تصاویری از روزهای آغازین حادثه تا به امروز؛ به بهانه فروپاشی لایه محافظتی نیروگاه چرنوبیل

حدود سه دهه از وقوع ناگوارترین فاجعه هسته‌ای تاریخ در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل می‌گذرد، اما پخش سریال پرطرفدار چرنوبیل در سال جاری باعث شد تا این فاجعه بار دیگر در معرض توجه قرار بگیرد. موفقیت «چرنوبیل» در جذب مخاطب به حدی چشمگیر بود که این مینی سریال در زمان پخش خیلی سریع به محبوب‌ترین سریال از نظر کاربران IMDB تبدیل شد و همچنین، کتاب‌های مرتبط با این ماجرا بار دیگر قفسه‌ها را پر کردند که در قسمت اول برنامه پشت جلد به بعضی از آن‌ها پرداختیم. اما ماجرا چه بود و چرا همچنان از پوششی ضخیم برای کنترل تشعشعات استفاده می‌شود؟

در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، هسته رآکتور نیروگاه اتمی چرنوبیل منفجر شد و انبوهی از مواد رادیو اکتیو را در هوا منتشر کرد. گازهای سمی حاصل از انفجار نه تنها به آلودگی پوشش گیاهی و ذخایر آب منطقه منجر شد، بلکه باعث آلوده شدن ساکنین اطراف نیروگاه نیز شد که در نتیجه آن، بسیاری از این افراد با سرطان و مرگ دست به گریبان شدند.

وسعت این ویرانی‌ها به حدی بود که کارگران اتحاد جماهیر شوروی مجبور شدند یک پوشش ضخیم در اطراف نیروگاه ایجاد کنند تا از انتشار بیشتر مواد رادیو اکتیو و آسیب‌هایی که به دنبال آن خواهند آمد، جلوگیری شود. اگر چه پوشش ایجاد شده در اطراف رآکتور مذکور از جنس بتن و فولاد است، اما به دلیل شتاب‌زدگی در ساخت آن، آب توانست به داخل لایه محافظ نفوذ کند و به آرامی باعث تخریب آن شود.

با توجه به این مشکل، اکنون کارگران مجبور شده‌اند پیش از فرو ریختن کامل لایه محافظ و نشت مواد رادیو اکتیو بیشتر، دست به تخریب تدریجی آن بزنند. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم تا نگاهی داشته باشیم به مراحل ساخت و سوار کردن این لایه محافظ در اطراف رآکتور نیروگاه چرنوبیل پس از انفجار و همچنین فروپاشی آن در زمان کنونی.

نمایی از پوشش محافظ رآکتور شماره ۴ چرنوبیل- ۱۹۹۱

در ۲۶ آوریل ۱۹۸۶، انفجار و آتش‌ سوزی رخ داده در نیروگاه اتمی چرنوبیل باعث انتشار مواد رادیو اکتیو در هوا می‌شود. در این انفجار، موادی مانند کوریم، اورانیوم و پلوتونیوم به همراه دود و خاکستر تا کیلومترها جابجا می‌شوند.

بررسی وضعیت درون لایه محافظ اطراف رآکتور- مارس ۱۹۹۱

کمتر از دو ماه پس از حادثه، نیروهای پاک‌سازی شوروی تصمیم می‌گیرند لایه‌ای محافظ را برای پوشاندن رآکتور محل انفجار در اطراف آن قرار دهند.

حدود ۶۰۰ هزار کارگر در فرایند ساخت این پوشش محافظ در اطراف رآکتور چهارم که حاوی ۲۲۰ تن مواد رادیو اکتیو بوده است، نقش دارند.

لایه محافظ اولیه نیروگاه چرنوبیل- ۱۹۹۸

لایه محافظ قرار است از مقاومت بسیار بالایی برخوردار باشد و به همین دلیل در ساخت آن از ۴۰۰ هزار متر مربع بتن و ۱۶ میلیون پوند (معادل ۷.۲۵ میلیون کیلوگرم) فولاد استفاده می‌شود. در اطراف پوشش محافظ حفره‌هایی ایجاد می‌شود تا بتوان بدون نزدیک شدن به هسته رآکتور، آن را زیر نظر داشت. به منظور جلوگیری از نشت مواد سمی از طریق این حفره‌ها، فیلترهایی در این محل‌ها قرار داده می‌شود.

