اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۵۷ به فضا فرستاد. از آن زمان عصر فضا آغاز شد و طی چند دهه، هزاران ماهواره در مدار زمین قرار گرفتند. ماهواره‌هایی در ابعاد مختلف و با کاربری‌های متفاوت که بعضی از آن‌ها سکونت‌گاه انسان هستند. ماهواره‌ها در فواصل مختلف چند صد کیلومتری تا چند هزار کیلومتری سطح زمین قرار دارند و با سرعت‌های مختلف به دور این سیاره می‌گردند. بدنه و پنل‌های خورشیدی آن‌ها نور آفتاب را بازتاب می‌کند و در موقعیت‌هایی خاص، به هنگام طلوع یا غروب خورشید می‌توان این بازتاب را دید. اگر همین امشب، کمی پس از غروب آفتاب و زمانی که آسمان صاف است روی بام خانه بروید و دراز بکشید، می‌توانید به راحتی گذر چند ماهواره را مشاهده کنید. ماهواره‌هایی که مثل ستاره‌های متحرک هستند و پهنه‌ی آسمان را طی می‌کنند. اگر حوصله‌اش را داشته باشید و بتوانید پیش از طلوع خورشید از خواب برخیزید، می‌توانید ساعاتی قبل از طلوع هم بعضی از ماهواره‌ها را ببینید.
وقتی نور خورشید به بدنه‌ی ماهواره برخورد می‌کند و به زمین بازتاب می‌شود، ما این نور را به شکل ستاره‌ای متحرک می‌بینیم.
گذر ماهواره‌ها یک چنین حالتی دارد. مثل یک ستاره پدیدار می‌شوند، قسمتی از آسمان را طی می‌کنند و سپس ناپدید می‌شوند.
ایستگاه فضایی بین‌المللی
یکی از ماهواره‌های بسیار جذاب برای تماشا، ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) است. ایستگاه فضایی بین‌المللی، سازه‌ای به اندازه‌ی یک زمین فوتبال با پنل‌های خورشیدی بزرگ است که در فاصله‌ی حدود ۴۰۰ کیلومتری زمین گردش می‌کند و تقریبا هر ۹۰ دقیقه یک بار به دور این سیاره می‌گردد. اکنون به طور دائم، فضانوردانی در ایستگاه زندگی و کار می‌کنند. این سازه چنان بزرگ است که گاهی اوقات می‌توان آن را مثل ستاره‌ای به شدت پرنور و در حد روشنایی سیاره‌ی زهره در آسمان مشاهده کرد. ایستگاه فضایی معمولا قوس خیلی بزرگی را در آسمان طی می‌کند. برای اینکه بدانید چگونه می‌توان زمان گذر ایستگاه فضایی را فهمید و برای دیدن آن انتظار کشید، می‌توانید از وب‌سایتی به نام Heavens-Above.com استفاده کنید. در ادامه، مراحل گام به گام استفاده از این وب‌سایت برای پیش‌بینی زمان و مکان گذر ایستگاه فضایی بین‌المللی را توضیح می‌دهم.
به محض ورود به سایت، روی گزینه‌ی Change your Observing Location کلیک کنید تا بتوانید مکان دقیق خود را مشخص کنید. البته می‌توانید روی گزینه‌ی Login هم کلیک و برای خود یک پروفایل دائمی درست کنید.
به صفحه‌ای وارد می‌شوید که می‌توانید مکان خود را از روی نقشه یا قسمت جستجو پیدا کنید
در این قسمت می‌توانید مکان دقیق خود را مشخص کنید
می‌توانید با استفاده از نقشه‌ی گوگل که در این سایت قرار داده شده، دقیقا منزل خود را انتخاب کنید روی گزینه‌ی Update کلیک کنید. مثلا ما ساختمان مرکزی دیجی‌کالا را انتخاب کردیم.
دوباره به صفحه‌ی اول بازگردانده می‌شوید. با این تفاوت که در قسمت بالا و سمت راست سایت، اطلاعات دقیق مکانی شما نوشته شده است. حالا روی گزینه‌ی ISS یا همان ایستگاه فضایی بین‌المللی کلیک کنید. این گزینه در زیر مجموعه‌ای به نام پیش‌بینی ۱۰ روزه‌ی گذر ماهواره‌ها قرار دارد. بدین معنی که می‌توانید پیش‌بینی گذر را تا ۱۰ روز آینده ببینید.
