چرا در هواپیما گوشی همراه را خاموش می‌کنیم؟

هواپیما شروع به حرکت می‌کند و هنوز به ابتدای باند پرواز نرسیده است. سرمیهماندار دعا می‌خواند و برای خدمه و مسافران آرزوی پرواز ایمن و آرام می‌کند. او از مسافران می‌خواهد که گوشی همراه و دیگر وسایل دیجیتالی خود را خاموش کنند. من خیلی سریع به دوست خود پیامک می‌دهم که هواپیما تا دقایقی دیگر پرواز می‌کند و گوشی را خاموش می‌کنم. تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که دقیقا چرا در هواپیما باید گوشی همراه خود را خاموش کنیم؟ گوشی همراه یا دیگر وسایل دیجیتالی چه تاثیری روی ایمنی پرواز دارند؟ آیا حتما باید گوشی را خاموش کرد یا وقتی آن را بر روی حالت پرواز (Flight Mode) می‌گذاریم کفایت می‌کند؟ «کتیا موسکوویچ» گزارش می‌دهد.

واقعیت این است که همیشه این‌قدر حرف گوش‌کن نبوده‌ام. در حقیقت باید اعتراف کنم که چند بار اصلا فراموش کردم گوشی را خاموش کنم. چند بار دیگر، فقط آن را روی حالت پرواز گذاشتم، چرا که می‌خواستم با استفاده از GPS گوشی، سرعت و ارتفاع هواپیما را اندازه بگیرم و البته کمی از منظره‌ی بیرون پنجره عکاسی کنم. ولی ظاهرا که من در حرف گوش نکردن‌ها تنها نیستم. پژوهشی جدید نشان می‌دهد که تقریبا از هر ۱۰ مسافر آمریکایی، ۴ نفر از آن‌ها گجت‌های خود را در طول پرواز خاموش نمی‌کنند. یک مورد مشهور آن، «الک بالدوین» (Alec Baldwin) بازیگر مشهور است که به دلیل خودداری از خاموش کردن گوشی به خاطر انجام بازی آنلاین با دوستانش، از هواپیمای عازم لس‌آنجلس به نیویورک اخراج شد. پس از آن بر روی توییتر خود حسابی از خجالت خدمه‌ی پرواز درآمد.

مقررات سفت و سخت

طبق مقررات جهانی، استفاده از گجت‌های دیجیتالی در ارتفاع کمتر از ۳ هزارمتر، حتی بر روی حالت پرواز ممنوع است. بالاتر از این ارتفاع، می‌توان از دستگاه‌هایی مثل لپ‌تاپ، پخش‌کننده‌ی موسیقی و تبلت‌ استفاده کرد. ولی گوشی همراه همچنان باید خاموش بماند. این قوانین به هر صورت مهم هستند و ما باید برای جلوگیری از مخاطرات احتمالی تداخل امواج دستگاه‌ها با سامانه‌های الکترونیکی حساس هواپیما آن‌ها را رعایت کنیم. ولی پایه‌ی علمی این قوانین چیست؟ اگر از آن‌ها تخطی کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟

ترس از اختلال، از آن‌جا ناشی می‌شود که گجت‌ها با استفاده از امواج رادیویی به اینترنت و شبکه‌ی موبایل وصل می‌شوند. برای توضیح نظری این مخاطرات، پروفسوری از «دانشگاه بیلفلد» (Bielefeld) آلمان به نام «پیتر لادکین» (Peter Ladkin) که در زمینه‌ی شبکه‌های رایانه‌ای و سامانه‌های توزیع شده کار می‌کند از قیاس جالب نگه داشتن شعله‌ی جوشکاری در مقابل لوله‌های انتقال حرارت مجتمع مسکونی استفاده می‌کند. سامانه‌ی گرمایش مرکزی مجتمع‌های مسکونی، تنظیم دما را با استفاده از داده‌هایی که دماسنج‌ها در قسمت‌های مختلف لوله‌های انتقال حرارت جمع آوری می‌کنند انجام می‌دهد. بنابراین وقتی شعله‌ی جوش‌کاری قسمتی از لوله را گرم می‌کند، باعث می‌شود که دماسنج‌ها عدد بیشتری را نشان دهند و در نتیجه سامانه‌ی مرکزی بر اساس اطلاعات دماسنج‌ها تغییرات جدیدی ایجاد می‌کند.

