جشنواره ونیز ۲۰۱۹؛ آزمون سخت کورئیدا با «حقیقت»
امسال جشنواره فیلم ونیز با فیلم حقیقت (The Truth) جدیدترین اثر هیروکازو کورئیدا فیلم‌ساز شناخته‌شده ژاپنی افتتاح شد.
«حقیقت» اولین فیلم این کارگردان است که به عنوان محصول مشترک فرانسه و ژاپن تولید شده و در عین حال اولین فیلم کورئیدا به حساب می‌آید که بیرون ژاپن و به زبان غیرژاپنی ساخته شده است. جدیدترین فیلم کورئیدا درباره یک بازیگر مشهور فرانسوی و رابطه پیچیده‌ای است که با دخترش دارد.
زبان فیلم حقیقت انگلیسی و فرانسوی است؛ در عین حال مجموعه بازیگران هم انگلیسی و فرانسوی هستند. دو بازیگر اصلی فیلم یعنی دو زن متعلق به دو نسل از مشاهیر بازیگری سینمای فرانسه – کاترین دنو و ژولیت بینوش – در کنار ایثن هاک آمریکایی که از انتخاب‌های اول کورئیدا برای حضور در این اثر سینمایی بود.
اگر به شکل کلی سرنوشت بسیاری از کارگردان‌هایی را در نظر آورید که با کسب جوایز جهانی و شهرت بیشتر مسیر فیلم‌سازی خود را جهانی می‌کنند با موارد موفق و ناموفق متفاوتی روبرو خواهیم شد. حتی در همین ایران نمونه‌هایی چون کیارستمی و فرهادی پیش چشم‌مان هستند که دست کم با قاطعیت درباره فرهادی می‌توانیم بگوییم فیلم‌های جهانی‌اش به خوبی آثاری که در ایران تولید کرد نبود. چه از نظر مخاطبان آثار و چه از نظر کسب جوایز بین‌المللی.
کیارستمی هم هنوز با «سه‌گانه کوکر»، «طعم گیلاس» و «کلوزآپ» شناخته می‌شود تا با فیلمی چون «مثل یک عاشق» که فیلم ژاپنی- فرانسوی او بود.
با این حال نمونه‌های موفق‌تر هم کم نیستند. پولانسکیِ فرانسوی-لهستانی شاهکاری چون «محله چینی‌ها» (Chinatown) را در ایالات متحده، به زبان انگلیسی و با بازیگرانی چون جک نیکلسون و فی داناوی جلوی دوربین برد.
اگر بخواهیم از سینمای ژاپن نمونه بیاوریم هم اشاره به «درسو اوزالا» (Dersu Uzala) بد نیست. فیلمی که محصول مشترک اتحاد جماهیر شوروی و ژاپن بود، به زبان روسی ساخته شد و کوروساوا را احیا کرد.
به هر حال حرکت از سینمای ملی به سوی یک سینمای جهانی بی‌سابقه نیست و بسیاری از فیلم‌سازان پس از آنکه به چنین امکانی دسترسی پیدا می‌کنند، هوس این تجربه به سرشان می‌زند. ظاهرا کورئیدا در فیلم حقیقت تلاش کرده کم و بیش همان خط و خطوط کلی آثارش را پی بگیرد؛ البته این بار با بازیگرانی غیرژاپنی.
چالش اصلی اینجاست که تاثیرات فرهنگی و خروج از کشوری که تمام زوایای آن بر کارگردان آشکار بوده و این بار حضور در فرهنگ غربی چه تاثیراتی بر محصول نهایی کورئیدا داشته است؟
اینجاست که باید پای تنها منبع فعلی‌مان را به بحث باز کنیم یعنی نظرات منتقدان انگلیسی‌زبان که در جشنواره فیلم ونیز ۲۰۱۹ به دیدن حقیقت رفته‌اند.