این‌جا اطلاعات دقیق گذر ایستگاه فضایی بین‌المللی آمده است. مثلا در صبح روز ۲۳ نوامبر، ساعت ۵:۵۰ ایستگاه فضایی از ارتفاع ۱۳ درجه‌ای شمال‌غربی دیده می‌شود، در شمال شرق و ارتفاع ۴۱ درجه به اوج می‌رسد و ساعت ۵:۵۶ در افق ۱۰ درجه‌ای جنوب شرقی غروب می‌کند. در ضمن درخشندگی یا همان قدر آن نیز منفی ۲.۴ است. هرچه این عدد کمتر باشد، روشنایی ایستگاه بیشتر است. مثلا در صبح روز ۲۵ نوامبر، روشنایی آن منفی ۳.۴ است. بدین معنی که ایستگاه فضایی به درخشندگی سیاره‌ی زهره در پرنورترین حالت در می‌آید. با کلیک روی هرکدام از تاریخ‌ها می‌توانید جزییات بیشتری را از گذر آن روز ببینید. مثلا ما بر روی تاریخ ۲۵ نوامبر کلیک می‌کنیم.
در این صفحه می‌توانید مسیر گذر ایستگاه فضایی را از بین صورت‌های فلکی ببینید و جزییات بیشتری را از اطلاعات این گذر مشاهده کنید. مثل اینکه در بیشینه‌ی روشنایی، فاصله‌ی ایستگاه فضایی تا ما چند کیلومتر است.
باید بتوانید یک چنین صحنه‌ای را مشاهده کنید. ایستگاه فضایی مثل ستاره‌ای پرنور آسمان را می‌پیماید. زمان‌هایی به دیدار ایستگاه فضایی بروید که قدر آن منفی ۱، ۲ یا ۳ است. بدین ترتیب آن را خیلی پرنور و جالب‌تر خواهید دید.
ماهواره‌های ایریدیوم
یکی دیگر از ماهواره‌هایی که برای تماشا خیلی جذاب هستند، «ایریدیوم» (iridium) نام دارند. حدود ۶۶ ماهواره‌ی ایریدیوم در مدار زمین قرار دارد که امکان استفاده از تلفن‌های ماهواره‌ای را فراهم می‌آورند. این ماهواره‌ها در فاصله‌ی حدود ۷۸۰ کیلومتری زمین با سرعت ۲۷ هزار کیلومتر بر ساعت به دور این سیاره گردش می‌کنند. برخلاف ایستگاه فضایی، ماهواره‌های ایریدیم خیلی کوچک و به اندازه‌ی یک خودروی سواری کوچک با وزن ۶۹۰ کیلوگرم هستند. با این حال ماهواره‌های ایریدیوم می‌توانند برای یک لحظه با شدت خیلی زیاد بدرخشند؛ شدتی حتی به اندازه‌ی نور ماه. روش پیش‌بینی آن‌ها از طریق سایت هیونز اباو هم درست مثل یافتن زمان و جهت گذر ایستگاه فضایی است.
برای دیدن ماهواره‌های ایریدیوم می‌توانید به صفحه‌ی اول بازگردید و روی گزینه‌ی Iridium Flares کلیک کنید
در صفحه‌ای وارد می‌شوید که گذر ماهواره‌های ایریدیوم نمایش داده می‌شود. در این بازه، روز ۲۶ نوامبر و ساعت ۱۸:۲۸ یک گذر پرنور از ایریدیوم ۳۱ با قدر منفی ۷.۲ رخ می‌دهد. اگر بر روی تاریخ کلیک کنید می‌توانید جزییات بیشتری ببینید.
از این صفحه می‌توانید جزییات گذر از بین صور فلکی و همچنین مسیر گذر از روی نقشه‌ی زمینی را ببینید. همچنین اطلاعاتی مثل فاصله تا ماهواره یا فاصله تا گذر درخش و حتی دقیقا آن آنتن مشخص بر روی ماهواره که مسئول این درخش است را ببینید.
