امید به احیای لاک‌پشتی که فکر می‌کردیم نسل‌اش منقرض شده
در سال‌های اخیر متاسفانه با انقراض گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی روبه‌رو بوده‌ایم؛ جدیدا هم یکی از بزرگ‌ترین گونه‌های لاک‌پشت کمیاب دنیا، «جورج» مُرد. ولی خبر خوش این‌که چیزهایی پیدا شده که شانس تازه‌ای برای احیا و تکثیر این لاک‌پشت را در اختیار ما قرار داده است.
جورج از گونه لاک‌پشت‌های «گالاپاگوس» (Galapagos) بود. دانشمندان چند مورد انگشت‌شمار با ویژگی DNA و خونی نزدیک به لاک‌پشت‌های گالاپاگوس را در یک گوشه پیدا کرده‌اند؛ سالم و سرحال. و حالا امیدوارند بتوانند نسل آن‌ها را دوباره احیا کنند، تکثیرشان کنند و در جزیره‌ی محل زندگی‌شان سکنی بدهند. این فرصت خوبی هست تا بتوانیم مطالعه‌ای روی «تکامل گونه‌ها» داشته باشیم.
الان دانشمندان می‌دانند که قدیم حداقل شش گونه از لاک‌پشت‌های گالاپاگوس روی زمین بوده و تا امروز سه گونه از این‌ها منقرض شده‌اند؛ به علاوه‌ی لاک‌پشت‌های جزیره‌ی «پینتا» (Pinta). آخرین این‌ها جورج بود که سال ۱۹۷۲ پیدا شد و تحت محافظت قرار گرفت. جورج سه سال پیش (۲۰۱۲) با سنی بالغ بر صد سال مرد و باز هم اثرات مخرب تغییر اقلیم و خودخواهی دویست‌ساله‌ی انسان را به یادش آورد.
اما این روند انقراض از کجا و چه‌طور آغاز شد؟
در قرن شانزدهم ۲۵۰ هزار لاک‌پشت از این گونه ثبت شده بود و در دهه‌ی ۱۹۷۰ این رقم به ۳۰۰۰ رسید. دلیل عمده‌اش دریانوردانی بودند که دست به شکار بی‌رویه‌ی این جانوران می‌زدند تا در سفرهای طولانی خود روی دریا از آن‌ها به عنوان ذخیره‌ی غذایی استفاده کنند. لاک‌پشت‌ها می‌توانستند تا یک سال بدون آب و غذا در انبار کشتی دوام بیاورند.
دو جور لاک‌پشت گالاپاگوس داریم: پشت‌زین و پشت‌گنبدی. پشت‌زین‌ها (لاکی شبیه به زین دارند که لبه‌هایش رو به بالا برگشته) شکار بهتری برای دریانوردان بودند چون حمل‌شان راحت‌تر بود، خوشمزه‌تر بودند و پیدا کردن‌شان هم آسان‌تر بود؛ پشت‌گنبدی‌ها در ارتفاعات بالاتر زندگی می‌کردند و تقریبا ۱۳۵ کیلوگرم وزن داشتند. پشت‌زین‌ها کم‌کم از جزیره‌ی سانتافه و فلوریانا (Floreana) محو شدند و با مرگ جورج، دیگر ردی از گونه‌های متعلق به جزیره‌ی پینتا هم باقی نماند.
این فرصت خوبی هست تا بتوانیم مطالعه‌ای روی «تکامل گونه‌ها» داشته باشیم.
اما در سال‌های اخیر نمونه‌هایی کشف شده که جای امیدواری به انسان می‌دهد.
دانشمندان در سال ۲۰۰۸ به دامنه‌های آتشفشانی «ولف» (Wolf) رفتند و نمونه‌های خونی بیش از ۱۶۰۰ لاک‌پشت ساکن در آن‌جا را جمع‌آوری کردند چون دریانوردان لاک‌پشت‌هایی که بلااستفاده می‌ماندند را در این منطقه رها می‌کردند و ممکن بود شانسی در این کار وجود داشته باشد. آن‌ها حین مطالعه‌ی نمونه‌های خونی در آزمایشگاه به یک کشف جدید و امیدوارکننده پی بردند: ۸۹ مورد از این نمونه‌ها دورگه‌ی لاک‌پشت‌های جزیره‌ی فلوریانا بودند. (DNA مشخصات ژنتیکی لاک‌پشت‌های آن جزیره را از نمونه‌‌ای داشتند که در موزه نگهداری می‌شود.) والدین این‌ها همان ساکنین فلوریانا بودند؛ پس این گونه کاملا هم منقرض نشده.
ماه گذشته باز هم محققان در قالب ۹ تیم سه نفره به آن منطقه‌ی آتشفشانی رفتند تا روی سنگ‌های تیز و ارتفاعات خشن دنبال گونه‌های کمیاب بگردند. در این سفر محققان ۳۲ لاک‌پشت (۲۱ ماده و ۱۱ نر) را همراه خود به آزمایشگاه آوردند، هر کدام‌شان بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ کیلو وزن داشت.
تیم تحقیقات ضمن ذکر این جزییات بیان کرد که در صورت داشتن افراد و پول کافی می‌تواند این کار را یک‌ماهه به سرانجام برساند ولی کمبود بودجه باعث می‌شود که کار یک‌سال کش پیدا کند.
۱۷ مورد از نمونه‌های خونی تا حد زیادی با DNA لاک‌پشت‌های جزیره‌ی پینتا مطابقت داشتند، پس با احتساب این‌که این جانوران می‌توانند تا ۱۵۰ سال عمر کنند، این احتمال هست که اقوام جورج خورمان باشند.
ظرف چند نسل می‌توان گونه‌هایی را داشت که تا ۹۵ درصد عین نیاکان‌شان باشند. کلید این کار در دست ژنتیک است و این اولین بار است که چنین استفاده‌ی جدی و مهمی از این علم برای احیای یک گونه‌ی تقریبا منقرض شده انجام می‌شود.
قدم بعدی، آنالیز DNA هاست تا دو گونه‌ی متعلق به پینتا و فلوریانا از هم تفکیک شوند و خالص‌ترین‌شان شناسایی شوند. سپس پروژه‌ی تکثیر این‌ها آغاز می‌شوند.
تیم تحقیقات ضمن ذکر این جزییات بیان کرد که در صورت داشتن افراد و پول کافی می‌تواند این کار را یک‌ماهه به سرانجام برساند ولی کمبود بودجه باعث می‌شود که کار یک‌سال کش پیدا کند.
دکتر «الیزابت هانتر» (Elizabeth Hunter) یکی از افراد تیم محققین پروژه می‌گوید: “یکی از این لاک‌پشت‌ها حرکات‌اش درست مانند جورج است؛ وقتی او را گرفتیم عین جورج خودش را با بالا کشید و حالا هم شبیه به همزادش جلوی توریست‌ها ژست می‌گیرد.”
منبع: Nytimes
امیدوارم که موفق بشن