پاریس به توافق رسید؛ همه برای نجات زمین تلاش می‌کنند
پس از دو هفته مذاکره‌ی سخت و فشرده، نمایندگان ۱۹۵ کشور دنیا به توافق‌نامه‌ای رسیدند که از شتاب رو به افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه گرمایش جهانی جلوگیری می‌کند. بدین ترتیب امید می‌رود که تا پایان قرن ۲۱، میانگین دمای کره‌ی زمین کمتر از دو درجه‌ی سانتیگراد افزایش یابد. دو درجه‌ی سانتیگراد، مرزی است که دانشمندان می‌گویند در صورت گذر از آن، زمین وارد دورانی از فاجعه می‌شود.
پس از رسیدن به این توافق‌نامه، نمایندگان همه‌ی کشورهای شرکت‌کننده در صحن سالن کنفرانس بلند شدند و برای دقایقی دست زدند. این توافق برای آن‌ها بسیار مهم بود چرا که دست کم در دو دهه‌ی گذشته تلاش زیادی برای رسیدن به توافق صورت گرفته، ولی این تلاش‌ها تا به حال به نتیجه نرسیده بود.
در پیش‌نویس توافق‌نامه‌های قبلی، همیشه از کشورهای پیشرفته‌ای مثل ایالات متحده‌ی آمریکا درخواست می‌شد که انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند. این درحالیست که در همین پیش‌نویس‌ها، کشورهای درحال توسعه‌ای مثل چین و هند از این محدودیت معاف می‌شدند. آمریکا هیچ‌وقت زیر بار چنین محدودیتی نمی‌رفت چرا که بدین ترتیب اقتصاد این کشور تهدید می‌شد و چین و هند آزادانه به روند رو به صنعتی شدن خود ادامه می‌دادند.
توافق‌نامه‌ی کنونی که دیپلمات‌های سازمان ملل برای ۹ سال روی آن کار می‌کردند، این روند را تغییر داده و از همه‌ی کشورها، چه فقیر و چه غنی می‌خواهد برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کاری بکنند.
دبیر کل سازمان ملل «بان کی مون» گفت: «این حقیقتا یک لحظه‌ی تاریخی است. برای اولین بار است که به توافقی جهانی بر سر تغییر اقلیم که یکی از مهم‌ترین مشکلات روی زمین است رسیده‌ایم.»
باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا هم از کاخ سفید در پیامی گفت: «این توافق حاوی پیام قدرتمندی است و نشان می‌دهد که جهان به سوی آینده‌ای با انتشار کربن کمتر می‌رود.» او این‌طور ادامه داد: «ما نشان داده‌ایم که جهان اراده و توانایی آن را دارد که با این چالش مبارزه کند.»
دانشمندان و رهبران جهان متفق‌القول هستند که کنفرانس پاریس (COP21)، بهترین و آخرین امید برای نجات زمین بود. زمینی که در حال گرم شدن است و اثرات مخرب آن را به شکل سیل، طوفان و خشکسالی‌های فراوان می‌بینیم.
بان کی مون گفت که اگر این توافق به سرانجام نمی‌رسید، هیچ برنامه‌ی دیگری برای نجات زمین نداشتیم. طی برگزاری کنفرانس نیز روی برج ایفل جمله‌ی «no Plan B» به معنی اینکه هیچ نقشه و برنامه‌ی دیگری وجود ندارد نوشته شده بود.
توافق پاریس می‌تواند نقطه‌ای از تاریخ باشد که سیر صعودی گرمایش جهانی که از عصر انقلاب صنعتی شروع شد را متوقف کند. در عین حال، این توافق می‌تواند پیامی به صنایع جهان باشد که سرمایه‌گذاری بر روی انرژی‌های آلاینده‌ای مثل نفت، گاز و زغال‌سنگ را کاهش دهند و در عوض روی انرژی‌های پاک مثل خورشید و باد تمرکز کنند.
نکات کلیدی توافق پاریس
باید هرچه زودتر میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داد تا در نیمه‌ی دوم قرن ۲۱ حجم انتشار این گازها با ظرفیت تصفیه‌ی طبیعی آن‌ها برابر شود.
باید تلاش کرد که تا پایان قرن افزایش میانگین دمای جهان به کمتر از ۲ درجه‌ی سانتیگراد محدود شود. بهتر است این افزایش دما حداکثر ۱.۵ درجه‌ی سانتیگراد باشد.
باید هر پنج سال یک‌بار، برنامه‌ی کشورها و میزان پیشرفت آن‌ّها در کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای بررسی شود.
باید سالیانه ۱۰۰ میلیارد دلار به کشورهای فقیر و در حال توسعه‌ای که در معرض خسارت‌های ناشی از تغییر اقلیم هستند اختصاص یابد.
پنج سال پیش و در کنفرانس سال ۲۰۰۹ کپنهاگ به نظر می‌آمد که رسیدن به توافقی این‌چنینی غیرممکن باشد. پس از شکست خوردن کنفرانس کپنهاگ، پژوهش‌های علمی نشان داد که اثرات تغییر اقلیم همین الان روی زمین قابل مشاهده است. این درحالیست که دانشمندان همیشه می‌گفتند مشکل تغییر اقلیم گریبان نسل‌ّهای آینده را می‌گیرد، ولی واقعیت این است که همین اکنون نیز اثر خود را گذشته و این تاثیر را می‌توان از سیل‌های مخرب در مایامی آمریکا و خشکسالی‌های شدید در چین مشاهده کرد.
