علائم، خطرات و راه‌های پیشگیری از گرمازدگی
گرمازدگی به شرایطی گفته می‌شود که دمای درونی بدن به دلیل ناتوانی در دفع حرارت، بیش از حد بالا برود. این حالت معمولاً زمانی پیش میآید که فرد برای مدت طولانی در برابر درجه حرارت بالا قرار بگیرد یا تمرینات فیزیکی سختی را در دمای بالا انجام دهد. «گرمازدگی» (Heatstroke) به عنوان خطرناک‌ترین نوع آسیب گرمایی زمانی رخ میدهد که درجه حرارت بدن به ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بالاتر برسد. این وضعیت در ماه‌های گرم تابستان رایج‌تر است و نیاز به درمان اضطراری دارد. در صورتی که رفع سریع گرمازدگی به موقع آغاز نشود، ممکن است به سرعت به مغز، قلب، کلیه و ماهیچه‌ها آسیب برساند. هرچه درمان گرمازدگی بیشتر به تعویق بیفتد، آسیب وارد شده به بدن هم شدیدتر می‌شود و احتمال عوارض جدی یا حتی مرگ افزایش می‌یابد. در این مطلب با علائم گرمازدگی چیست و روش‌های پیشگیری از آن آشنا می شویم.
نشانه‌های گرمازدگی
علائم گرمازدگی ممکن است به سرعت یا به آرامی خود را نشان دهند. در بسیاری از مواقع علائم ابتدا خفیف هستند و به مرور تشدید می‌شوند. گرفتگی عضله‌های پا و بازوها یا قرمز شدن پوست از رایج‌ترین علائم گرمازدگی است. در ادامه به مهم‌ترین علائم گرمازدگی و سرمازدگی اشاره کرده‌ایم.
درجه حرارت بالای بدن
در صورتی که دمای بدن توسط دماسنج مقعدی اندازه‌گیری شود و حرارت مرکزی ۴۰ درجه‌ی سانتی‌گراد یا بیشتر باشد، علامت اصلی گرمازدگی شدید روبروی شماست. بالا رفتن دما بدن و گرمازدگی دهان را نیز تحت تاثیر قرار میدهد و برخی از افراد دچار آفت دهانی می‌شوند.
حالت روحی یا رفتاری تغییر یافته
علائمی مانند پریشانی، آشفتگی، حرف زدن ناواضح، زودرنجی، هذیان‌گویی، تشنج و کما ممکن است در نتیجه‌ی گرمازدگی به وجود آید.
تغییر در عرق کردن
زمانی که گرمازدگی به دلیل آب و هوای بسیار گرم اتفاق افتاده باشد، پوست بدن فرد هنگام لمس شدن داغ و خشک حس می‌شود. اما در شرایطی که گرمازدگی به دلیل فعالیت‌های فیزیکی شدید به وجود آمده باشد، پوست ممکن است خشک یا اندکی مرطوب باشد.
حالت تهوع و استفراغ
ممکن است فرد دچار مشکلات و نارحتی‌های گوارشی شود یا استفراغ کند.
پوست سرخ
با افزایش دمای بدن رنگ و گرمازدگی پوست، رنگ پوست به سمت قرمز تمایل پیدا می‌کند.
تنفس سریع
نفس کشیدن ممکن است سریع ولی به صورت سطحی انجام شود.
افزایش ضربان قلب
در اثر گرمازدگی نبض و ضربان قلب به میزان چشمگیری افزایش پیدا می‌کند، چرا که استرس گرمایی مسؤولیت سنگینی را بر دوش قلب می‌گذارد تا به خنک کردن بدن کمک کند.
- ۵ راز هیدراته ماندن در تابستان از زبان متخصصین
- ۷ غذایی که شما را در روزهای گرم تابستان تشنه‌تر می‌کنند
سردرد
سردرد و احساس تپش در سر نیز از دیگر پیامدهای گرمازدگی است.
علائم گرمازدگی در کودکان
فصل تابستان و تعطیل بودن مدارس بهترین زمان برای تفریح کودکان است. در این فصل کودکان در هر ساعت از شبانه روز تلاش می‌کنند خود را به فضای بیرون از منزل مثل پارک‌ها برسانند یا دوچرخه‌سواری کنند. تابش مستقیم نور خورشید و گرمای هوا باعث گرمازدگی کودکان می‌شود. گرمازدگی علائم گوناگونی دارد که ممکن است در کودکان به شکل‌های مختلفی خود را نشان دهد. این علائم عبارتند از:
- سردرد
- استفراغ
- گیجی
- پوست قرمز، خشک و داغ
- بی‌قراری
- نبض تند
- سرگیجه
- بی‌حالی
- تنفس کم‌عمق و سریع
- بیهوش شدن
اگر با کودکتان صحبت می‌کنید و واکنشی نشان نمی‌دهد، بی‌حال است یا احساس می‌کنید توانایی درک محیط اطرافش را ندارد و حتی وقتی او را لمس می‌کنید واکنشی نشان نمی‌دهد مطمئن باشید که گرمازده شده و باید فورا برای درمان اقدام کنید.