طبق مقررات جهانی، استفاده از گجت‌های دیجیتالی در ارتفاع کمتر از ۳ هزارمتر ممنوع است. بالاتر از این ارتفاع، می‌توان از دستگاه‌هایی مثل لپ‌تاپ، پخش‌کننده‌ی موسیقی و تبلت‌ استفاده کرد

رابطه‌ی گوشی‌های همراه با تجهیزات الکترونیکی هواپیما، می‌تواند دقیقا مثل رابطه‌ی شعله‌ی ‌جوشکاری با لوله‌های حرارتی مجتمع مسکونی و دماسنج‌های آن باشد. هواپیما دارای صدها سامانه‌ی الکترونیکی پرواز است که با نام «اویونیک» (Avionics) شناخته می‌شوند و برای ناوبری هواپیما، ارتباط با ایستگاه‌های زمینی و کمک به پرواز به کار می‌روند. بعضی از آن‌ها حسگرهایی هستند که اطلاعات را برای انتقال به دستگاه‌های کابین خلبان ثبت می‌کنند. این مشکل فقط در رابطه با گوشی‌های همراه نیست و دستگاه‌هایی مثل تبلت، کتاب‌خوان، لپ‌تاپ و کنسول‌های بازی دستی هم امواج رادیویی تابش می‌کنند. اگر فرکانس امواج رادیویی آن‌ها نزدیک به فرکانس سامانه‌ی اویونیک هواپیما باشد، می‌تواند سیگنال‌های هواپیما را دچار اختلال جدی کند. این اختلال، سامانه‌هایی مثل رادار، سیستم‌های ارتباطی و فناوری پیشگیری از تصادم را دچار اشتباه می‌کند یا از کار می‌اندازد. به خصوص اگر سیگنال‌های چند گجت با یکدیگر تشدید شود یا بر اثر خرابی گجت، امواج رادیویی قوی‌تری تابش شود، احتمال بوجود آمدن خطر بیشتر هم می‌شود. نکته‌ی جالب این‌جاست که تا به حال در هیچ کدام از حوادث هوایی، روشن بودن گوشی همراه مسافران علت حادثه ذکر نشده است. در واقع اگر هم بوده است، به دلیل اینکه جعبه سیاه هواپیما نمی‌تواند مشخص کند که سامانه‌ای به دلیل اختلال الکترومغناطیسی با گجت یکی از مسافران از کار افتاده، متوجه آن نشده‌ایم.

هرچند که تا به حال روشن بودن گوشی همراه مسافران به عنوان دلیل هیچ سانحه‌ای ذکر نشده، ولی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خطر روشن بودن گجت‌ها را باید جدی گرفت. در ژانویه‌ی سال ۲۰۱۳ گزارشی از ۵۰ مسئله‌ی امنیتی پرواز که می‌توانند بر اثر گجت‌های دیجیتالی همراه ایجاد شوند منتشر شد. این گزارش از مرکز داده‌های سامانه‌ی اطلاعات امنیت هوایی آمریکا تهیه شده بود. این مجموعه، از گزارش‌هایی که خدمه‌ی پرواز ارسال می‌کنند جمع‌آوری شده است. در یکی از گزارش‌ها این‌طور آمده است:«کاپیتان گفت که سامانه‌ی قطب‌نما در هنگام اوج‌گیری اولیه دچار اختلال شده است. وقی از مسافران خواسته شد که همه‌ی دستگاه‌های دیجیتالی همراه خود را خاموش کنند، سامانه‌ی قطب‌نما به حالت عادی خود برگشت.»

کاپیتان گفت که قطب‌نمای هواپیما در هنگام اوج‌گیری دچار اختلال شده است. وقی از مسافران خواسته شد که همه‌ی دستگاه‌های دیجیتالی خود را خاموش کنند، قطب‌نما به حالت عادی خود برگشت

در تحلیلی که سال ۲۰۰۶ بر روی مرکز داده‌ی این گزارش‌ها انجام شد، مشخص شد که ۱۲۵ گزارش در رابطه‌ی اختلال با گجت‌های الکترونیکی وجود دارد و ۷۷ مورد از آن‌ها «کاملا مرتبط» هستند. مثلا یکبار در ابزار ناوبری اختلالی پیش آمد که منجر به انحراف ۳۰ درجه‌ای از مسیر اصلی شد. وقتی که از یک مسافر خواسته شد پخش کننده‌ی DVD همراهش را خاموش کند، اختلال برطرف شد. جالب است که وقتی او دوباره دستگاه خود را روشن کرد، اختلال بازگشت. به طور کلی گزارش‌های زیادی از خدمه‌ی پرواز وجود دارد که وقتی از مسافران خواسته می‌شود دستگاه‌های الکترونیکی خود را خاموش و روشن کنند، عقربه‌های سامانه‌ی ناوبری تغییر می‌کند. در یکی از گزارش‌های، «انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی» (IATA ۷۵) حادثه بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ که به عقیده‌ی خلبانان، بالقوه با اختلال ایجاد شده توسط گوشی‌های همراه و دیگر وسایل الکترونیکی در ارتباط بودند بررسی شد.

