ثبت فوران یک دنباله‌دار توسط شکارچی سیارات فراخورشیدی ناسا
اخنرشاسان چندی پیش موفق به ثبت نمایی کم‌نظیر از فوران یخ، غبار و گاز از یک دنباله‌دار شدند. آن هم با کمک ماموریتی که هدف اصلی آن کشف سیارات فراخورشیدی است!
ماهواره نقشه‌برداری سیارات فراخورشیدی گذران یا تس (TESS) با هدف کشف سیارات فراخورشیدی به دور ستاره‌های درخشان و نسبتا نزدیک به زمین به فضا ارسال شده است. با این حال این ماهواره در سال ۲۰۱۸ به صورت تصادفی موفق به ثبت فوران دنباله‌دار ویرتانن (۴۶P/Wirtanen) شده بود. فورانی که افزایش شدید و البته موقت درخشش این دنباله‌دار را در پی داشت.
دنباله‌دار ویرتانن در اواخر سال ۲۰۱۸ به نزدیکی زمین رسید و نمایش جذابی را در آسمان برپا کرد. درخشش این دنباله‌دار به حدی بود که در آسمان‌های تاریک می‌شد آن را با چشمان غیرمسلح هم نظاره کرد.
تیم ماموریت ماهواره تس نیز تصمیم گرفت تا به عنوان موردی آزمایشی به بررسی این دنباله‌دار در تصاویر این ماهواره بپردازد. پروژه‌ای که در نهایت منجر به شگفتی اخترشناسان شد!
هدف اصلی ماموریت ماهواره تس کشف سیارات فراخورشیدی است. با این حال ابزارهای این ماهواره تا کنون رویدادهای نجومی مختلف دیگری را نیز ثبت کرده‌اند. بنابراین این تیم پژوهشی انتظار داشت که نشانه‌هایی از دنباله‌دار ویرتانن را در داده‌های ماهواره تس مشاهده کند. اما هیچ کس انتظار دیدن چنین صحنه‌ای را نداشت.
تصاویر ماهواره تس از فرآیند فوران دنباله‌دار ویرتانن. Credit: Farnham et al./NASA
فرآیند فوران دنباله‌دارها هنوز به طور دقیق برای دانشمندان شناخته‌شده نیست و نمی‌توان آن را پیش‌بینی کرد. با این حال تس به طور اتفاقی توانسته به بهترین شکل از چنین رویدادی تصویربرداری کند.
تلسکوپ تس در رصدهایش توانسته تمام مراحل این فوران را ثبت کند. داده‌های تس تا به این جا دقیق‌ترین رصدهایی است که از چنین رویدادی به ثبت رسیده است. تس به مدت ۲۰ روز هر ۳۰ دقیقه تصویری جدید را از این رویداد ثبت کرده است و اکنون اخترشناسان می‌توانند برای اولین بار مراحل مختلف فوران دنباله‌دار را به طور کامل مشاهده کنند.
فوران دنباله‌دار ویرتانن ۲۶ سپتامبر سال ۲۰۱۸ آغاز شد. اولین انفجار حدود یک ساعت به طول انجامید. مرحله بعد که با درخشش بیشتر دنباله‌دار همراه بود طی حدود هشت ساعت رخ داد و در نهایت دنباله‌دار در بازه‌ای تقریبا سه هفته‌ای کم‌نور شد. اخترشناسان احتمال می‌دهند که بازتاب نور از غبار پراکنده شده در اطراف دنباله‌دار باعث درخشش بیشتر دنباله‌دار در مرحله دوم این رویداد شده است.
پژوهشگران امیدوارند در آینده رویدادهای مشابه دیگری را نیز در داده‌های ماهواره تس مشاهده کنند. ماموریتی که به نظر تنها به شکارچیان سیارات فراخورشیدی محدود نمی‌شود و در آینده باید منتظر کشفیات جذاب بیشتری نیز از آن باشیم. به خصوص در ثبت رویدادهایی که در بازه‌های زمانی کوتاه رخ می‌دهند.
عکس کاور: تصویری عمیق از دنباله‌دار ویرتانن در کنار خوشه پروین و سحابی کالیفرنیا.
(Image Credit & Copyright: Tom Masterson (Grand Mesa Observatory