مامور امنیتی در سایت نیروگاه اتمی چرنوبیل- دسامبر ۱۹۹۵

ساخت این لایه ضخیم هفت ماه به‌طول می‌انجامد.

با توجه به این که سعی می‌شود کارگران بدون آسیب دیدن به مهار این فاجعه مخرب بپردازند، نمی‌توانند بقایای ساختمان رآکتور را محاصره کنند. همچنین، به دلیل شتاب‌زدگی در به سرانجام رساندن پروژه، حفره‌هایی را در سقف باقی می‌گذارند که به ورود آب و فرسایش سازه منجر خواهد شد.

یکی از کارشناسان در حال اندازه‌گیری میزان تشعشعات رادیو اکتیو در زیر لایه محافظ- ۴۰ متر پایین‌تر از سطح زمین

فرایند ساخت لایه محافظ، بسیاری از کارگران را در معرض تشعشعات خطرناک سطح بالا قرار می‌دهد. طبق آمار اعلام شده، حداقل ۳۱ نفر به دلیل بیماری ناشی از آلودگی رادیو اکتیو حاد از دنیا می‌روند.

حمل باقی‌مانده‌های حاصل از انفجار چرنوبیل در مقابل مکان ساخت لایه محافظ توسط بولدوزر

در ‍۱۹۸۸، دانشمندان شوروی اعلام می‌کنند که لایه محافظ به‌ گونه‌ای طراحی شده است که تنها برای ۲۰ تا ۳۰ سال دوام خواهد آورد.

یک دهه بعد، کارگران سعی می‌کنند برای استحکام پوشش محافظ، بار دیگر تیرک‌های سقف را تقویت کنند.

یک بازدید کننده در حال ثبت تصویری از خود در مقابل لایه محافظ نیروگاه چرنوبیل- آوریل ۲۰۱۱

عمر اتحاد جماهیر شوروی به پایان می‌رسد و اکنون چرنوبیل بخشی از خاک اوکراین است. دولت اوکراین یک رقابت بین المللی طراحی می‌کند تا با جایگزین‌های احتمالی این پوشش محافظ آشنا شود.

تیمی از طراحان بریتانیایی ایده طاق‌های متحرک را ارائه می‌کند که می‌تواند در اطراف لایه محافظ رآکتور شماره ۴ قرار بگیرد.

مکان ساخت لایه محافظ جدید در ۳۰۰ متری رآکتور

دولت اوکراین در سال ۲۰۰۴ این طرح را تایید می‌کند و به Novarka (کنسرسیوم فرانسوی متشکل از دو گروه عمرانی) مجوز تولید این طاق‌های متحرک را اعطا می‌کند.

این لایه بیرونی که قرار است اطراف لایه محافظ ساخته شده در زمان شوروی را بپوشاند، ۳۲ هزار تن وزن دارد و «حفاظ امن جدید» نام می‌گیرد. تیم فرانسوی این لایه را در فاصله تقریبا ۳۰۰ متری از محل رآکتور تولید می‌کند و پس از تکمیل آن را روی مکان مورد نظر سوار خواهد کرد.

تکمیل پروژه مقاوم سازی پوشش محافظ اولیه رآکتور چرنوبیل- ۲۰۰۹

در همین زمان، لایه محافظ اول با مشکلات ساختاری مواجه می‌شود. به دلیل سنگینی سقف این لایه، دیواره‌های رآکتور وزن زیادی را متحمل می‌شوند.

کارگران با احداث داربست سعی می‌کنند وزن سقف را برای دیوارها قابل تحمل‌تر کنند. در سال ۲۰۰۸، بیشتر قسمت‌های سقف توسط حائل‌های فولادی سرپا نگه داشته می‌شود.

پوسته طاق محافظ جدید در حال ساخت است- ژوئیه ۲۰۱۳

طبق آنچه اعلام می‌شود، ساختار جدید تا ۱۰۰ سال دوام می‌آورد. بخشی از قسمت‌های این سازه در ایتالیا سرهم می‌شوند و سپس با ۱۸ کشتی و ۲۵۰۰ کامیون به سایت چرنوبیل منتقل می‌شوند.

