نتایح پژوهش‌های جدید کشف غیرمنتظره سیاهچاله غول‌پیکر را تایید «نکرد»
چندی پیش گروهی از پژوهشگران در مقالهای علمی خبر کشف یک سیاهچاله ستاره‌ای غول‌پیکر با جرم حدود ۷۰ برابر جرم خورشید را اعلام کردند. کشفی که با مدل‌ها و نظریات سازگاری نداشت و موجب حیرت اخترشناسان شد. با این حال اکنون با انجام تحقیقات تکمیلی مشخص شد که جرم این سیاهچاله در این حد نیست.
گروهی از دانشمندان آکادمی علوم چین چندی پیش ادعا کردند سیاهچالهای با جرم حدود ۷۰ برابر جرم خروشید را در یک منظومه دوتایی کشف کرده‌اند. خبری که غیرمنتظره و شگفت‌انگیز بود. چرا که جرم سیاهچاله‌های ستاره‌ای در بیشترین حالت اغلب حدود نصف این مقدار است. همین مسئله باعث شد که جامعه اخترشناسی از همان ابتدا نتایج کار این گروه پژوهشی چینی را با دیده شک و تردید نگاه کند. شک و تردیدی که درست هم بود و در نهایت مشخص شد که نتایج این تحقیق اشتباه است.
ماجرا از کجا آغاز شد؟
سیاهچاله‌های ستاره‌ای اغلب با تابش پرتو ایکس قرص گازهای اطراف‌شان آشکار می‌شوند. اما سیاهچالهای که اخیرا کشف شده و LB-1 نام گرفته، با این روش کشف نشد. چرا که چنین قرصی در اطراف این سیاهچاله وجود نداشت.
طرحی گرافیکی از ایجاد دیسک در اطراف سیاهچاله در یک سامانه دوتایی. ثبت تابش پرتو ایکس دیسک اطراف سیاهچاله یکی از روش‌های اصلی کشف سیاهچاله‌های ستاره‌ای است.
به این ترتیب اخترشناسان این سیاهچاله را با روش غیرمستقیم و با بررسی اثرات گرانشی آن روی ستاره‌ی همدمش کشف کردند.
ماجرا اما به این جا ختم نشد و در داده‌های رصدی نشانه‌هایی از وجود هیدروژن یونیزه شده نیز مشاهده شد. پژوهشگران پس از آن و با فرض این که هیدروژن در قرصی به دور سیاهچاله می‌چرخد محاسباتی را انجام دادند. هدف آن‌ها محاسبه‌ی جرم سیاهچاله با بررسی سرعت حرکت هیدروژن به دور سیاهچاله بود.
با انجام این محاسبات بود که پژوهشگران جرم این سیاهچاله غول‌پیکر را محاسبه کردند و به آن نتیجه حیرت‌آور رسیدند. با این حال پژوهش‌های جدیدی که در این رابطه و روی همان داده‌های رصدی انجام شد نشان داد که هیدروژن در واقع اصلا چنین حرکتی در این سامانه ندارد! در واقع پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که تفسیر پژوهشگران آکادمی علوم چین از داده‌های طیف‌سنجی درست نبوده است.
ادعای بزرگی که تایید نشد
همان‌طور که اشاره شد پس از انتشار نتایج این پژوهش بسیاری از اخترشناسان به آن واکنش نشان دادند. همان‌طور که از جامعه علمی انتظار می‌رود چنین مسائلی تنها با یک مقاله و یک بار بررسی داده‌ها مورد قبول قرار نمی‌گیرند. هر چند که دانشمند باید با نگاهی باز و بدون پیش‌داوری فعالیت‌های پژوهشی خود را انجام دهد، اما بررسی دقیق داده‌ها و احتمال‌های ممکن دیگر را نیز نباید فراموش کرد.
و این دقیقا همان روشی است که علم با آن به پیش می‌رود. یافتن خطاها و تلاش برای اصلاح آن‌ها بخشی جدانشدنی از کار دانشمندان است.
تا کنون سه گروه از اخترشناسان نتایج پژوهش‌های خود را درباره این کشف منتشر کرده‌اند. در یک مورد از این پژوهش‌ها اخترشناسان با بررسی مجدد همان داده‌های قبلی احتمال وجود چنین سیاهچالهای را رد کردند. در پژوهشی دیگر و با انجام تعداد زیادی شبیه‌سازی مشخص شد که حضور سیاهچالهای با جرم ۷۰ برابر جرم خورشید در این سامانه دوتایی امکان‌پذیر نیست. گروهی دیگر از دانشمندان نیز تصمیم گرفتند تا به جای داده‌های پیشین طیف‌سنجی جدیدی را با تلسکوپی دیگر انجام دهند و باز هم به نتیجه‌ای مشابه نتایج پژوهش‌های دو گروه دیگر رسیدند.
اکنون اخترشناسان می‌دانند که جرم سیاهچالهای که در این سامانه قرار دارد احتمالا بین ۵ تا ۲۰ برابر جرم خورشید است که برای یک سیاهچاله ستاره‌ای معقول و ممکن است.
با این حال Jifeng Liu، سرپرست گروه پژوهشی آکادمی علوم چین که اولین پژوهش را درباره این سیاهچاله انجام داد، به سایت Space.com گفته تیم او به زودی مقاله جدیدی را ارائه خواهد کرد. مقالهای که به گفته او در آن به ابهامات اخیر درباره کشف این سیاهچاله غول‌پیکر پاسخ داده خواهد شد.
به این ترتیب انجام تحقیقات بیشتر روی سیاهچاله LB-1 ادامه خواهد داشت. اعلام خبر هیجان‌انگیز، و البته تا آن جا که فعلا می‌دانیم اشتباه، در مورد این سیاهچاله توجه بسیاری از اخترشناسان را به این سامانه جلب کرد. با این حال حتی اکنون که اشتباه پژوهشگران چینی در تفسیر داده‌های اولیه مشخص شده نیز این سامانه دوتایی سوژه‌ای جذاب برای بررسی های بیشتر است.
کشف سیاهچاله‌های مشابه LB-1 که تابش پرتو ایکس ندارند بسیار مشکل است. به این ترتیب LB-1 را می‌توان سوژه‌ای جذاب دانست که برای شناخت بهتر آن نیاز به انجام رصدها و پژوهش‌های بیشتری است.
عکس کاور: طرحی گرافیکی از یک ستاره جوان که به دور سیاهچالهای پرجرم می‌گردد.
Credit: Jingchuan Yu / Beijing Planetarium
