گذشته‌ها در یک قاب؛ برگزیدگان رقابت عکاسی میراث آسمان معرفی شدند
روز پنج شنبه ۱۹ دی ماه مراسم اختتامیه رقابت عکاسی «میراث آسمان» با حضور نمایندگان هیأت داوران، عکاسان و جمعی از علاقمندان، در محل موزه ملی ایران برگزار شد. در این مراسم برگزیدگان این رقابت در بخش‌های مختلف معرفی شدند و از صاحبان آثار برتر تجلیل شد.
این رقابت عکاسی با هدف آگاهی‌بخشی درباره آسمانِ شب و با گوشه‌چشمی به میراث تاریخی، طبیعی و ناملموس ایران برگزار شد. در این رقابت، شرکت‌کنندگان باید علاوه بر آسمان شب، یکی از میراث ملی ثبت شده‌ی ایران را در قاب عکس خود قرار می‌دادند.
مراسم اختتامیه این رویداد با یک دقیقه سکوت برای گرامیداشت یاد و خاطره از دست‌رفتگان حوادث اخیر آغاز شد.
سخنرانی‌ها
در ابتدای این رویداد نماینده سازمان میراث فرهنگی، «علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری» معاون فناوری و کاربردی‌سازی پژوهشگاه میراث فرهنگی، به سخنرانی پرداخت. قلی‌نژاد به همکاری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تیم ساروس در برگزاری این رویداد اشاره کرد و توضیح داد که این معاونت تلاش می‌کند تا کسب‌و‌کار را به میراث فرهنگی پیوند دهد.
او در خصوص این رویداد نیز گفت: به نظر من خیلی مهم است که ما چه‌طور بتوانیم فضای سرزمینمان را از منظر هنر ببینیم. عکاسی یکی از هنرهایی است که در دوران مدرن شکل گرفته و زمان زیادی از پیوستن ما به جامعه جهانی در این زمینه نگذشته‌است.
در بخش بعدی، «جلال روحانی» مدیر مارکتینگ اسنپ تریپ به عنوان نماینده حامی جوایز این رویداد به روی سن دعوت شد تا در خصوص حمایت مجموعه اسنپ تریپ از این رویداد صحبت کند اما روحانی اعلام کرد که با توجه به سوگی که در جهان وجود دارد، این مجموعه تصمیم گرفته که استفاده تجاری از این رویداد نداشته باشد و تنها در کنار این رویداد قرار گیرد.
در ادامه، «سعید جعفری» دبیر روابط بین‌الملل ساروس به روی سن آمد تا در خصوص پروژه میراث آسمان و همکاری مجموعه ساروس با انجمن بین‌المللی نجوم توضیحاتی ارائه کند. جعفری توضیح داد که پروژه‌ی میراث آسمان به عنوان یکی از برگزیدگان پروژه‌های صدمین سالگرد تأسیس «اتحادیه بین‌المللی نجوم» (IAU)، با محوریت میراث ملی ایران برگزار شد. او گفت: «مسابقات عکاسی زیادی در ایران برگزار می‌شود اما تفاوت این رقابت با سایر مسابقات، توجه به میراث ملی ایران و پیوند این میراث و آسمان شب در قالب رقابت عکاسی است.»
جعفری ادامه داد: «پروپوزال تیم ساروس یکی از ۲۰ پروپوزال پذیرفته‌شده از میان ۱۷۰ پروپوزال ارائه شده به اتحادیه بین‌المللی نجوم بوده و طبق توافق صورت گرفته باید این پروژه طی سال‌های آینده نیز ادامه داشته باشد و مجموعه ساروس به آموزش و ترویج در زمینه حفظ میراث بپردازد.»
پس از سخنان سعید جعفری، پیام ویدئویی رییس اتحادیه جهانی نجوم، خانم پروفسور «اوین دیشوک» پخش شد. خانم دیشوک در این پیام با اشاره به گرامیداشت ۱۰۰امین سالگرد تأسیس انجمن بین‌المللی نجوم گفت: «اتحادیه بین‌المللی نجوم ماموریت ترویج و پاسداری از علم نجوم در تمام جنبه‌های آن از طریق همکاری‌های بین‌المللی را دارد. فعالیت‌های این مجموعه شامل حفاظت از آسمان تاریک و آرام است؛ دقیقاً همان چیزی که شما امروز با رقابت عکاسی نجومی در کشور جذاب خود ترویج می‌دهید. رقابت عکاسی بر فراز فلات ایران یکی از پروژه‌های ویژه ما در اتحادیه بین‌المللی نجوم است. من مطمئن هستم که شما در این رقابت عکس‌های شگفت‌انگیزی خواهید داشت. منتظر هستم که خودم هم آن‌ها را ببینم. شعار صدسالگی اتحادیه بین‌المللی نجوم “زیر یک آسمان” است و بسیار مهم است که تمام شهروندان سراسر جهان برای حفط آسمان شب زیبا تلاش کنند.»