سازه محافظ جدید در مراحل تکمیلی

سال ۲۰۱۰ از راه می‌رسد و عملیات ساخت این پروژه هم آغاز می‌شود. قرار است اسکلت اولیه در سال ۲۰۱۴ در محل جای‌گذاری شود.

پس از پایان ساخت و جای‌گذاری اسکلت اصلی، پوشش محافظ آن بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ ساخته می‌شود.

هانس بلیکس، سومین دبیر کل آژانس بین‌‌المللی انرژی اتمی، در مراسم جایگذاری طاق محافظ جدید در حال سخنرانی است

به نوامبر ۲۰۱۶ رسیده‌ایم؛ زمانی که پوسته محافظ در محل نهایی خود قرار داده می‌شود. در این زمان، پروژه تبدیل به بزرگترین شئ ساخت دست بشر می‌شود که از راه زمینی جابجا شده است.

کارگران شرکت فرانسوی Novarka که در نزدیکی نیروگاه چرنوبیل مشغول فعالیت هستند- ۲۶ آوریل ۲۰۱۶

اما تا تکمیل ساخت و ساز، سه سال دیگر زمان نیاز است؛ زیرا کارگران باید برای محافظت از خود در مقابل تشعشعات، در ساعات محدودی مشغول به کار باشند.

سرانجام به جولای ۲۰۱۹، یعنی زمان تکمیل پروژه می‌رسیم.

بخشی از طاق محافظ جدید که روی رآکتور چهارم قرار گرفته است

چند هفته پس از این که پوسته متشکل از طاق‌های محافظ نصب می‌شود و پروژه به پایان می‌رسد، کارشناسان فاش می‌کنند که احتمال فروپاشی لایه محافظ اصلی که در زمان شوروی ساخته شد، بسیار زیاد بود.

در روز ۲۹ جولای، شرکت اوکراینی SSE Chernobyl NPP که مدیریت این نیروگاه هسته‌ای در چرنوبیل را بر عهده دارد، قراردادی ۷۸ میلیون دلاری با یک شرکت عمرانی امضا می‌کند که براساس آن، شرکت موظف است تا سال ۲۰۲۳ لایه محافظ اصلی را از اطراف رآکتور جدا کند.

این شرکت در بیانیه خود اعلام کرده است که فقط نیروی جاذبه باعث شده تا این سازه بتواند بلوک‌های بتنی خود را سرپا نگه‌دارد.

یک خبرنگار در حال مشاهده قسمت درونی لایه محافظ جدید- جولای ۲۰۱۹

اکنون کارگران این پروژه عمرانی باید همزمان با جدا کردن بخش‌های سازه محافظ اولیه، بار دیگر آن را تقویت کنند تا به یکباره فرو نریزد. بخش‌های جدا شده قرار است پاکسازی و به قسمت بازیافت یا معدوم سازی منتقل شوند. SSE Chernobyl NPP در بیانیه خود اعلام می‌کند که حذف همه اجزا باعث افزایش خطر فروپاشی محافظ می‌شود که در نتیجه باعث آزاد شدن مقدار زیادی مواد رادیو اکتیو خواهد شد.

گنبد محافظ جدید در نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل

زمانی که لایه محافظ اولیه تخریب شود، کارگران وظیفه بسیار سنگینی برای تمیز کردن پسماندهای رادیو اکتیو خواهند داشت. فرایند پاکسازی شامل جمع‌آوری اجزا و تمیز کردن موادی است که از ترکیب شن و ماسه، بور و سرب تشکیل شده‌اند. این سه عنصر توسط کارگران شوروی درون رآکتور مشتعل ریخته شده بودند تا آتش را مهار کنند.

انتظار می‌رود این تلاش‌ها تا سال ۲۰۶۵ به‌ طول بیانجامد. در همین حال، دانشمندان می‌گویند تا آن زمان، تشعشعات حاصل از فاجعه هسته‌ای چرنوبیل منجر به بروز بیش از ۴۰ هزار مورد ابتلا به سرطان خواهد شد.

منبع: Business Insider