شکوه سحابی سر اسب در طول موج مرئی و فروسرخ
سحابی سر اسب یکی از معروف‌ترین سحابی‌های آسمان شب است. سحابی‌ای که برخلاف برخی از صورت‌های فلکی و اجرام آسمانی کاملا ظاهری شبیه به نامش دارد.
سحابی سر اسب در واقع یک سحابی تاریک است که در فهرست‌های نجومی با نام Barnard 33 شناخته می‌شود؛ ابری از غبار که اجازه‌ی دیده شدن ستاره‌ها و سحابی‌های دورتر از خود را نمی‌دهد و در طول موج مرئی همچون لکه‌ای تیره ثبت می‌شود. نواحی قرمز اطراف سحابی سر اسب اما جزء سحابی‌های نشری به شمار می‌رود. ابرهایی از گاز (معمولا هیدروژن) که بر اثر تابش ستاره‌های نزدیک دمای بسیار بالایی دارند و از خود نور تابش می‌کنند. چنین سحابی‌هایی محل شکل‌گیری ستاره‌های جدید هستند. سحابی سر اسب و سحابی نشری اطراف آن جزء ابر مولکولی جبار هستند که ۱۵۰۰ سال نوری از ما فاصله دارد و منطقه‌ای به وسعت صدها سال نوری را دربرگرفته است.
ترکیب سحابی سر اسب با سحابی‌های نشری اطراف آن منجر به خلق یکی از زیباترین سوژه‌های عکاسی نجومی شده است. آن هم در صورت فلکی جبار یا شکارچی که یکی از صورت‌های فلکی باشکوه آسمان است. این صورت فلکی میزبان تعداد زیادی سحابی است و از محبوب‌ترین مناطق آسمان در میان رصدگران و عکاسان نجومی به شمار می‌رود. ستاره‌های پرنور صورت فلکی جبار در فصل زمستان به راحتی در آسمان دیده می‌شوند. سحابی جبار، پرنورترین جرم غیرستاره‌ای این صورت فلکی، را نیز می‌توان در آسمان‌های تاریک با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. سحابی جبار با چشم غیر مسلح همچون لکه‌ای محو و مه‌آلود در آسمان مشخص است.
طلوع صورت فلکی جبار. سحابی سر اسب در مرکز تصویر و پایین‌تر از سه ستاره‌ی هم‌نور کمربند جبار دیده می‌شود.
عکس از امیررضا کامکار و امیر شاهچراغیان.
اما سحابی سر اسب در واقع تنها منطقه‌ای تیره نیست. منظره‌ی این سحابی در طول موج فروسرخ کاملا متفاوت است. تصویر حیرت‌انگیز زیر نمایی است که تلسکوپ فضایی هابل در طول موج فروسرخ ثبت کرده است و نمایی متفاوت از این سحابی را نمایش می‌دهد.
تصویر تلسکوپ فضایی هابل از سحابی سر اسب در طول موج فروسرخ.
(Credit: NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (AURA/STScI
طیف فروسرخ طول موج بلندتری نسبت به طیف مرئی دارد و با تصویربرداری در این طول موج می‌توان از غبار گذر کرد. غباری که معمولا اجازه‌ی دیده شدن نواحی درونی سحابی را نمی‌دهد.
تصویر تلسکوپ فضایی هابل از سحابی سر اسب به مناسبت بیست و سومین سالگرد آغاز فعالیت هابل و در سال ۲۰۱۳ منتشر شده است.
عکس کاور: سحابی سر اسب. عکس از امیرحسین ابوالفتح.
