راهکارهای کاهش آلودگی هوا برای رانندگان خودروهای شخصی

هر ماده‌ای که به هوا اضافه شود و تاحدی خواص فیزیکی و شیمیایی هوای تمیز را تغییر دهد، عامل آلودگی هوا است و به آن آلاینده می‌گویند. در حال حاضر ۵ نوع از مواد به عنوان آلاینده‌های عمده شناخته شده‌اند که در اصل عامل بیش از ۹۰ درصد آلودگی هوا هستند. این موارد به ترتیب عبارتند از کربن مونوکسید (CO)، اکسیدهای نیتروژن (NO_x)، هیدروکربن‌ها (HC)، اکسیدهای سولفور (SO_x) و ذرات معلق در هوا.

درست است که هر ساله طرح‌های متعددی برای مبارزه با آلودگی هوا پیشنهاد می‌شود اما نباید فراموش کرد که مهم‌ترین نقش را در کاهش آلودگی هوا، شهروندان عادی برعهده دارند. درباره آلودگی هوا به کرات این سوالات مطرح می‌شود:

۱) کدام منبع بیش‌ترین مقادیر آلودگی را وارد هوا می‌کند؟

۲) کدام آلاینده با بیش‌ترین مقدار وجود دارد؟

۳) غلظت آلاینده‌ها با چه سرعتی افزایش می‌یابد؟ و سوالات متعددی از این دست هست که تکرار می‌شود.

بررسی‌ها در آمریکا نشان داده که نقل و انتقالات بین‌شهری با تولید متوسط ۱۱۱ میلیون تن در سال مونوکسیدکربن، ۱۱.۷ میلیون تن بر سال اکسیدهای نیتروژن، ۱۹.۵ میلیون تن بر سال هیدروکربن، ۱ میلیون تن بر سال اکسیدهای سولفور و ۰.۷ میلیون تن بر سال ذرات معلق جزو مهم‌ترین منابع آلاینده در این کشور هستند.

متاسفانه در ایران کماکان تحقیقی جامع در این مورد صورت نگرفته و باقطعیت نمی‌توان در این مورد صحبت کرد. اما علاوه بر معضل وسایل نقلیه شخصی در کلانشهرهایی مانند تهران، مشکلاتی مانند آتش زدن زمین‌های کشاورزی اطراف شهر هم در فصل پاییز وجود دارد که در سال‌های اخیر نگرانی‌هایی جدی را به وجود آورده است. اگر مسیر تهران به پرند را در فصل پاییز طی کرده باشید، قطعا بوی نامطبوعی شما را در طول مسیر آزرده است که کارشناسان دلیل آن را آتش زدن زمین‌های کشاورزی می‌دانند و این آلودگی به دلیل جهت باد غالب غرب به شرق می‌تواند به راحتی وارد شهر تهران شود.

به هر صورت این واقعیتی غیرقابل‌انکار است که وسایل نقلیه یکی از مهم‌ترین عوامل آلودگی هوا در کلان‌شهرهایی مانند تهران هستند. اما اگر من و شما تغییراتی ابتدایی و ساده در روش‌های معمول استفاده از ماشین‌های شخصی‌مان اعمال کنیم، می‌توانیم از میزان آلودگی هوا به شکل قابل­توجهی بکاهیم. در این مقاله با شما از راهکارهایی ساده سخن خواهیم گفت که می‌توانند نقش به سزایی در کاهش آلودگی هوا داشته باشند.

شیوه رانندگی خود را از همین امروز تغییر دهید.

رانندگی نامتعادل از ویژگی‌های اکثر ما ایرانی‌هاست در حالی که مطالعات نشان می‌دهد افزایش آرام سرعت و حفظ سرعت متعادل یکی از مهم‌ترین فاکتورهای کاهش آلودگی هوا است. در بعضی از ماشین‌ها، سیستم‌های کنترل سرعت وجود دارد که می‌تواند در این راستا موثر باشد اما اگر ماشین شما مجهز به چنین سیستمی نیست، حتما سعی کنید که در هنگام رانندگی سرعتی متعادل داشته باشید.

