موشک آلمانی که به فضا رسید

بیش از ۷۰ سال از موشک‌باران لندن می‌گذرد. درحالی پایتخت انگلستان زیر باران موشکی آلمان نازی قرار گرفته بود که لندنی‌ها هیچ راهی برای دفاع در مقابل سلاح جدید آلمانی‌ها نداشتند. سلاح مخوف و مرگبار هیتلر، V2 نام داشت. نخستین موشک بالیستیک هدایت‌شونده‌ی جهان که در اوج جنگ جهانی دوم روی سر مردم انگلیس آزمایش می‌شد. از سپتامبر ۱۹۴۴ تا پایان جنگ، در مجموع حدود ۳ هزار موشک V2 شلیک شد و جان ۹ هزار نفر را گرفت. با فتح برلین و فروپاشی رژیم نازی، متفقین به غارت سرمایه‌های مادی و معنوی آلمانی‌ها پرداختند. دانش ساخت موشک‌های بالیستیک، از جمله‌ سرمایه‌هایی بود که آمریکایی‌ها و روس‌ها آن را به خانه بردند. از خاکستر جنگ ققنوسی در حال متولد شدن بود؛ ققنوسی که تنها در عرض ۱۰ سال آغازگر عصر فضا شد. «ریچارد هالینگهام» (Richard Hollingham) گزارش می‌دهد.

پدرم، در یک صبح پاییزی سال ۱۹۴۴ نوجوانی بود که در ایستگاه «کرومر» (Cromer) واقع در شرق انگلستان منتظر قطار نشسته بود. صبح آفتابی و زیبایی بود و او می‌توانست در فراسوی دریای شمال، ساحل هلند را ببیند. خیلی وقت بود که آلمانی‌ها هلند را اشغال کرده بودند. پدرم از خاطره‌ی آن هنگام می‌‌‌‌‌گوید:«در افق سه بارقه‌ و خط نورانی را دیدم که اوج گرفتند و در استراتوسفر ناپدید شدند. می‌دانستم که آن‌ها موشک‌های V2 هستند و می‌روند جایی را نابود کنند.»

v2 با پرتاب‌گرهای متحرک، به سوی شهرهایی مثل لندن شلیک می‌شد

موشک‌های V2 هرکدام ۱۴ متر طول داشتند و ۹۰۰ کیلوگرم ماده‌ی منفجره حمل می‌کردند. نخستین V2 در ۸ سپتامبر ۱۹۴۴ در لندن فرود آمد و با ایجاد گودالی به قطر ۱۰ متر، ۳ نفر را کشت و ۲۲ نفر را مجروح کرد. برخلاف حملات هواپیماهای بمب‌افکن و یا حتی موشک کروز V1، این موشک جدید بدون هیچ هشدار قبلی در شهر‌های هدف فرود می‌آمد. از زمان شلیک تا برخورد به هدف فقط ۵ دقیقه طول می‌کشید. حرف «V» در نام این موشک، حرف نخست کلمه‌ی آلمانی «فرگلتونگس‌وافن» (Vergeltungswaffen) به معنی «سلاح انتقام» است. موشک V2 آخرین امید آلمانی‌ها برای ضربه زدن به دشمن بود.

موشک‌های V2 در عرض شش ماه هزاران نفر را کشتند

پدرم از خاطره‌ی برخورد موشک این‌طور می‌گوید:«ناگهان در خیابانی نزدیک صدایی مهیب شنیده شد و ابری بزرگ از دود و گرد و غبار بالا رفت، موشک V2 برخورد کرده بود. V2 سلاح ترسناکی بود، تا قبل از برخورد و انفجار مهیب، هیچ‌گاه متوجه آمدن آن نمی‌شدید.» بیش از ۱۳۰۰ موشک V2 به سمت انگلستان شلیک شد و تعداد بیشتری نیز به بلژیک و فرانسه برخورد کرد.

