از گرد و غبار تا یوز آسیایی؛ محیط‌زیست در هفته‌ای که گذشت
هفته آخر بهار نیز خبرهای داغ و شنیدنی محیط‌زیست کم نبود. خبرهای خوب و بدی که در ادامه آن‌ها را مرور خواهیم کرد تنها شمه‌ی کوچکی از رویدادهای محیط‌زیستی ایران و جهان در هفته‌ای که گذشت، هستند.
ریزگرد، داغ بزرگی که به درمانش فکر نمی‌کنیم
پایگاه اطلاع‌رسانی محیط‌زیست (پام) به نقل از ضیاء‌الدین شعاعی مدیر ملی مقابله با پدیده گرد و غبار در خصوص منشاء گرد و غباری که از روز ۲۷ خرداد ماه تقریباً سراسر غرب کشور را در برگرفته، نوشت: «این طوفان از شرق عراق شکل گرفت و آثار ورود آن به ایران در روزهای اخیر به اوج رسید. پشتیبانی توده تقویت شده دوم که از منطقه‌ی مرزی عراق و سوریه نشات گرفته بود، منجر به استمرار و شدت طوفان گرد و غبار در ایران شده است.» شدت غلظت گرد و غبار اخیر در حدی است که متاسفانه مردم در برخی از استان‌های غربی کشور، غلظتی ده برابر حد مجاز را تنفس می‌کنند. ایلام، بوکان، کوهدشت، پل‌دختر، اهواز، سوسنگرد، امیدیه، شوشتر، ماهشهر، آبادان، سوسنگرد، کردستان و بالاخص سنندج و بسیاری دیگر از شهرهای غربی کشور این روزها بار دیگر خاک نفس می‌کشند. تصاویر ماهواره‌ای فاجعه را تمام قد نشان می‌دهند: افزایش شدت توده گرد و غبار در استان‌های لرستان، کرمانشاه، کردستان، ایلام و خوزستان. ظواهر امر حاکی از آن است که این بار نیز تنها امید مردم خطه‌ی غربی کشور، تغییرات جوی است. شواهد نشان می‌دهد که طوفان‌های گرد و غبار اغلب در نواحی که بارندگی سالانه آن‌ها بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیمتر است، به اوج خود می‌رسند. در حال حاضر تاثیرات تغییر ناگهانی اقلیم بر انتشار گرد و غبار هنوز آنطور که باید و شاید شناخته نشده و درست به همین دلیل است که هواشناسان در اغلب موارد از پیش‌بینی طوفان‌های گرد و غبار عاجز هستند.
یوز آسیایی در قاب تصویر مشهورترین عکاس نشنال جئوگرافیک
تاثیرگذارترین خبر محیط‌زیستی هفته گذشته ایران را فرانس لانتینگ (Frans Lanting) یکی از مشهورترین عکاسان حیات‌وحش و طبیعت به قاب تصویر کشید. عکس‌های تاثیرگذار لانتینگ سال‌هاست که زینت‌بخش کتاب‌ها، مجلات و نمایشگاه‌های معتبر سرتاسر جهان است. زبردست‌ترین عکاس حیات‌وحش نشنال جئوگرافیک (National Geographic Society) این بار تصویری از یوز آسیایی یکی از نادرترین پستانداران روی کره زمین را در اینستاگرام نَت‌ژئو (Natgeo) به اشتراک گذاشته است. لانتینگ در توضیح عکس خود می‌نویسد: «یوز آسیایی، یکی از نادرترین پستانداران روی کره زمین است که کمتر از ۱۰۰ فرد آن تنها در بیابان‌های مرکزی ایران (جایی که دوربین تله‌ای خود را نصب کردم) یافت می‌شود. تصویر متعلق به گربه‌سان محتاطی است که احتمالاً در تاریکی این زیستگاه خشک و بی‌آب و علف به دنبال طعمه‌ای می‌گردد که سایر شکارچیان و حتی انسان تعداد آن‌ها را به حداقل رسانده‌اند.»
عکاس: نازنین کاظمی نوا
دکتر کردوانی مناظره‌ی زنده تلویزیونی را ترک کرد
دکتر پرویز کردوانی بی تردید یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های رسانه‌ای زیست‌محیطی سال‌های اخیر هستند که واکنش‌ها به نظرات ایشان از طرف جامعه محیط‌زیست کم نبوده. هنوز دیرپایی از نظریه چالش‌برانگیز «دریاچه ارومیه مرده است» ایشان که انتقادهای جدی را از جانب جمع کثیری از اساتید و فعالان محیط‌زیست به دنبال داشت، نگذشته که بار دیگر خبر ترک یک مناظره تلویزیونی مرتبط با نحوه مدیریت ریزگردها داغ شده است. این مناظره تلویزیونی که با حضور دو میهمان؛ دکتر پرویز کردوانی، دکترای رشته عمران کویر و دکتر سعید متصدی زرندی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط‌زیست به صورت زنده در رسانه‌ی ملی در جریان بود، ناگهان با خروج دکتر کردوانی به دلیل عدم پذیرش پاره‌ای از صحبت‌های ایشان از مسیر عادی و معمول خود خارج گردید. دکتر متصدی در ادامه این مناظره چالش‌برانگیز، همچنان به صحبت‌های خود ادامه داده و افزودند: «ما امروز در کشورمان آب نداریم که کشاورزی را توسعه دهیم و بخواهیم گرد و غبار را کنترل کنیم. در همه دنیا چند بحث برای تثبیت گرد و غبار وجود دارد: یکی بحث تثبیت است که دکتر کردوانی معتقدند مالچ راه‌حل آن نیست. ما نیز بارها این مساله را عنوان کرده‌ایم که بعنوان راه‌حل نهایی به مالچ‌پاشی جهت کنترل گرد و غبار فکر نمی‌کنیم، مالچ‌پاشی نوعی مسکن است.»