درمان گرمازدگی چیست و چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
چنانچه تصور کردید فردی در خیابان یا هر مکان دیگری دچار گرمازدگی شده است، به دنبال کمک‌های فوری پزشکی باشید. گرمازدگی و اسهال معمولا همزمان اتفاق نمی‌افتد اما اگر در چنین شرایطی قرار گرفتید، با اورژانس از طریق شماره‌ی ۱۱۵، یا شماره‌ی فوریت‌های پزشکی در محل زندگی خودتان، تماس بگیرید. تا زمانی که اورژانس به محل برسد، برای درمان گرمازدگی باید به دنبال اقدامات فوری برای خنک کردن بدن فرد گرمازده باشید.
- فرد را به محل سایه یا فضای داخلی ببرید.
- لباس‌های اضافی او را دربیاورید.
- با هر چه در دسترس است او را خنک کنید. اگر می‌توانید او را در وان خنک یا زیر دوش آب خنک ببرید. روی بدنش آب بپاشید یا با دستمال مرطوب خنک بدنش را نمدار کنید. از پنکه یا مه‌پاش آب خنک کمک بگیرید. حوله‌ی خنک و یخ را روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله رانش بگذارید.
درمان خانگی گرمازدگی کودکان
اولین اقدام برای درمان کودکی که گرمازده شده تماس با اورژانس و دریافت راهنمایی‌های تخصصی برای درمان است. در همین حین کودک را به اتاقی که تهویه‌ی مناسبی دارد و خنک است منتقل کنید. دست و پای او را با آب خنک بشویید یا او را با آب کمی خنک‌تر از حالت معمول حمام کنید. به هیچ وجه او را با آب سرد حمام نکنید چون دچار شوک می‌شود.
اگر فرزندتان کمتر از ۶ ماه سن دارد به او از شیر خودتان یا شیر خشک بدهید. اگر شیر خشک می‌خورد مقدار زیادی آماده کنید و به او بدهید تا جایگزین مایعاتی باشد که بدنش از دست داده است. اگر بیشتر از ۶ ماه سن دارد به او آب بدهید. فراموش نکنید که آب نباید خیلی سرد باشد چون دچار شوک می‌شود.
اگر بعد از انجام اقدامات گفته شده و راهنمایی‌های مسئول اورژانس حال کودک بهتر نشده بود بلافاصله او را به نزدیک‌ترین اورژانس ببرید تا اقدامات لازم برای درمان توسط کادر درمان انجام شود.
اگر کودک به دلیل گرمازدگی دچار بیهوشی شده است ابتدا با اورژانس تماس بگیرید و درخواست آمبولانس کنید، سپس او را کاملا برهنه کنید و در محلی خنک روی زمین بخوابانید. تمام بدن کودک را با حوله یا دستمال خیس شده مرطوب کنید و این کار را تا رسیدن اورژانس ادامه دهید.
یک پنکه روبه‌روی کودک روشن کنید تا به او باد بزند. اگر پنکه ندارید با کمک بادبزن یا یک تکه مقوا یا کاغذ او را به صورت مداوم باد بزنید. این کار در کنار مرطوب کردن بدن او با کمک حوله‌ی خیس به کاهش دمای بدن کمک می‌کند. با کودک صحبت کنید تا اگر توانایی شنیدن صدای شما را دارد دچار استرس و اضطراب نشود.
در حالت بیهوشی هیچ گونه مایعات، خوراکی و دارویی به کودک ندهید. تا رسیدن آمبولانس آرامش خود را حفظ کنید و به مرطوب کردن و باد زدن بدن کودک ادامه دهید.
دلایل گرمازدگی
قرار گرفتن در محیط داغ
در نوعی از گرمازدگی به نام گرمازدگی کلاسیک، قرار گرفتن در محیط بسیار گرم باعث افزایش دمای مرکزی بدن می‌شود. این حالت معمولاً بعد از آن که در معرض آب و هوای گرم یا مرطوب، خصوصاً برای مدت طولانی قرار گرفته باشید، به وجود میآید. این نوع از گرمازدگی اغلب در بزرگسالان مسن‌تر و در افرادی که مبتلا به بیماری‌های مزمن هستند، دیده می‌شود.