موشک‌های V2 هرکدام ۱۴ متر طول داشتند و ۹۰۰ کیلوگرم ماده‌ی منفجره حمل می‌کردند

هرچند که آمار دقیقی وجود ندارد، ولی گفته می‌شود که این موشک‌ها حدود ۲ هزار و ۷۲۴ نفر را در انگلستان کشتند. آماری وحشتناک‌تر نشان می‌دهد که دست‌کم ۲۰ هزار نفر در جریان ساخت اجباری این موشک‌ها جان خود را از دست دادند. یک مورخ فضایی از موزه‌ی علم لندن به نام «دوگ میلارد» (Doug Millard) می‌گوید:«معمولا مردم خیلی راحت از کنار این آمار می‌گذرند، ولی این کار اشتباه است.» معمولا زندانی‌هایی که در چنگ آلمانی‌ها بودند، بسته به تخصصی که داشتند، به کارخانه‌ای زیرزمینی، نزدیک کمپ زندانیان «بوخن‌والد» (Buchenwald) در مرکز آلمان آورده می‌شدند. آن‌ها در شرایطی بسیار سخت بدون نور آفتاب، با استراحت، غذا و بهداشت کم مجبور به کار کردن بودند. بسیاری از آن‌ها با اتهام خرابکاری عمدی اعدام شدند. شاهدان عینی می‌گویند که زندانیان از جرثقیل‌های بالای خطوط تولید موشک به دار آویخته می‌شدند.

شهر پینموند آلمان، مکانی مخفی برای توسعه‌ی موشک‌های V2 بود

با وجود این پیشینه‌ی تاریخی از کارخانه‌های تولید موشک V2، از مخترع این موشک یعنی «ورنر فون براون» (Wernher Von Braun) به عنوان قهرمان عصر فضا یاد می‌شود. متفقین متوجه شده بودند V2 ماشینی متفاوت از هر چیزی است که تا به حال ساخته‌اند. در قلب V2 موتور قدرتمندی قرار داشت که می‌توانست آن را تا ارتفاع ۸۰ کیلومتری سطح زمین بالا ببرد و مسیری ۱۹۰ کیلومتری را بپیماید. سوخت آن اتانول و اکسیژن مایع و یکی از پیچیده‌ترین ماشین‌های ساخته شده تا آن زمان بود، به صورتی که می‌توان آن را نخستین موشک فضایی دانست. آقای میلارد می‌گوید:«راکت‌های کوچکتری در دهه‌ی ۱۹۳۰ ساخته شده بودند، ولی این خیلی بزرگتر بود و برد بیشتری داشت. V2 یک جهش بزرگ در پیشرفت فناوری بود.»

در قلب V2 موتور قدرتمندی قرار داشت که می‌توانست آن را تا ارتفاع ۸۰ کیلومتری سطح زمین بالا ببرد و مسیری ۱۹۰ کیلومتری را بپیماید

یکی از مهم‌ترین فناوری‌های V2، سامانه‌ی هدایت خودکار آن بود که به صورت مستقل از مراکز کنترل زمینی کار می‌کرد. مقصد هدف در کامپیوتر آنالوگ درونی آن برنامه‌ریزی می‌شد، سپس وقتی موشک در حال پرواز بود، ژیروسکوپ‌های آن می‌توانستند به صورت مداوم مسیر پرواز موشک در سه جهت را تنظیم کنند. کامپیوتر داخلی می‌توانست به صورت خودکار هرگونه انحراف از مسیر را با تکان دادن سکان‌های هدایت موشک اصلاح کند تا دقیقا به سوی هدف برود. تعجب برانگیز نیست که وقتی جنگ تمام شد، آمریکایی‌ها، روس‌ها و انگلیسی‌ها به دنبال کشف فناوری موشک V2 رفتند. ورنر فون براون که هیچ علاقه‌ای برای کار کردن نزد استالین نداشت، ترجیح داد که به آمریکا پناهنده شود. این درحالی بود که روس‌ها به کارخانه‌ی V2 و تجهیزات آزمایش آن دست یافتند.

