دو روح در یک بدن؛ مقایسه مریخ‌نوردهای کنجکاوی و مارس ۲۰۲۰
با اتمام ماموریت مریخ‌نورد فرصت در حال حاضر «کنجکاوی» تنها مریخ‌نورد فعال ناسا در سیاره سرخ است. با این حال این تنهایی زیاد طول نخواهد کشید و حدود یک سال دیگر و با فرود مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ بار دیگر ناسا دو مریخ‌نورد فعال در سیاره مریخ خواهد داشت.
مارس ۲۰۲۰ از نظر طراحی بسیاری از خصوصیات همتای پیشینش را به ارث برده است. با این حال این دو را نمی‌توان مریخ‌نوردهای دوقلو نامید. این دو مریخ‌نورد از جهات مختلف تفاوت‌هایی با هم دارند که در این مقاله به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
ماموریت‌هایی با اهداف مختلف
ناسا اهداف مشخصی را برای هر ماموریت تعیین می‌کند و مریخ‌نوردهای پرشماری که در سال‌های اخیر به سیاره مریخ اعزام شده‌اند با اهداف و نگاه‌های مختلفی این سیاره را کاوش کرده‌اند.
مریخ‌نوردهای دوقلوی روح و فرصت که در سال ۲۰۰۴ در مریخ فرود آمدند به یافته‌های مهمی دست پیدا کردند که ادامه‌ی مسیر کاوش مریخ را تحت تاثیر قرار داد. مریخ‌نوردهای دوقلوی ناسا توانستند شواهدی مبنی بر جریان آب در سطح مریخ، البته در گذشته‌های دور و پیش از آن که این سیاره به کویری یخ‌زده تبدیل شود، پیدا کنند.
مقایسه ابعاد تعدادی از مریخ‌نوردهای ناسا.
پس از آن نوبت به مریخ‌نورد کنجکاوی رسید که در سال ۲۰۱۲ در سطح مریخ فرود آمد. کنجکاوی از آن زمان تا کنون در دهانه گیل (Gale Crater) مشغول کاوش سیاره سرخ است. داده‌های کنجکاوی نشان می‌دهند که میلیاردها سال پیش در همین منطقه دریاچه‌ای از آب مایع وجود داشته است. منطقه‌ای که در گذشته احتمالا شرایط پشتیبانی از حیات میکروبی را نیز داشته.
مارس ۲۰۲۰، که در حال حاضر آخرین مراحل پیش از پرتاب را پشت سر می‌گذارد، همانند کنجکاوی به کاوش منطقه‌ای مشغول خواهد شد که در گذشته آب در آن جریان داشته است. این مریخ‌نورد اما گام بعدی را در کاوش سیاره سرخ برخواهد داشت و به حست‌وجوی نشانه‌های حیات در گذشته‌ی مریخ مشغول خواهد شد. مارس ۲۰۲۰ با کمک ابزارهای مختلفش آزمایش‌هایی را روی نمونه‌هایی از سنگ و خاک مریخ انجام خواهد داد تا شاید موفق به کشف شواهدی مبنی بر وجود حیات میکروبی در گذشته‌ی مریخ شود. از سویی دیگر این مریخ‌نورد برخی از نمونه‌های مهم را ذخیره خواهد کرد تا شاید در سال‌های بعد و در ماموریت‌های آینده برای انجام مطالعات بیشتر به زمین بازگردانده شوند.
ابزارها
بدنه‌ی مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ حدود ۱۲ سانتی‌متر از مریخ‌نورد کنجکاوی بزرگ‌تر است. همچنین مارس ۲۰۲۰ نسبت به کنجکاوی سنگین‌تر است و وزن آن به ۱۰۲۵ کیلوگرم می‌رسد. وزن همتای پیشین این مریخ نورد حدود ۹۰۰ کیلوگرم است. تفاوت وزن این دو مریخ‌نورد، که تقریبا ابعاد مشابهی دارند، مربوط به تفاوت در ابزارهایی است که روی آن‌ها نصب شده است.
بخشی از تفاوت‌های مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ با مریخ‌نورد کنجکاوی.
Credits: NASA/JPL-Caltech
به طور مثال طول بازوی رباتیک مریخ‌نورد کنجکاوی ۲/۲ متر است که حدود ۳۰ کیلوگرم تجهیزات، مانند آنالیزگر شیمیایی، مته حفاری و دوربین علمی، روی آن نصب شده است. طول بازوی رباتیک مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ با کنجکاوی برابر است اما وزن آن به ۴۵ کیلوگرم می‌رسد. مته حفاری و دیگر ابزارهای مارس ۲۰۲۰ نسبت به نمونه‌هایی که کنجکاوی از آن‌ها استفاده می‌کند بزرگ‌تر هستند و همین مسئله باعث افزایش وزن این بخش از مریخ‌نورد شده است.
چشم‌ها و گوش‌ها
مریخ‌نورد کنجکاوی در مجموع از ۱۷ دوربین استفاده می‌کند که از میان آن‌ها چهار دوربین رنگی هستند.
یکی از تصاویر مریخ‌نورد کنجکاوی از سطح مریخ.
