مغلطهی مسموم کردن سرچشمه (Poisoning the Well) | مغلطه به زبان آدمیزاد (۱۷۳)
تعریف: مغلطه مسموم کردن سرچشمه موقعی اتفاق می‌افتد که شخصی یک حمله‌ی شخصی (مغلطهی شماره ۵) پیش‌گیرانه علیه حریفش ترتیب دهد. یعنی از همان اول با بیاناتی تخریب‌کننده درباره‌ی شخصی خاص سعی کند ذهنیت مردم را نسبت به او عوض کند و بدین ترتیب، ادعاهای خودش را پذیرفتنی‌تر جلوه دهد و اعتبار ادعاهای شخص مذکور را زیر سوال ببرد.
معادل انگلیسی: Poisoning the Well
معادل‌های جایگزین: تهمت ناروا، تخریب وجهه‌ی رقیب، کارزار بدنام‌سازی (Smear Campaign)، کارزار شایعه‌پراکنی
الگوی منطقی:
بیانیه‌ای تخریب‌آمیز (چه درست، چه غلط) درباره‌ی شخص ۱ بیان می‌شود.
بنابراین ادعا(ها)ی شخص ۱ باید اشتباه باشند.
مثال ۱:
تیم: رییس، من به شما توضیح دادم که چرا به نظرم بیل باید اخراج بشه، نه من. مطمئنم حالا بیل می‌خواد بیاد پیش شما و چندتا بهونه‌ی رقت‌انگیز دست‌وپا کنه تا دروغی رو که گفته موجه جلوه بده.
توضیح: تیم با خراب کردن شخصیت بیل پیش رییس‌اش قصد دارد ذهنیت او را نسبت به بیل خراب کند و دفاعیه‌ی احتمالی او را از خودش «رقت‌انگیز» جلوه دهد. در مثال بالا تیم از حقه‌ای مغلطه‌آمیز استفاده کرده است، ولی اگر رییس او توصیه‌ی تیم را جدی بگیرد، او نیز مرتکب مغلطه می‌شود.
مثال ۲:
امیدوارم استدلالم را واضح بیان کرده باشم. حالا نوبت طرف گفتگو است تا با روایت مغلطه‌آمیز، نامنسجم و غیرمنطقی‌اش از گذشته استدلال بنده را زیر سوال ببرد.
توضیح: ابراز چنین بیانیه‌هایی راه درستی برای معرفی کردن طرف گفتگو نیست. اگر در مقام مخاطب اجازه دهید این زهر ریختن‌ها نظر شما را نسبت به استدلال طرف بحث عوض کند، یعنی تفکرتان مغلطه‌آمیز است.
استثنا: به یاد داشته باشید که اگر شخصی حقایقی را مطرح کند که به استدلال ربط داشته باشند، نمی‌توان آن را حمله‌ی شخصی (مغلطهی شماره ۵) حساب کرد. در مثال اول، اگر تیم سرچشمه را مسموم نمی‌کرد، مغلطه‌ای اتفاق نمی‌افتاد.
مثال:
تیم: رییس، من به شما توضیح دادم که چرا به نظرم بیل باید اخراج بشه، نه من. مطمئنم حالا بیل می‌خواد بیاد پیش شما و ماجرا رو از دید خودش تعریف کنه، ولی خواهش می‌کنم این نکته رو مد نظر داشته باشید که دو نفر شاهد داریم که هردوشون حاضرن تایید کنن بیل بود که به مشتری گفت بچه‌هاش ایکبیری‌ان.
منابع:
Walton, D. (1998). Ad Hominem Arguments. University of Alabama Press.
پ.ن:
یکی از کاربران سایت پرسیده است: «اگر کسی ادعایی مبهم، سوال‌برانگیز یا دروغ مطرح کند و من نوعی به سابقه‌ی بد گوینده اشاره کنم، آیا سرچشمه را مسموم کرده‌ام؟ مثلاً اگر فاکس نیوز اعلام کند: «مردم این کشور عاشق کاپیتالیسم‌اند و از سوسیالیسم متنفرند»، آیا اشاره به این‌که فاکس‌نیوز نهادی راست‌گراست و در زمینه‌ی جهت‌گیری سیاسی‌اش انعطاف به خرج نمی‌دهد، مسموم کردن سرچشمه به حساب می‌آید؟»
بو بنت در پاسخ می‌گوید: «این سوال قابل‌بحث است و باید به صورت موردی بررسی شود. اگر قصد دارید از استدلال کسی انتقاد کنید و در این راستا به جهت‌گیری سیاسی‌شان اشاره کنید (با قصد این‌که مخاطبان این جهت‌گیری سیاسی را به‌عنوان یک نکته‌ی منفی ببینند)، به احتمال زیاد این کار مغلطه‌آمیز است. با این حال، اگر استدلالی مطرح نشده و مثلاً یک تحلیل‌گر سیاسی در فاکس‌نیوز نشسته و دارد نظرات شخصی و متعصبانه‌اش را به خورد مردم می‌دهد، در چنین شرایطی اشاره به جهت‌گیری سیاسی او مغلطه‌آمیز نیست، حداقل نه به اندازه‌ی مورد اول.»
ترجمه‌ای از:
سلام ممنون کاش به شکل پی دی اف بود
تموم که شد، در قالب PDF هم منتشر می‌شه.