کشف نزدیک‌ترین سیاهچاله به زمین
گروهی از اخترشناسان موفق به کشف یک سیاهچاله در فاصله هزار سال نوری از زمین شدند. در میان تمام سیاهچاله‌های شناخته‌شده این نزدیک‌ترین سیاهچاله به منظومه شمسی است.
این سیاهچاله جزئی از یک سامانه سه‌تایی است. این سامانه سه‌تایی که HR 6819 نام دارد علاوه بر این سیاهچاله دو ستاره را نیز در خود جای داده است. این دو ستاره حتی با چشم غیر مسلح در آسمان نیمکره جنوبی دیده می‌شوند.
این پژوهش در ابتدا با هدف مطالعه سامانه‌های ستاره‌ای دوتایی انجام شد. اما با تحلیل رصدها مشخص شد که یک جرم دیگر نیز در این سامانه وجود دارد. اخترشناسان با بررسی داده‌های تلسکوپ ۲/۲ متری MPG/ESO به این نتیجه رسیدند که یکی از دو ستاره این سامانه هر ۴۰ روز یک بار به دور یک جرم نامرئی می‌گردد.
نوار راه شیری و ابر ماژلانی بزرگ بر فراز تلسکوپ ۲/۲ متری MPG-ESO (راست) در رصدخانه لاسیا، شیلی.
Credit: P. Horálek/ESO
با بررسی مدار این ستاره به دور این جرم نامرئی مشخص شد که جرم این سوژه ناپیدا حداقل چهار برابر جرم خورشید است. و به گفته Thomas Rivinius، دانشمند رصدخانه جنوبی اروپا، «یک سوژه نامرئی با جرم حداقل چهار برابر جرم خورشید فقط می‌تواند یک سیاهچاله باشد».
این سیاهچاله برهمکنش قوی با محیط اطرافش ندارد و به همین دلیل تا کنون هیچ ردپایی از آن مشاهده نشده بود. اما اخترشناسان توانستند تاثیرات گرانشی این سیاهچاله روی سامانه ستاره‌ای اطرافش را ثبت کنند و به وجود آن پی ببرند.
تقریبا تمام سیاهچاله‌هایی که تا کنون در کهکشان راه شیری کشف شده‌اند با محیط اطرافشان برهمکنش قوی دارند. فعل و انفعالاتی که باعث تابش قوی در طیف پرتو ایکس می‌شود که از طریق آن می‌توان به وجود سیاهچاله پی برد.
تا کنون تعداد اندکی سیاهچاله ستاره‌ای در کهکشان راه شیری کشف شده است. این در حالی است که تخمین‌های اخترشناسان نشان می‌دهد تعداد سیاهچاله‌های ستاره‌ای، که پس از مرگ ستاره‌های پرجرم به وجود می‌آیند، بسیار بیشتر است. کشف سیاهچاله‌ای آرام و ناپیدا در سامانه HR 6819 نشان داد که احتمالا موارد مشابه بسیار زیاد دیگری نیز در کهکشان وجود دارند.
این گروه پژوهشی تا به این جا نشانه‌هایی از وجود یک سیاهچاله دیگر را نیز در داده‌های‌شان مشاهده کرده‌اند. سامانه ستاره‌ای LB-1 نیز احتمالا میزبان سیاهچاله‌ای مشابه است. اما طبق اعلام پژوهشگران برای اظهار نظر قطعی درباره این سامانه ستاره‌ای باید رصدهای بیشتری انجام شود.
نتایج این رصدها نشان می‌دهد که احتمالا سامانه‌های مشابه زیادی در فواصل نسبتا نزدیک به زمین (در مقیاس کهکشانی) وجود دارد.
شناخت بهتر سیاهچاله‌های ستاره‌ای در نهایت منجر به درک بهتر فرآیند شکل‌گیری و تکامل ستاره‌های پرجرم خواهد شد. ستاره‌هایی که جرم‌شان بیش از ۸ برابر جرم خورشید است و پس از انفجار ابرنواختری به سیاهچاله تبدیل می‌شوند.
علاوه بر این شناخت این سامانه‌ها می‌تواند سرنخ‌هایی را درباره برخوردهای سهمگین کیهانی که منجر به انتشار امواج گرانشی می‌شود در اختیار اخترشناسان قرار دهد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از مدار اجرام در سامانه سه‌تایی HR 6819. این سامانه از دو ستاره و یک سیاهچاله (که مدارش با رنگ قرمز مشخص شده) تشکیل شده است.
Credit: ESO/L. Calçada
منبع: ESO
