راز آدریای بزرگتر: هشتمین قاره گمشده که ۱۵۰۰ کیلومتر زیر اروپا قرار دارد!
شاید در داستان‌ها و آثار سینمایی نام سرزمین گمشده «آتلانتیس» را شنیده باشید که به زیر آب فرو رفته است. این بار با خبر اکتشاف سرزمین جدیدی مواجه شده‌ایم که کمی به ماجرای آتلانتیس شباهت دارد.
در حدود ۲۴۰ میلیون سال پیش، نقشه زمین با آن‌چه اکنون می‌بینیم تفاوت بسیاری داشت. در آن زمان خشکی زمین شامل یک ابر قاره بسیار بزرگ بود که پانگه‌آ نامیده می‌شود. بعدها پانگه‌آ به دو قسمت تقسیم شد: لوراسیا در شمال و گُندوانا در جنوب.
مدتی بعد لوراسیا نیز به خشکی‌های کوچک‌تری تقسیم شد که اروپا، آسیا و آمریکای شمالی امروزی را تشکیل دادند. گندوانا نیز به قاره‌های امروزی آفریقا، آمریکای جنوبی، قطب جنوب و استرالیا تقسیم شد.
اما اکنون دانشمندان قاره پنجمی از تقسیمات گندوانا را کشف کرده‌اند که در واقع هشتمین قاره زمین است و نام آدریای بزرگتر (Greater Adria) را برایش انتخاب کرده‌اند. نتایج یک مطالعه که هفته گذشته منتشر شد، نشان داد که بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون سال قبل، نیروهای ژئولوژیکی به آرامی سرزمینی در ابعاد گرین‌لند را جدا کرده و آن را در زیر اروپای جنوبی پنهان کرده‌اند.
از ابتدا، نیمی از این قاره به زیر آب فرو رفته بود؛ اما با خروشیدن آن به سمت پوسته زمین، لایه بالایی آدریای بزرگتر نیز از سطح زمین محو شد که در نهایت باعث سر برآوردن کوهستان‌هایی شد که در ۳۰ کشور کنونی در اروپا و آسیا قرار گرفته‌اند.
دوی ون هینسبرگن، رهبر گروه محققین، فرو رفتن آدریای بزرگتر در زیر اروپا را به عمل هل دادن یک دست پوشیده شده با لباس، به زیر لبه میز تشبیه کرده است. او در گفتگو با Business Insider گفته است:
فکر کنید یک ژاکت به تن دارید. همین که دست خود را به زیر میز هل می‌دهید، آستین ژاکت شما به سمت عقب جمع می‌شود، تا می‌شود و در نهایت باعث ایجاد یک برآمدگی خواهد شد. این آستین تا شده معادل همان چند کیلومتر برجستگی پوسته آدریا است و دست شما هم صفحه‌ای است که اکنون، صدها هزار کیلومتر زیر پای ما، در حال غرق شدن در گوشته است.
آن تا شدگی‌های آستین که در مثال ون هینسبرگن ذکر شد، تبدیل به کمربند کوهستانی اروپا مانند کوه‌های آلپ در ایتالیا، دینارید در بوسنی و هرزگوین، کوه‌های آلپ در سوئیس، کوه‌های زاگرس در ایران و کوه‌های هیمالیا در آسیا شده است.
محل رشته کوه‌های آلپ با رنگ بنفش مشخص شده است.
بازسازی تاریخ ژئولوژیکی آدریای بزرگتر
ون هینسبرگن و همکارانش برای پی بردن به تاریخ «آدریای بزرگتر» حدود یک دهه به جمع آوری داده‌های ژئولوژیکی از کشورهای مختلف در اروپا، آمریکای شمالی و غرب آسیا مشغول بوده‌اند.