فعالیت شدید
گرمازدگی فعالیتی در اثر افزایش درجه حرارت مرکزی بدن و در شرایطی ایجاد می‌شود که فعالیت فیزیکی شدید در هوای گرم انجام شده باشد. هر فردی که در هوای گرم ورزش می‌کند یا فعالیت دیگری را انجام میدهد، ممکن است به این گرمازدگی دچار شود. ولی اگر به درجه حرارت بالا عادت ندارید، احتمال بیشتری برای گرمازدگی فعالیتی در شما وجود دارد.
در هر دو نوع از گرمازدگی حالت‌ها و شرایط زیر ممکن است مشکل را تشدید کند یا عامل محرکی برای گرمازدگی باشد.
- پوشیدن لباس اضافی که از تبخیر عرق و خنک شدن بدن جلوگیری می‌کند.
- ننوشیدن آب کافی برای جایگزین کردن مایعات از دست رفته در اثر عرق که میتواند به کم آبی بدن منجر شود.
عوامل خطر
هر فردی ممکن است گرمازده شود ولی برخی از عوامل شما را در ریسک بالاتری قرار میدهد.
سن
توانایی شما برای تحمل کردن گرما به قدرت سیستم عصبی مرکزی‌تان بستگی دارد. در کودکان، سیستم عصبی مرکزی به درستی رشد نیافته و در افراد بالای ۶۵ سال هم سیستم عصبی مرکزی شروع به تحلیل رفتن کرده است. همین عامل بدن را در مقابل تغییرات دمایی کم‌توان‌تر می‌کند. معمولاً هر دو گروه سنی به سختی می‌توانند آب بدن خود را نگه دارند و این نکته باعث افزایش خطر می‌شود.
تلاش فیزیکی در هوای گرم
آموزش‌های نظامی و تمرین ورزش‌هایی مانند فوتبال یا دوی استقامت در هوای گرم از جمله فعالیت‌هایی محسوب می‌شوند که ممکن است به گرمازدگی منجر شوند.
در معرض هوای گرم قرار گرفتن به صورت ناگهانی
اگر در شرایطی مانند روزهای آغازین تابستان یا مسافرت به منطقه‌ای با آب و هوای گرم‌تر، در معرض تغییر ناگهانی درجه حرارت قرار بگیرید، به بیماری‌های مرتبط با گرما حساسیت بیشتری خواهید داشت. در این شرایط بهتر است برای حداقل چند روز فعالیت‌های خود را محدود کنید تا بتوانید با تغییرات دمایی وفق پیدا کنید. البته ممکن است تا چند هفته هنوز احتمال ابتلا به گرمازدگی در شما بیشتر باشد.
نبودن تهویه مطبوع مناسب
درست است که پنکه باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید ولی در شرایطی که هوا به طور ثابتی گرم است، استفاده از تهویه مطبوع مؤثرترین روش برای خنک کردن فضا و کاهش رطوبت خواهد بود.
داروهای خاص
برخی از داروها توانایی بدن را برای حفظ آب کافی تحت تأثیر قرار می‌دهند و همین مسأله باعث می‌شود بدن در مقابل گرما واکنش نشان دهد. اگر داروهایی مصرف می‌کنید که باعث باریک شدن رگ‌های خونی می‌شوند، با محدود کردن آدرنالین فشار خون را تنظیم می‌کنند، سدیم و آب بدن را خارج می‌کنند یا مشکلات روانی مانند اقسردگی را کاهش می‌دهند، باید در هوای گرم بیشتر مراقب خود باشید.
استفاده از داروهای محرک درمان اختلال کم‌توجهی یا بیش‌فعالی و محرک‌های غیر قانونی مانند آمفتامین و کوکائین هم فرد را در مقابل حمله‌ی گرمازدگی آسیب‌پذیرتر می‌کنند.
عوارض جانبی
گرمازدگی میتواند عوارض زیادی داشته باشد اما معمولا با اسهال همراه نیست. شدت مشکلات بسته به مدت زمانی که درجه حرارت بدن بالا بوده است، تفاوت می‌کند. برخی از عوارض شدید عبارت‌اند از:
آسیب به ارگان‌های حیاتی
اگر عکس‌العمل سریع برای کاهش دمای بدن انجام نشود، ممکن است مغز و دیگر اندام‌های حیاتی متورم شوند و آسیب‌های دائمی در آن‌ها به وجود آید.