تمساح و نخل در قطب شمال: آری
ماریان لاول (Marianne Lavelle) نویسنده زبردست محیط‌زیست اینهفته خبری پر بازدید را در نشنال جئوگرافیک بازنشر کرد با این عنوان «تمساح و نخل در شمالگان، آری». این مقاله که به طور مشخص به سوزاندن سوخت‌های فسیلی و تغییرات اقلیمی می‌پردازد، هشدار داده که بر اساس تازه‌ترین تحقیقات دانشمندان اگر ما سوزاندن سوخت‌های فسیلی را به همین شکل ادامه دهیم، زمین ۸ درجه گرمتر خواهد شد و وضعیت اقلیمی کره زمین به چیزی شبیه ۵۲ میلیون سال قبل باز خواهد گشت و این بزرگترین فاجعه در نوع خود خواهد بود چرا که در آنصورت شما دیگر نمی‌توانید انتظار داشته باشید که در قطب شمال خرس قطبی ببینید بلکه به جای آن‌ها درخت نخل و تمساح خواهید داشت!
آیا بالا آمدن سطح آب دریا می‌تواند کشوری را محو کند؟
تحقیقات نشان می‌دهد که از سال۱۹۹۰میلادی (۱۳۶۹ه.ش.) به بعد سطح آب دریاها در هر دهه حدود ۳.۰۴ سانتیمتر افزایش پیدا کرده است. سرعت کنونی افزایش سطح آب اقیانوس‌ها عملاً ۲.۵ برابر بیشتر از اتفاقی است که در کل قرن بیستم رخ داده است. کندی وارنه (Kennedy Warne) در بخش (In Focus) نشنال جئوگرافیک می‌نویسد: «تحقیقات نشان می‌دهد که جزایر مرجانی مشهور اقیانوس آرام بواسطه تغییر و جابجایی رسوبات می‌توانند رشد کنند و یا تغییر شکل دهند.» جالب است بدانید که همین جمله ساده به معنای احتمال محو شدن برخی از کشورها مثل تووالو (Tuvalu) از روی نقشه جهان است. تووالو کشوری جزیره‌ای در اقیانوس آرام است که در اصل شامل سه جزیره‌ی صخره‌ای و شش جزیره مرجانی می‌شود. دهه‌هاست که احتمال به زیر آب رفتن این کشور نگرانی‌هایی را برای مقامات آن رقم زده است. محققان دانشگاه محیط‌زیست اوکلند(University of Aucklands) که کندی وارنه نتیجه تحقیقات آن‌ها را منتشر کرده پاسخ این سوال را بدین شکل می‌دهند: ضرورتاً خیر.
کشف ماهی کور غار برای نخستین بار در آمریکا
گونه‌های جانوری و گیاهی برای اینکه بتوانند بهتر خود را با محیط زندگی‌شان وفق دهند، در طول زمان دستخوش تغییرات ملموس و گاه غیرملموسی می‌شوند. یکی از بارزترین نمونه‌های این تغییرات را در ماهیان کور غار می‌توان مشاهده کرد. این ماهیان از نعمت بینایی بی‌نصیب مانده‌اند اما چرا؟ زیست‌شناسان در تازه‌ترین تحقیقات توالی ژنتیکی ۱۱ جمعیت مختلف از ماهیان کور غار مکزیکی را مورد بررسی قرار داده و به این جمع‌بندی رسیده‌اند که درجه نابینایی هر یک از جمعیت‌های مختلف این گونه با سایر جمعیت‌ها می‌تواند متفاوت باشد چنانکه هر کدام از آن‌ها بسته به زیستگاه خود درجه‌ای از بینایی محدود را دارند. بنابراین کشف این ماهیان در هر زیستگاه به نوعی نشان از طبیعت غنی آن سرزمین دارد و ضرورت تحقیقات علمی و حفاظتی بیشتر را یادآور می‌شود. از ماهیان کور غار دو نمونه نادر در استان لرستان وجود دارد که تنها بومی کشور ما هستند. علت شهرت این ماهیان به کور غار، حضورشان در آب‌های زیرزمینی و تاریکی غارها است. این دو گونه منحصربفرد در حفره آب زیرزمینی غارمانندی در شمال غربی روستای لون از توابع شهرستان خرم‌آباد زیست می‌کنند. هفته گذشته نخستین ماهی کور غار در ایالت تگزاس آمریکا کشف شد. دانشگاه تگزاس آمریکا این خبر را در حالی منتشر کرد که امیدها برای یافتن این ماهیان ارزشمند سال‌ها بود که در آمریکا به ناامیدی تبدیل شده بود.