Credit: NASA/JPL-CALTECH/MSSS
مارس ۲۰۲۰ اما ۲۳ دوربین دارد که بیشتر آن‌ها رنگی هستند. علاوه بر این مارس ۲۰۲۰ دو میکروفون را نیز همراه خود به مریخ خواهد برد. این میکروفون‌ها علاوه بر این که برای اولین بار صدای فرود فضاپیما در مریخ را ضبط می‌کنند صدای باد و برخی از تجهیزات این مریخ‌نورد را نیز ثبت خواهند کرد.
چرخ‌ها
حرکت مریخ‌نوردها در سطح مریخ چیزی شبیه به رانندگی آفرود در زمین است! بنابراین انتخاب چرخ‌های مناسب برای مریخ‌نورد اهمیت زیادی دارد. در ساخت چرخ‌های مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ از همان موادی استفاده شده که در ساخت تایرهای کنجکاوی نیز از آن‌ها استفاده شده بود. با این حال چرخ‌های مارس ۲۰۲۰ کمی بزرگ‌تر و باریک‌تر از چرخ‌های کنجکاوی هستند. پوسته تایرهای مارس ۲۰۲۰ نیز حدود یک میلی‌متر از چرخ‌های کنجکاوی ضخیم‌تر است. علاوه بر این تغییراتی نیز در آج چرخ‌های مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ انجام شده است تا مقاومت بیشتری در برابر فشار وارد شده از سنگ‌های مریخ پیدا کنند و از سویی دیگر در شن نیز عملکرد خوبی داشته باشند.
مریخ‌نورد هوشمند
مریخ‌نوردها نمی‌توانند به طور خودکار و مستقل در سطح مریخ حرکت کنند. گروهی از دانشمندان و مهندسان در آغاز هر روز مریخی مجموعه‌ای از دستورات را برای مریخ‌نورد ارسال و مسیر آن را مشخص می‌کنند. پس از آن متخصصان باید منتظر دریافت اطلاعات از مریخ‌نورد باشند و سپس برنامه حرکت روز بعد را تعیین کنند.
در ابتدای فعالیت مریخ‌نورد کنجکاوی در مریخ متخصصان برای تحلیل داده‌های روز قبل، آماده کردن و آزمایش دستورات و ارسال آن‌ها به مریخ‌نورد به طور متوسط به ۱۹ ساعت زمان نیاز داشتند. با گذشت چند سال و کسب تجربه‌ی بیشتر این زمان به هفت ساعت کاهش یافت. در حال حاضر کنجکاوی حرکات محدود و بااحتیاطی را نیز به صورت خودکار انجام می‌دهد.
مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ اما قابلیت‌های بیشتری در این زمینه دارد و به عبارتی هوشمندتر است. زمان مورد نیاز برای برنامه‌ریزی مسیر حرکت روزانه این مریخ‌نورد به پنج ساعت کاهش پیدا خواهد کرد. قابلیت‌های مربوط به حرکت مستقل و خودران این مریخ‌نورد نیز نسبت به کنجکاوی بهبود پیدا کرده است. بهبود این موارد به مارس ۲۰۲۰ کمک خواهد کرد تا مسافت‌های طولانی‌تری را در سطح مریخ بپیماید، هر چند که سرعت حرکت آن نسبت به کنجکاوی تغییری نکرده است.
فرود
ناسا در فرآیند فرود مریخ‌نورد کنجکاوی از روشی کاملا جدید و پیچیده استفاده کرد که در ماموریت مارس ۲۰۲۰ نیز از آن استفاده خواهد شد. البته مارس ۲۰۲۰ در زمان فرود از فناوری جدیدی نیز بهره خواهد برد. در این فناوری کامپیوتر داخلی فضاپیما تصاویر لحظه‌ای ثبت‌شده از سطح مریخ را با یک نقشه مقایسه می‌کند تا فضاپیما بتواند با دقت بیشتری در محل تعیین‌شده فرود بیاید.
در انتظار مسافران مریخ
ناسا در حال حاضر برنامه آرتمیس را پیش رو دارد که قرار است در جریان آن فضانوردان آمریکایی در سال ۲۰۲۴ بار دیگر بر سطح ماه قدم بگذارند. برنامه‌ای که یکی از اهداف آن آماده‌سازی مقدمات سفر به مریخ است.
یکی از پوسترهای برنامه آرتمیس که مریخ نیز در پس‌زمینه‌ی آن دیده می‌شود.
مریخ‌نورد مارس ۲۰۲۰ نیز در این راه گام‌هایی را برخواهد داشت. در این ماموریت یک تولیدکننده اکسیژن به مریخ ارسال و آزمایش خواهد شد. فناوری‌ای که می‌توان با کمک آن سوخت موشک را از جو مریخ تهیه کرد. مارس ۲۰۲۰ همچنین یک رادار زیرسطحی را به سیاره سرخ خواهد برد که ممکن است در آینده برای یافتن منابع یخ آب زیرسطحی مورد استفاده قرار بگیرد.
باید منتظر بود و دید جدیدترین ماموریت ناسا به مقصد سیاره سرخ چه دستاوردهایی را به همراه خواهد داشت. ماموریتی که نتایج آن به احتمال زیاد ما را شگفت‌زده خواهد کرد.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از مریخ‌نوردهای کنجکاوی و مارس ۲۰۲۰.
Credits: NASA/JPL-Caltech
احتمال این وجود نداره تو کنکاش و کنده کاری ها نمونه برداریا حاوی ویروس کشنده یا خیلی خطرناکی باشه که نسل انسانو منقرض کنه؟