آهن‌رباهای طبیعی تشکیل شده در پوسته زمین می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا حرکت زمین ساختی این صفحه را در ۲۴۰ میلیون سال قبل ردیابی کنند. زمانی که مواد گداخته در مرز بین دو صفحه متحرک سرد شوند، سنگ‌هایی را به دام می‌اندازند که مواد معدنی مغناطیسی آن‌ها با قط‌ب‌های مغناطیسی زمین هم‌سو می‌شوند. این سنگ‌ها انطباق ایجاد شده را حفظ می‌کنند؛ در نتیجه دانشمندان می‌توانند از جهت‌گیری آن‌ها برای محاسبه مکانی در سطح زمین کمک بگیرند که مواد مغناظیسی میلیون‌ها سال قبل در آنجا قرار داشتند.
دانشمندان این پروژه، سنگ‌های مغناطیسی ۲۳۰۰ مکان باستانی در سراسر منطقه مدیترانه را مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها از داده‌های به دست آمده برای شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای حرکت صفحه‌های زمین ساختی در فواصل قبل، حین و بعد از غرق شدن «آدریای بزرگتر» در گوشته استفاده کردند.
تصویر بالا به بقایای زیر زمینی «آدریای بزرگتر» اشاره دارد که با رنگ قرمز مشخص شده است.
نتیجه این تحقیقات مشخص کرد که قاره مخفی مورد بحث، در حدود ۲۲۰ میلیون سال قبل از آفریقای کنونی و سپس در حدود ۴۰ میلیون سال پس از آن، از آن‌چه با نام ایبریا از آن یاد می‌شود، جدا شده است. ون هینسبرگن می‌گوید که در حدود ۱۴۰ میلیون سال قبل، آدریای بزرگتر شبیه به یک مجمع الجزایز بوده است. در آن زمان، احتمالا آدریا به زیلاندیای امروزی شبیه بود. زیلاندیا مینی قاره‌ای است که جزایر شمالی و جنوبی نیوزلند را پی‌ریزی کرده است و تنها ۷ درصد آن بالاتر از سطح دریا قرار دارد.
بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون سال قبل، فشار ناشی از حرکت پوسته‌های زمین باعث شد تا آدریای بزرگتر به سمت گوشته زمین فرو برود و در زیر مکانی قرار گیرد که امروزه به عنوان جنوب قاره اروپا شناخته می‌شود. رهبر گروه تحقیقاتی می‌گوید:
عمیق‌ترین قسمت‌ها اکنون در فاصله ۱۵۰۰ کیلومتری، در زیر یونان واقع هستند.
همچنین، محققان این پروژه کشف کرده‌اند که بخش‌هایی از آدریای بزرگتر در زیر قاره اروپا مدفون نشده‌اند و هنوز بالای سطح دریا قرار دارند. این قسمت‌ها امروزه تبدیل به بخشی از اروپا، مانند تورین و ونیز در ایتالیا و منطقه استریا در کرواسی تبدیل شده‌اند.
اهمیت شناخت تاریخ آدریای بزرگتر در کشف مواد معدنی
طبق گفته ون هینسبرگن، بازسازی تاریخ ژئولوژیکی سیاره ما می‌تواند به کشورها و شرکت‌هایی که به دنبال مواد معدنی ارزشمند هستند کمک کند؛ زیرا دانشمندان می‌توانند الگوهای محلی را به‌گونه‌ای نمایان سازند که از طریق آن‌ها بتوانیم به مواد مغناطیسی انباشته در پوسته زمین دست یابیم:
فلزها، سرامیک، مواد مناسب برای ساخت و ساز و هر چیزی از خاک بیرون می‌آید. شما نمی‌توانید معدن بعدی طلا یا مس و یا ۲۵ ماده معدنی مهم دیگری که در ساخت آیفون شما نقش دارند و شما حتی اسم‌شان را هم نشنیده‌اید را با قدم زدن در جنگل‌ها پیدا کنید.
به علاوه، بازسازی‌های ژئولوژیکی می‌توانند به محققان برای درک بهتر نحوه تشکیل و محل احتمالی ذخایر مواد معدنی و کانی‌هایی که امروزه می‌شناسیم، کمک کنند.
منبع: Business Insider