متاسفانه اغلب اتوبوس‌های شهری در تولید آلاینده‌های هوا نقش به سزایی دارند.

در بعضی از خودروها مانند سمند، سیستم‌هایی تعبیه شده که توسط گوینده به راننده هشدار داده می‌شود. در بعضی از مسیرهای پرتردد مانند پل هوایی بزرگراه صدر تهران نیز راننده موظف به حفظ سرعت متعادل است. از آن‌جایی که رانندگی نامتعادل می‌تواند منجر به آلودگی هوا شود، بنابراین جدا توصیه می‌شود که از همین امروز شیوه رانندگی خود را تغییر دهید. فراموش نکنید که با این روش احتمال وقوع تصادف نیز به حداقل ممکن می‌رسد.  یکی از مهم‌ترین عوامل تولید آلودگی هوا، استفاده نابه‌جا از ترمز ماشین است که در اصل نشانگر سرعت نامتعادل راننده است. فراموش نکنید که با ترمزهای بی‌جا نه‌تنها سوخت بیش‌تری مصرف می‌کنید بلکه آلودگی هوا را هم تشدید خواهید کرد.

مسیرهای پرترافیک را انتخاب نکنید.

چک کردن ترافیک مسیر پیش از حرکت راهکاری بسیار موثر است. مسیرهای سبز، زرد و قرمزی که گوگل مپ از آن‌ها برای نشان دادن ترافیک روان، آهسته و سنگین استفاده می‌کند، می‌تواند نه‌تنها به رانندگان بلکه به کاهش آلودگی هوا نیز کمک کند.

گوگل از سال ۲۰۰۹ برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به ترافیک از انبوه‌سپاریcrowdsourcing) ) استفاده می‌کند. انبوه‌سپاری به معنی استفاده از اطلاعات جمعی کاربران آنلاین است، یعنی کاربران آنلاین در زمان روشن بودن سیستم موقعیت جهانی (GPS) اطلاعاتی به گوگل می‌فرستند که این اطلاعات در گوگل تجزیه و تحلیل می‌شود و بر مبنای آن‌ها نقشه‌های موقعیت ترافیک گوگل ترسیم می‌شود.

پیش از حرکت مسیرهای پیش‌رو را از طریق گوگل‌مپ بررسی کنید و مسیرهای کم‌ترافیک را انتخاب کنید.

افزایش تعداد راننده‌هایی که از این اپلیکیشن گوگل استفاده می‌کنند به معنی پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت ترافیک درون‌شهری است. لازم به ذکر است که مسیرهای خاکستری رنگ، مسیرهایی هستند که گوگل اطلاعات کافی در مورد آن‌ها برای پیش‌بینی ندارد. تردد در مسیرهای کم‌ترافیک، به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند چرا که هر توقف پشت چراغ قرمز یا ترافیک به معنی تولید آلودگی بیش‌تر است. چنانچه در مسیرهای پرترافیک هستید، ماشین را خاموش کنید، در جا کار کردن موتور در انتشار آلاینده‌ها موثر است.

مشارکت جمعی در رفت و آمدهای غیرضروری

در روزهای آلوده هوا از ترددهای غیرضروری اجتناب کنید. اگر با همکاران خود هم‌مسیر هستید، از یک ماشین استفاده کنید. بدیهی است که کاهش آلودگی هوا بدون مشارکت جمعی شهروندان امکان‌پذیر نیست.