مرگ
بدون درمان سریع و کافی، ممکن است گرمازدگی منجر به مرگ شود.
جلوگیری از گرمازدگی
گرمازدگی قابل پیش بینی و اجتناب‌پذیر است. برای این که در هوای گرم با علائم گرمازدگی بزرگسالان مواجه نشوید، موارد زیر را در نظر داشته باشید.
لباس‌های گشاد و سبک بپوشید
پوشیدن لباس اضافی یا لباس‌های تنگ اجازه نمی‌دهد بدن خود را به درستی خنک کند.
پوست را از آفتاب‌سوختگی محافظت کنید
آفتاب‌سوختگی توانایی بدن در خنک کردن خود را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین در فضای بیرونی با استفاده از کلاه‌های نقاب‌دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب با حداقل اس پی اف ۱۵ از خود محافظت کنید. سخاوتمندانه کرم ضد آفتاب را روی قسمت‌هایی از بدن که در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد بمالید و هر دو ساعت یک بار آن را تجدید کنید. اگر در حال شنا کردن هستید یا زیاد عرق می‌کنید، این مدت زمان را کاهش دهید.
مقدار زیادی مایعات بنوشید
زمانی که آب کافی برای بدن تأمین کنید، به تعریق کمک کرده و درجه حرارت معمولی بدن خود را حفظ کرده‌اید. بسیاری از افرادی به دنبال جواب این سؤال هستند که برای گرمازدگی چه بخوریم. جواب این پرسش مایعات است.
در رابطه با داروهای خاص احتیاط بیشتری داشته باشید
اگر از داروهای خاصی استفاده می‌کنید که توانایی بدن برای حفظ مایعات و از بین بردن گرما را تحت تأثیر قرار می‌دهند، احتیاط بیشتری در برابر مشکلات مرتبط با گرما داشته باشید.
هرگز کسی را داخل خودروی پارک شده رها نکنید
این اشتباه یکی از دلایل اصلی مرگ کودکان بر اثر گرما به شمار میرود. زمانی که خودروی خود را در آفتاب پارک کرده‌اید، دمای داخلی خودرو در مدت ۱۰ دقیقه به اندازه ۶.۷ درجه‌ی سانتی‌گراد افزایش می‌یابد. رها کردن فرد داخل ماشین پارک‌شده در هوای گرم بسیار خطرناک است. حتی اگر پنجره باز باشد یا ماشین را در سایه پارک کرده‌اید هم نباید ریسک کنید. حتی بهتر است هر زمان که خودرو را پارک کردید، آن را قفل کنید تا کودکان وارد آن نشوند.
در ساعات گرم روز فعالیت شدید نکنید
اگر نمی‌توانید از انجام فعالیت‌های فیزیکی شدید در هوای گرم پرهیز کنید، مایعات بنوشید و مرتب در یک محل خنک استراحت کنید. سعی کنید برنامه‌ی تمرینات خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که به ساعات خنک‌تر روز مانند صبح زود یا عصر موکول شود.
اگر در معرض خطر قرار دارید، هوشیار باشید
اگر دارو مصرف می‌کنید یا شرایطی دارید که ریسک ابتلا به مشکلات گرمایی را افزایش میدهد، از گرما دوری کنید و اگر علائم گرمازدگی را حس کردید، سریع برای درمان آن اقدام کنید. چنانچه در ورزش‌های سخت شرکت کرده‌اید یا در حال انجام کاری در آب و هوای بسیار گرم هستید، مطمئن شوید که خدمات پزشکی در صورت اضطرار گرمایی در دسترس شما قرار دارند.
اینفوگرافیک
در اینفوگرافیک زیر می‌توانید خلاصه‌ای از تمام آنچه درباره‌ی گرمازدگی گفته شد را به سرعت مرور کنید.
مرور کلی
فصل تابستان گرم‌ترین روزهای سال را دارد و گاهی آنقدر گرم می‌شود که احساس می‌کنید خورشید در نزدیکی شما در حال سوختن است. گرمازدگی یک بیماری شایع در این فصل است که اگر به موقع برای درمان آن اقدام نشود ممکن است منجر به ایجاد آسیب‌های جدی در ارگان‌های بدن و حتی مرگ شود. در این مطلب علائم، راه‌های درمان و راه‌های پیشگیری از گرمازدگی را مطالعه کردید. بهتر است تمام نکات را به خاطر بسپارید تا در تابستان به هیچ وجه با این بیماری آزاردهنده درگیر نشوید.
منبع: Mayo Clinic
عالی
گروهان خیلی خوب