با این حال اکنون جهان در پاریس به این توافق رسیده است. به خصوص با تغییراتی که درباره‌ی ایفای نقش بزرگترین تولیدکنندگان گازهای گلخانه‌ای، یعنی آمریکا و چین در مبارزه با گرمایش جهانی داده شد. جان کری وزیر امور خارجه‌ی آمریکا در یک سال گذشته، پشت پرده با وزرای خارجه‌ی چین و هند مذاکره می‌کرد تا به توافقی بر سر این موضوع برسند. او گفت: «جهان به توافقی رسیده است که به ما توانایی کشیدن نقشه‌ی راهی جدید برای آینده‌ی سیاره‌ی زمین را می‌دهد.»
ژین ژن هاو، مذاکره کننده‌ی ارشد جمهوری خلق چین در کنفرانس پاریس می‌گوید: «این توافق‌نامه کامل نیست و قسمت‌ّهایی از آن نیاز به اصلاح و بهبود دارد.» با این حال او افزود: «ولی این مشکلات جلوی گام رو به جلو و تاریخی ما را نمی‌گیرد.» او این توافق‌نامه را منصفانه، منطقی، قابل درک و متعادل خواند و گفت که در عین حال بلندپروازانه، با دوام و موثر است.
بسیاری از مذاکره‌کنندگان اعتقاد دارند که اولین گام‌های بزرگ این توافق‌نامه سال پیش و هنگامی که باراک اوباما رسما تغییر سیاست‌های آمریکا درباره‌ی انتشار گازهای گلخانه‌ای را اعلام کرد، برداشته شد. این درحالیست که همزمان در چین، اعتراضات داخلی نسبت به آلودگی هوا افزایش یافته و این باعث شد که رئیس جمهور این کشور، ژین جین‌پینگ سیاست‌های کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی را پی بگیرد.
در نوامبر سال گذشته، اوباما و جین‌پینگ به همراه یکدیگر اعلام کردند که تلاش می‌کنند گازهای گلخانه‌ای منتشر شده از کشور خود را کاهش دهند. به نظر می‌رسد که توافق این دو کشور بزرگ، نقش بزرگی در افزایش انگیزه‌ی دیگر کشورها برای رسیدن به توافق داشته است.
البته که همه‌ی کشورها کاملا از این توافق‌نامه شادمان نیستند. کشورهای درحال توسعه و فقیری که تاثیر تغییرات اقلیمی در آن‌ها بیشتر مشاهده می‌شود، می‌گویند کشورهای پیشرفته باید از نظر قانونی ملزم شوند که سالیانه دست کم ۱۰۰ میلیارد دلار در اختیار آن‌ها قرار دهند تا بتوانند اثرات مخرب تغییر اقلیم را خنثی کنند. در توافق‌نامه‌ی نهایی این ۱۰۰ میلیارد دلار ذکر شده ولی پرداخت آن از نظر قانونی برای کشورهای پیشرفته الزام آور نیست.
نقطه‌ی قوت توافق‌نامه‌ی پاریس، حضور موثر همه‌ی کشورها است. پیش از شروع کنفرانس، نمایندگان ۱۸۶ کشور از جمله ایران، طرحشان را برای کنترل انتشار گازهای گلخانه‌ای از کشور خود ارائه کرده بودند. همین برنامه‌ها می‌توانند انتشار گازهای گلخانه‌ای را به اندازه‌ای کم کنند تا نیمی از راه نجات زمین را رفته باشیم. در ضمن قرار است که هر پنج سال یک بار، کشورها این برنامه را آپدیت کنند تا باز هم بتوان از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاست.
به هر صورت پیام توافق‌نامه‌ی پاریس مشخص است. اینکه هر طور شده، به سوی استفاده‌ی کمتر از سوخت‌های فسیلی حرکت کنیم و انرژی‌های پاک را جایگزین آن‌ها کنیم. نقش کشورهای بزرگی مثل آمریکا و چین که هم اکنون گازهای گلخانه‌ای خیلی زیادی تولید می‌کنند، پر رنگ‌تر است. در ضمن استراتژی گذار به سوی استفاده از انرژی‌های پاک باید به شکلی باشد که بتواند رشد اقتصادی کشورها را حفظ کند و رفاه و ثروت را برای کشورهای فقیرتر به ارمغان بیاورد. از حفظ جنگل‌ها که فیلترهای تصفیه کننده‌ی گازهای گلخانه‌ای هست هم نباید گذشت. جنگل‌ها، کربن دی‌اکسید که مهم‌ترین گاز گلخانه‌ای است را جذب می‌کنند و اکسیژن تحویل می‌دهند. قطع جنگل‌ها باید متوقف شود و تعداد آن‌ها افزایش یابد.
ویدیوی مربوط به رسیدن به توافق را از این‌جا ببینید.
.
منبع: NyTimes, Scientific American, Reuters