چگونه سوخت کم‌تری مصرف کنیم؟

بسیاری از تجهیزات داخل اتومبیل مانند رادیو‌ضبط، چراغ‌های داخلی و خارجی و سیستم تهویه مطبوع نیازمند مصرف سوخت هستند بنابراین استفاده بی‌رویه از آن‌ها منجر به مصرف بیش‌تر سوخت خواهد شد. فراموش نکنید که استفاده بهینه از تجهیزات داخل وسیله نقلیه نه‌تنها عمر مفید باطری شما را افزایش خواهد داد بلکه منجر به مصرف کم‌تر سوخت هم خواهد شد. گاهی استفاده از پنجره‌ها به جای سیستم‌های تهویه مطبوع لازم است چرا که سیستم‌های تهویه مطبوع نیز از عوامل اصلی تولید آلودگی هوا هستند.

مصرف بهینه از نور داخل اتومبیل باعث خواهد شد که سوخت کم‌تری مصرف شود.

اتومبیل‌های کوچک و تولید آلودگی هوای کم‌تر

از آن‌جایی که اتومبیل‌های کوچک برای حرکت به انرژی کم‌تر نیاز دارند در نتیجه اغلب هم آلودگی کم‌تری تولید می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که یک اتومبیل هیوندای i20 نسبت به یک هیوندایی شاسی‌بلند آلودگی کم‌تری تولید می‌کند. دلیل این مساله هم ساده است، ماشین‌های کوچک برای حرکت نیازمند فشار کم‌تری به موتور و بالطبع مصرف سوخت کم‌تر هستند.

از سوی دیگر جنس وسیله نقلیه هم در تولید آلودگی موثر است. تحقیقات نشان داده که اگر جنس بدنه یک اتومبیل از آلومینیوم باشد، نسبت به اتومبیل‌های فولادی آلودگی کم‌تری تولید خواهد کرد و علت این امر هم وزن کم‌تر اتومبیل‌های از جنس آلومینیوم است.

در طراحی ماشین‌های مدل جدید اغلب از پلاستیک‌های بازیافتی با قابلیت ضربه‌پذیری بالا استفاده می‌شود. این نوع طراحی نه‌تنها وزن ماشین را سبک می‌کند بلکه مصرف سوخت کم‌تر را هم در پی خواهد داشت.

لاستیک‌ها را کنترل کنید.

بررسی‌ها نشان داده لاستیکی که تابع حرکت یاتاقان باشد، در کاهش آلودگی هوا نقش موثری خواهد داشت. یاتاقان، اصطکاک میان محور چرخ و سایر قطعات را کاهش خواهد داد بنابراین لاستیک‌های هماهنگ با یاتاقان هم اصطحکاک را کم‌ می‌کنند و هم احتمال فرسایش را کاهش می‌دهند و بدین صورت حرکت اتومبیل در سرعت‌های مختلف تسهیل خواهد شد.

اصطحکاک یکی از عوامل مصرف سوخت بیش‌تر است و بدیهی است که مصرف سوخت بیش‌تر به معنای آلودگی بیش‌تر خواهد بود. همیشه باد لاستیک‌های ماشین را تنظیم کنید تا اصحکاک زیادی ایجاد نشود و بالطبع آن سوخت هم هدر نرود. هزینه تنظیم باد اتومبیل هزینه ناچیزی است در حالی که تولید آلودگی هوا برای همه ما هزینه‌ در بر خواهد داشت.

تنظیم به موقع روغن و استفاده از ضدیخ‌ها به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند.

تعویض به موقع روغن باعث خواهد شد که موتور اتومبیل شما تمیز بماند و نرم‌تر کار کند. به علاوه تعویض روغن سبب می‌شود که رسوبات کم‌تری در موتور بماند و در نتیجه کارآیی موتور نیز افزایش پیدا کند. روغن‌هایی که ویسکوزیته (مقاومت لایه‌های سیال نسبت به لغزش) بیش‌تری دارند، نیازمند انرژی بیش‌تر و مصرف سوخت بیش‌تر هم برای حرکت هستند. از مصرف روغن‌هایی با ویسکوزیته بالا جدا خودداری کنید.

با تعویض به موقع روغن به کاهش آلودگی هوا کمک کنید.