یک راه‌حل خوب

در دنیای پررقابت شرکت‌های حمل و نقل هوایی، ایرلاین‌هایی مثل «ویرجین آتلانتیک» (Virgin Atlantic) و «دلتا ایرلاینز» (Delta Airlines) سامانه‌هایی را تبلیغ می‌کنند که با استفاده از آن‌ها می‌توان حتی در هنگام پرواز نیز از دستگاه‌های دیجیتالی استفاده کرد. یکی از آن‌ها سامانه‌ی «تماس هنگام پرواز» مثل «آن ایر» (On Air) و «ایروموبایل» (AeroMobile) است که از ایستگاه‌های موبایل (BTS) کوچک داخل هواپیما به نام «پیکوسل» (Picocells) استفاده می‌کند و باعث می‌شود که گوشی‌های همراه با انرژی خیلی کمتری امواج خود را تابش کنند. این دستگاه امواج ارسالی را پردازش می‌کند و به ماهواره می‌فرستد تا از آن‌جا برای ایستگاه‌های زمینی معمولی ارسال شوند. بنابراین با استفاده از این ایستگاه‌های BTS داخل هواپیما، امکان برقراری تماس تلفنی هنگام پرواز برای مسافران مهیا می‌شود. «کوین راجرز» (Kevin Rogers) مدیر عامل شرکت ایروموبایل این فناوری را چنین توصیف می‌کند:«این فناوری درست مثل سرویس رومینگی (Roaming) است که وقتی به یک کشور خارجی می‌روید استفاده می کنید، با این تفاوت که در آن کشور خارجی به ارتباط ماهواره‌ای احتیاج ندارید.» بعضی از ایرلاین‌ها در هنگام سفارش هواپیما فناوری ایروموبایل را به صورت پیشفرض بر روی هواپیمای خود سفارش می‌دهند.

ایستگاه‌های کوچک BTS داخل هواپیما، امکان برقراری تماس با گوشی همراه را برای مسافران مهیا می‌کنند. این کار از طریق ارتباط ماهواره‌ای میسر می‌شود

این سامانه‌ وقتی که هواپیما در ارتفاع مناسب است به شما اجازه‌ی مکالمه با گوشی همراه را می‌دهد. ولی همچنان موقع نشست و برخاست هواپیما نمی‌توانید از گوشی همراه استفاده کنید. آقای راجرز فکر می‌کند که این هم زمانی تغییر می‌کند و می‌توان در هنگام نشست و برخاست هواپیما هم از گوشی همراه استفاده کرد. با این حال اکنون خیلی سخت است بتوان ثابت کرد که در این هنگام هیچ خطری ایجاد نمی‌شود و بنابراین ایرلاین‌ها با این موضوع خیلی محافظه‌کارانه برخورد می‌کنند.

بسیاری از مقام‌های هوانوردی همچنان برای استفاده از فناوری ایستگاه موبایل داخل هواپیما قانع نشده‌اند. برای مثال، سرویس‌ مکالمه‌ی موبایلی داخل هواپیما هنوز در آمریکا اجازه‌ی استفاده ندارد. «ریچارد تیلور» (Richard Taylor) سخنگوی سازمان هوانوردی کشوری انگلستان اعتقاد دارد این‌که بتوانیم شاهد استفاده‌ی گسترده‌ی دستگاه‌های موبایل در هواپیما باشیم نیاز به گذشت زمان دارد. با این حال همچنان تا آینده‌ای نه چندان نزدیک نمی‌توان در نشست و برخاست هواپیما از این دستگاه‌ها استفاده کرد.

او ادامه می‌دهد:«وقتی کسانی مثل ما متقاعد می‌شوند که هواپیما حتی با وجود استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی می‌تواند به صورت ایمن به کار خود ادامه دهد و اینکه سیگنال‌های تابش شده از داخلی کابین در هر فرکانسی باشند می‌توانند بدون آسیب زدن به سامانه‌های هواپیما جذب شوند، قوانین می‌توانند خیلی آهسته ایجاد شوند. با این حال این به تولید‌کنندگان و ایرلاین‌ها هم بستگی دارد تا مطمئن باشند که هواپیمای آن‌ها کاملا ایمن کار می‌کند.

به هر صورت آن روز از راه می‌رسد. البته ثابت کردن اینکه فناوری‌های جدید باعث می‌شوند که خطر اختلال وجود نداشته باشد مشکل است، بنابراین همچنان در بسیاری از ایرلاین‌ها وقتی از ما خواسته می‌شود گوشی خود را خاموش کنیم، باید این کار را بکنیم. به هر صورت خود ما در آن هواپیما هستیم اصلا دوست نداریم که برای آن مشکلی پیش بیاید.

‌

منبع: Future