در ادامه «حامد میرزاخلیل» مروج نور پاک به روی سن آمد و در خصوص اهمیت افزایش آگاهی در خصوص تأثیر آلودگی نوری به سخنرانی پرداخت. میرزاخلیل گفت: ابتدا باید مردم آگاه شوند و سپس در یک حرکت جمعی و به صورت یک جامعه مدنی مسئولین را آگاه کرد. او همچنین افزود: ما تلاش میکنیم تا شهروندان را با تاریکی آشتی بدیم. کسی که فکر می‌کند تاریکی باعث افزایش سرقت می‌شود به رصد نمی‌رود.
در بخش بعدی «سعید انوری‌نژاد» مدیر پروژه بازسازی بوم ایرانی به روی سن آمد و در خصوص پروژه احیای بوم ایرانی به سخنرانی پرداخت. انوری‌نژاد توضیح داد که «بوم» نام نوع خاصی از لنج است. این اسم بیش از ۶۰ سال پیش و با حذف بادبان و اضافه شدن موتور به لنج‌ها به فراموشی سپرده شد. او گفت: در سال ۲۰۱۱ دانش کشتی سازی ایران به عنوان میراث ناملموس ثبت شد و این دانش در حال حاضر جزو میراث در خطر فراموشی قرار گرفته‌است. در حال حاضر از هزار لنج موجود در جنوب ایران تنها ۱۰۰ لنج از نوع بوم وجود دارد. پروژه بازسازی بوم ایرانی از سال گذشته آغاز شد و در نهایت در ۶ دی ماه امسال پس از گذشت بیش از ۵۰ سال یک بوم بادبانی به آب افتاد و امیدواریم به زودی بتوانیم با همین بوم به هند و آفریقا سفر کنیم.
میراث ملموس و ناملموس عباراتی بودند که در طول رقابت میراث آسمان بارها به آن‌ها اشاره شد. در بخش دیگری از مراسم اختتامیه «مهسا مطهر» مشاور و مدرس گردشگری به روی سن آمد و درباره این عبارت‌ها و میراث بشر توضیحاتی ارائه داد. ما دو گونه میراث داریم: میراث طبیعی و فرهنگی. میراث طبیعی خود به دو بخش میراث ملموس و میراث ناملموس تقسیم می‌شود. میراث ملموس آن چیزی است که می‌شود لمس کرد مانند میراث باستانی؛ و میراث ناملموس شیوه‌هایی هستند که ما با جهان هستی برخورد می کنیم.
مطهر در ادامه گفت: چیزی که به عنوان فرهنگ در مجامع بین‌المللی شناخت می‌شود، هرآن‌چیزی است که از گذشته به ما به ارث رسیده. با این تعریف کسی در عالم وجود ندارد که بی‌فرهنگ باشد چرا که تمام بشر چیزی از گذشته به ارث برده‌اند. او همچنین ادامه داد: هر آنچه که در عالم وجود دارد متعلق به ابناء بشر است و آنچه در زیر آسمان هست متعلق به همه بشریت است. مطهر سخنان خود را با خواندن شعر ترانه «تصور کن» از جان لنون به پایان رساند.
اتفاق خوب دیگر این مراسم اما حضور «بابک امین‌تفرشی» عکاس آسمان شب نشنال جئوگرافیک و مؤسس پروژه «جهان در شب» (TWAN) در ایران همزمان با برگزاری رویداد اختتامیه رقابت میراث آسمان بود. در این بخش از امین‌تفرشی دعوت شد تا دقایقی به سخنرانی بپردازد. امین‌تفرشی گفت: «بخش نجوم و میراث نجومی ۲۰ سال پیش در یونسکو شکل گرفت و ما مسئول عکاسی این پروژه شدیم.»
او توضیح داد: اختر باستان‌شناسی دانش جدیدی است که در جهان مورد توجه قرار گرفته و به صورت آکادمیک نیز پیگیری می‌شود. اما این رشته در ایران چندان پیگیری نشده‌است. در حال حاضر ۲۴ مورد از میراث ایران ثبت جهانی شده که تنها یک مورد از این‌ها احتمالاً کاربردی نجومی داشته و آن زیگورات چغازنبیل است. رشد باستان‌شناسی نجومی می‌تواند به شناسایی بیشتر میراث نجومی بیانجامد و در نهایت به سمت گردشگری نجومی رفت.