باید بتوانید چنین صحنه‌ای که برای چند ثانیه طول می‌کشد را ببینید
هرچه به روز موعود گذر ماهواره نزدیک‌تر می‌شوید، ممکن است پیش‌بینی دقیق شود. بنابراین بهترین پیش‌بینی را چند ساعت قبل از گذر در این سایت ببینید. به جز ایستگاه فضایی بین‌المللی و ایریدیوم، ماهواره‌های دیگری هم وجود دارند که می‌توان آن‌ها را دید؛ از جمله تلسکوپ فضایی هابل. با این حال آن‌ها کم‌نورتر هستند و به دقت بیشتر یا آسمان تاریک و پاک‌تری احتیاج دارند. برای دیدن ماهواره‌ها صبور باشید و اگر کمی در آمدن تاخیر کرد، نا امید نشوید و تا چند دقیقه بیشتر از آن‌چه ساعت مچی شما نشان می‌دهد منتظر بمانید. اگر حتی نخواستید طبق پیش‌بینی این سایت عمل کنید، کمی بعد از غروب آفتاب و موقعی که ستارهها یکی یکی بیرون می‌آیند روی پشت بام بروید و برای نیم ساعت به آسمان زل بزنید؛ در این صورت حتما گذر چند ماهواره را می‌بینید.
چرا همیشه میخاین یوفو ها رو انکار کنید من تا حالا ماهواره دیدم ایستگاه فضایی دیدم ولی به خدا بعضی مواقع ادم چیزایی میبینه دهنش میپکه من از سیستم موقعیت یاب جهانی همیشه مسیر ماهواره هارو در نظر دارم ولی بعضی چیزا ۰۰۰
ای کاش یک تلسکوپ بزرگ در پارکها میگذاشتندتا مردم با ان به اسمان و ستارهها وسیاره ها و ماه وگاها ماهواره نظر بهتری میکردند
فووووووق االعااااااده بوووووووووووووووود
فوق العاده بود این مطلب ، بازم اینجور مطلب هارو بذارید ????
واقعا مطلب عالی بود. خیلی دوست دارم که من هم در این موارد میتونستم مطلب بنویسم چون خیلی به مطالب علمی و فضایی علاقه دارم. آقای مومن زاده عجب شغل خوبی دارین 🙂
دوستان زیاد مهم نیست این چیزها! خیلیها ارزوی رفتن به فضا و دیدن سیاران رو دارن و حتی درحد جنون هم میرسه این فکرشون اما زیاد مهم نیست! مگه چند نفر تا حالا به فضا رفتن که ادم بخاد حسرت بخوره؟ حتی خیلی از دانشمندان سرشناس و کارکنان امور فضایی و ناسا هم نتونستن با موشک به فضا برن . حتی موقعیت هم براشون بوده اما این کار رو نکردن چون اتفاق یکبار می افته از شانس بد دیدی موشک به اسمان هم نرسید و درجا منفجر شد و یا دیگه راه برگشتی نبود! اما در ۲۰ یا ۳۰ سال اینده سفرها و گردشگریهای فضایی که با اسون ترین پروازها به فضا بلخره اخراع میشه و قصه نخورید و بیشتر به فکر سلامتی و عمر طولانیو سالم باشید ! اینده پیش روی همه هست و امید وجود داره , یه موقع میبینی با ۱۰۰ میلیون تومن مثلا میگم میتونی برای چند ساعت بری به خارج از جو و زمینو به فضا و برگردی ! این ارزوی شیرینی برای همه هست اما ۹۹% این اشخاصی که دارن میرن فضا یا دانشمندن و یا دکتر و …. میرن برای تحقیقات ! نه بردارن یه ادم بی سواد رو ببرن که فقط برای دل خودش اسمون رو نگاه کنه هیچی هم نفهمه ! ارزو بر هیچکس عیب نیست همه موفق باشن !
عالیییییی بود ممنون
من دوبار بطور اتفاقی گذر ایستگاه فضایی رو دیدم
الانم تو این دوره مردم وقتی به آسمون نیگا میکنن دنبال ستاره ی بختشون نیستن ! بلکه دنبال ماهواره ی بختشونن
مطلبتون هم آموزنده بود
مرسی
خیلی جالبه…
یادمه قبل ترها خیلی به آسمون و اطراف نیگا میکردیم، ولی الان تلگرام و … چشمامونو دوخته به زمین.
ایکاش بتونیم کمی از اسارت اینجور برنامه ها رها بشیم… کاش…
بیگ لایک!
عالی بود . یه چیزی یاد گرفتم
سلام.
این مطلب یکی از جذاب ترین و جالب ترین مطالبی بود که تا حالا در صفحه نجوم مجله دیجی قرار دادید.
زکات علم، نشر آن است.
احسنت.