کلیه کارخانه‌ها موظف به درج مشخصات بر روی محصولات هستند. در زمان خرید روغن موتور به مشخصات آن دقت کنید و از خرید روغن‌های با ویسکوزیته بالا اجتناب کنید. تعویض به موقع فیلترهای روغن نیز به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند.

از سوی دیگر مصرف ضدیخ در فصل زمستان کمک می‌کند تا درجه‌حرارت موتور اتومبیل شما متعادل باقی بماند. ضدیخ یک ماده سمی و خطرناک است اما در حال حاضر انواع تجزیه‌پذیر آن هم وارد بازار شده است. در هنگام خرید کالا حتما مشخصات روی محصول را بخوانید و محصولی انتخاب کنید که قابلیت تجزیه بیولوژیک داشته باشد.

تنظیم ترموستات

اگر ترموستات ماشین شما خراب باشد، موتور دیرتر از حد معمول گرم خواهد شد بنابراین در زمان چکاپ اتومبیل از تعمیرکار مربوطه بخواهید که ترموستات را هم بازبینی کند.

حذف تجهیزات اضافه

استفاده از تجهیزاتی مانند باربند باعث افزایش وزن اتومبیل و بالطبع مصرف سوخت بیش‌تر خواهد شد. توصیه می‌شود که اگر از باربند استفاده نمی‌کنید، آن را بر روی ماشین‌ نصب نکنید. تجهیزاتی از این دست مقاومت را در برابر جریان باد بیش‌تر می‌کنند و در نتیجه موتور باید بیش‌تر کار کند و سوخت بیش‌تری هم مصرف خواهد شد. باز کردن بی‌دلیل پنجره‌ها نیز باعث افزایش مقاومت در برابر باد خواهد شد لذا بهتر است که از باز کردن همه پنجره‌ها در زمان حرکت پرهیز کنید تا موتور مجبور به کار بیش‌تر و مصرف سوخت‌ بیش‌تر از حد معمول نباشد.

با حذف تجهیزات اضافه از اتومبیل، مقاومت در برابر باد را کاهش دهید.

مصرف سوخت مناسب

مکمل‌های بنزین می‌توانند تاثیر به سزایی در کاهش تولید آلاینده‌ها داشته باشند. پیش از مصرف هر نوع مکمل بنزین حتما با تعمیرکار مشورت کنید و بهترین نوع مکمل برای اتومبیل خود را انتخاب کنید. سوخت‌های بیولوژیکی مانند اتانول، بیودیزل یا سی­ان­جی­ها جایگزین‌ سوخت‌های فسیلی هستند. گاز طبیعی فشرده یا سی‌ان‌جی (CNG) اغلب به عنوان جایگزین بنزین، گازوئیل و گاز مایع استفاده می‌شود.

کشورهای ایران، پاکستان و آرژانتین به ترتیب از جمله کشورهایی هستند که مصرف گاز طبیعی فشرده در آن‌ها زیاد است. از جمله مهم‌ترین دلایل مصرف گاز طبیعی فشرده در ایران می‌توان به فراوانی و قیمت مناسب آن اشاره کرد. اما در عین حال این نوع خاص از سوخت هم آلودگی کم‌تری تولید می‌کند و هم عدد اکتان بالا و به نسبت راندمان بالاتری دارد.

اهمیت معاینه فنی خودرو

قبل از خرید هر اتومبیل دست دوم حتما از یک مکانیک مجرب بخواهید که کارکرد موتور، میزان آلاینده‌های خروجی آن و نسبت سوخت به هوا را بازبینی کند. تنظیم نسبت سوخت به هوا نیز بسیار مهم است . اغلب موتورهای با چند سال کارکرد، احتمال روغن­سوزی دارند بنابراین معاینه فنی خودرو الزامی است.

بر اساس تبصره ۶ ماده ۶ لایحه هوای پاک، فروشندگان خودرو مکلفند در هنگام انجام معامله، نسبت به ارائه گواهی معتبر معاینه فنی اقدام نمایند.