از مجموع ۹ نقدی که تا این لحظه بر فیلم نوشته شده ۶ نقد مثبت و ۳ نقد میانه بوده است. اگر نگاهی به شاخص راتن تومیتوز فیلم بیاندازید با عدد ۱۰۰ مواجه می‌شوید که یعنی همه منتقدان از فیلم رضایت داشته‌اند (این وضعیت در نمره متا با نبود نقد منفی خود را نشان داده).
اما میانگین نمرات ۹ نقد فعلی برای جدیدترین اثر کارگردان ژاپنی برنده نخل طلا نمره متای ۷۱ را رقم زده است.
بالاترین نمره به فیلم توسط آلونسو دورالده منتقد وبسایت درپ به ثبت رسیده که به فیلم نمره ۹۰ داده و پایین‌ترین نمره هم ۶۰ و متعلق به منتقدین گاردین، تلگراف و سینویو بوده است. این نمرات و پراکندگی‌شان نشان می‌دهد حقیقت در مجموع منتقدان و احتمالا بینندگان سخت‌گیرتر را راضی می‌کند اما بعید است به پای فیلمی چون «دزدان فروشگاه» (Shoplifters) برسد.
در ادامه بخشی از نقدهایی که درباره فیلم حقیقت نوشته شده را بررسی می‌کنیم:
آلونسو دورالده منتقد وبسایت درپ که سرسخت‌ترین طرفدار فیلم بین منتقدان بوده با دادن نمره ۹۰ به فیلم معتقد است اولین اثر غیرژاپنی کورئیدا جست‌وجویی است شگفت‌انگیز درباره خطاپذیری حافظه و اینکه چطور آنچه به عنوان حقیقت باور داریم اغلب برای‌مان مهم‌تر از نوعی یقین تجربی است.
دورالده همچنین در بخشی از نقد خود به نوع فیلم‌برداری و تدوین اثر اشاره می‌کند و می‌گوید این دو، حس کاملی از فضاهایی که فابین (با بازی کاترین دنو) در آن‌ها زیسته ایجاد می‌کنند و به نوعی خانه و استودیو – فضای زندگی و محیطی که او نقش یک بازیگر را در آن ایفا می‌کند – مخلوط شده و بر ابعاد شخصیتی او تاکید می‌شود.
اوون گلایبرمن منتقد ورایتی نمره ۸۰ را برای جدیدترین اثر کورئیدا مناسب دیده و در میان تحسین‌کنندگان فیلم قرار دارد. او درباره فیلم می‌نویسد: از اولین نما تا آخرین نما با فیلمی طرفیم که پر است از هوش، اعتماد به نفس، ذوق و استعداد.
گلایبرمن با اشاره به فیلم‌سازانی که تصمیم به ساخت اثری جهانی می‌گیرند از برخی اسامی نام می‌برد که با ساخت یک فیلم به زبان انگلیسی نتوانستند تجربه گذشته و کیفیت کارهای سابق‌شان را ارایه کنند. منتقد ورایتی اما باور دارد کارگردان ژاپنی به این دام نیفتاده و اثری قدرتمند را کارگردانی کرده است.
لی مارشال منتقد اسکرین‌دیلی نمره ۷۰ را برای فیلم حقیقت در نظر گرفته است. این منتقد اثر کورئیدا را یک فیلم کاملا اروپایی می‌نامد که غرق در جذابیت و هوشمندی است. مارشال معتقد است فیلم فرازهای عاطفی شایان تقدیری دارد و کاترین دنو دوباره پس از فیلم «پوتیچ» (Potiche) یکی از بهترین نقش‌هایش را ایفا کرده.
زان بروکس منتقد گاردین به فیلم نمره ۶۰ داده و در عین حال که برخی ویژگی‌های مثبت را برای فیلم برمی‌شمارد معتقد است این اثر چیزی کم دارد. منتقد گاردین می‌گوید فیلم زیباست، سرگرم‌کننده است و دقیقا می‌داند به کدام سو در حال حرکت است اما شبیه ماشینی است که دنده پنج ندارد.