V2 ساختاری این‌چنین داشت

V2 دارای یک کامپیوتر آنالوگ داخلی بود که با استفاده از ژیروسکوپ و سکان‌های هدایت، مسیر حرکت موشک را اصلاح می‌کرد

میلارد می‌گوید:«هم آمریکایی‌ها و هم روس‌ها، موشک‌های V2 را کالبدشکافی کردند تا از رمز و راز کار آن باخبر شوند. روس‌ها توانستند با مهندسی معکوس به طور کامل برای خود موشک V2 بسازند و آمریکایی‌ها نیز با استفاده از همین روش موشک‌هایی ساختند و با آن‌ها آزمایش‌های فراجوی انجام می‌دادند. آمریکایی‌ها اعتقاد داشتند که سخت‌افزار این موشک‌ها به اندازه‌ی آدم‌هایی که آن‌ها را ساخته‌اند مهم نیست، به همین دلیل هم از اینکه فون براون را داشتند خوشحال بودند. هرچند که اولویت ارتش آمریکا در ساخت موشک‌های بین قاره‌ای بود، ولی فون براون اکنون می‌توانست به رویای خود، یعنی بوجود آوردن امکان سفر فضایی برسد.

سوخت موشک V2 اتانول بود که می‌توانست آن را تا مرزهای فضا بالا ببرد

میلارد می‌گوید:«بعد از کمی وقفه و دودلی، فون‌براون برای ارتش آمریکا شروع به کار و برای ساخت موشک «رداستون» (Redstone) که نمونه‌ای مشابه با V2 بود همکاری کرد. این درحالیست که نخستین فضانورد آمریکایی به نام «آلن شپرد» (Alan Shepard) در سال ۱۹۶۱ با یک نسخه از همان موشک‌های رداستون به فضا رفت.

عکس ورنر فون براون روبروی موشک ساترن ۵ که فضانوردان آپولو را به ماه برد

بنابراین خیلی آسان می‌توان رابطه‌ای مستقیم بین موشک V2 که برای کشتن مردم به کار می‌رفت و نخستین آمریکایی که به فضا رفت پیدا کرد. میلارد می‌گوید:«ما با فناوری V2 به ماه رفتیم. ولی این فناوری با فدا کردن چیزهای خیلی زیادی بدست آمد و بعضی از آن‌ها واقعا ناراحت کننده هستند.» سوال اینجاست که آیا بدون وجود سلاح هیتلر، باز هم می‌توانستیم به ماه برویم؟ احتمالا بله، ولی نه آن‌قدر زود. درست مثل دیگر فناوری‌هایی که جنگ منجر به رشد سریع آن‌ها شد، جنگ جهانی دوم و جنگ سرد نیز منجر به رشد سریع فناوری موشک‌ها و در نتیجه پدید آوردن عصر فضا شد.

با فتح برلین، متفقین سرمایه‌های مادی و معنوی آلمانی‌ها را غارت کردند. دانش ساخت موشک‌های بالیستیک، از جمله‌ سرمایه‌هایی بود که آمریکایی‌ها و روس‌ها آن را به خانه بردند

با این حال اکنون نیز فناوری‌های پایه‌ی موشک‌ها، مشابه همان فناوری ۷۰ سال پیش است. موتور آن‌ها شبیه است و بسیاری از موشک‌ها همچنان از هدایت ژیروسکوپی برای رفتن به سوی هدف استفاده می‌کنند. بعلاوه سوخت بیشتر آن‌ها همچنان از نوع سوخت مایع است. همه‌ی این‌ها در V2 هم استفاده شده بود. در حقیقت می‌توانم بگویم که در سال ۱۹۴۴، پدرم سپیده‌دم عصر فضا را می‌دید. میلارد می‌گوید:«موشک‌ها از آن زمان تغییر زیادی نکرده‌اند، ما در همان عصر V2 زندگی می‌کنیم.»

‌

منبع: BBC Future