در ماده ۶ لایحه هوای پاک آمده: «به منظور اطمینان از صحت عملکرد خودرو در زمینه‌های فنی و ایمنی و کنترل آلاینده‌های هوا و صدا، انجام معاینه فنی کلیه وسایل نقلیه موتوری اعم از سبک، نیمه‌سنگین، سنگین، موتورسیکلت که توسط بخش‌های دولتی، عمومی و غیردولتی به کار گرفته می‌شوند، در دوره‌های زمانی منظم و توسط مراکز مورد تایید سازمان الزامی است.»

اگر خودروی شخصی خود را صفر خریده‌اید، باید بدانید که دوره معافیت انجام معاینه فنی، از زمان تولید، برای وسایل نقلیه شخصی و دولتی ۴ سال و برای وسایل نقلیه عمومی ۱ سال تعیین شده است. اما پس از طی این مدت زمان کلیه رانندگان موظف به انجام معاینه فنی خودرو هستند.

لازم به ذکر است که پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی موظف است در صورتی که دارنده وسایل نقلیه موضوع این ماده، با اتمام دوره معافیت یا انقضای اعتبار گواهی معاینه فنی، از مراجعه به مراکز مجاز معاینه فنی و دریافت گواهی مذکور خودداری کنند، خودروی آن‌ها را متوقف کند و در ازای هر روز تردد بدون گواهی مذکور، نسبت به صدور قبض جریمه مطابق با قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی اقدام نماید.

جای خالی دوچرخه در کلانشهرهای ایران

بدیهی است که استفاده از دوچرخه می‌تواند نقش به سزایی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. اما در اغلب کلانشهرهای ایران مسیرهای مناسب تردد دوچرخه وجود ندارد بنابراین تردد دوچرخه‌ها در شهرهای شلوغ بیش از آن‌که به کاهش آلودگی هوا کمک کند، دغدغه‌ساز است. تنها کلانشهر ایران که معدود مسیرهای دوچرخه‌سواری دارد، اصفهان است و جای خالی این مسیرهای مخصوصا در تهران احساس می‌شود.

مسیرهای دوچرخه در شهر اصفهان

اغلب شهرهای بزرگ دنیا به داشتن گزینه‌ها و تسهیلاتی از این دست افتخار می‌کنند. به عنوان مثال در بارسلونا شرکت قطارهای شهری، تسهیلات و خدمات خود را با ارائه خدماتی نظیر اجاره دوچرخه به متقاضیان تکمیل می‌کنند . در بارسلونا شما می‌توانید در بیش‌تر از ۲۰۰ محل مختلف دوچرخه اجاره کنید. به متقاضیان کارت‌های مخصوصی تعلق می‌گیرد که کاربران با استفاده از آن‌ها می‌توانند در هر جای شهر از جایگاه‌های مخصوص دوچرخه تحویل بگیرند.

لندن، پاریس، برلین، کپنهاگ و بسیاری دیگر از شهرهای اروپایی و آمریکایی نیز چنین تسهیلاتی را برای کاربران در نظر گرفته‌اند. در کمپ اصلی دانشگاه ملی مکزیک به دانشجویان و اساتید دانشگاه سرویس‌های مجانی جهت استفاده از دوچرخه تعلق می­گیرد. چین هم به عنوان دومین کشوری که در زمستان‌ها با سطح آلودگی بالا مواجه است، قصد دارد تا استفاده از دوچرخه را در سطح وسیع‌تری دنبال کند.

شاید این امید چندان هم واهی نباشد که توقع داشته باشیم، بسیاری از خیابان‌های شهرهای شلوغ دست‌کم یک روز در هفته از ماشین خالی باشند و جایشان را به دوچرخه‌ها بدهند.

منبع: ar.selecciones.com, noticias.masverdedigital.com, ahorrodiario.com, norpacific.com.br, dirind.com