در ادامه این رویداد به یک میراث فرهنگی پرداخته شد و «رضا علی‌آبادی» موسیقی‌دان و تنبورنواز در خصوص اولین ساز مرجع و اهمیت ثبت این ساز به عنوان میراث جهانی ایرانی به صحبت پرداخت.
نحوه داوری آثار
در پایان سخنرانی‌ها و پیش از معرفی برگزیدگان رقابت عکاسی برفراز فلات ایران، «امیررضا کامکار» دبیر کمیته داوران این رقابت به روی سن آمد و در خصوص روند داوری این رویداد توضیحاتی ارائه کرد. او در ابتدا اعضای هیأت داوران این رویداد را معرفی کرد و گفت: مفتخریم که جمعی از بهترین عکاسان نجومی بین‌المللی عضو هیأت داوران این رقابت بوده‌اند و بر اعتبار این رقابت افزودند.
کامکار در خصوص روند داوری آثار توضیح داد: این رقابت در سه بخش اصلی «آسمان شب و میراث تاریخی»، «آسمان شب و میراث طبیعی» و «آسمان شب و میراث ناملموس» و یک بخش فرعی «روایت عکس» برگزار شده‌است.
از میان آثار دریافت شده، ۱۷۷ عکس به بخش داوری راه پیدا کردند که ۹۵ عکس در بخش «آسمان شب و میراث تاریخی»، ۷۱ عکس در بخش «آسمان شب و میراث طبیعی» و ۱۱ عکس در بخش «آسمان شب و میراث ناملموس» بوده‌اند. داوری این آثار در دو مرحله برگزار شد و در بخش اول ۵۵ عکس انتخاب شدند که تمام این آثار در گالری جانبی این رویداد در معرض دید علاقمندان قرار گرفت.
در مرحله دوم با شمارش آرای داوران، برگزیدگان هربخش مشخص شدند. کامکار در این باره گفت: «در بخش آسمان شب و میراث ناملموس چون تعداد آثار رسیده کم بود تنها یک برگزیده در این بخش انتخاب شد. در بخش آسمان شب و میراث تاریخی عکس‌های بسیار قابل توجهی دریافت شد و نفرات اول تا سوم مشخص شدند. اما در بخش آسمان شب و میراث طبیعی داوری بسیار سخت‌تر بود و در نهایت با تصمیم هیأت داوران ۳ عکس به صورت همزمان دوم شدند.»
معرفی برگزیدگان رقابت عکاسی برفراز فلات ایران میراث آسمان
نامزدهای بخش روایت عکس:
۱- کشت زعفران در خراسان جنوبی – عکس و روایت از پریسا باجلان
۲- خلیج فارس – عکس و روایت از محمدصادق حیاتی
۳- سوزن دوزی – عکس و روایت از پریسا باجلان
جایزه این بخش را «آرش نورآقایی» مدیر مسئول و صاحب امتیاز فصلنامه گیلگمش اهدا کرد.
نورآقایی گفت: «برای ما بسیار عجیب بود که هنرمندانی که در عکاسی بسیار توانمند هستند، در نگارش واقعا توانایی خوبی ندارند. اکثر آثار رسیده بدون هیچ گونه نوشته‌ای ارسال شده بودند و آثار بخش روایت عکس یا بسیار ضعیف بودند یا مانند نامزدهای این بخش بسیار شاخص بودند.»
پریسا باجلان مقام اول بخش روایت عکس را برای عکس «کشت زعفران در خراسان» دریافت کرد.
کشت زعفران در خراسان جنوبی. برنده بخش روایت مسابقه عکاسی میراث آسمان. عکس از پریسا باجلان.
نامزدهای بخش آسمان شب و میراث ناملموس:
۱ – فنون لنج سازی در هرمزگان – عکس از علی حسن‌زاده
۲- پته دوزی – عکس از مهری درویش‌علی
۳- سیاه چادر – عکس از پریسا باجلان
۴- سوزن دوزی – عکس از پریسا باجلان
۵- کشت زعفران در خراسان جنوبی – عکس از پریسا باجلان
جایزه این بخش را «احمد دالکی» مروج علم کهنه‌کار اهدا کرد.
استاد دالکی خاطره سفر خود به چین برای تماشای خورشیدگرفتگی را تعریف کرد و گفت که ما تا چین رفتیم و دست خالی برگشتیم و این اتفاقی است که منجمان با آن آشنا هستند. استاد دالکی در انتها گفت: «کار من سال‌ها سر به هوا کردن جوانان بوده‌است و بیش از ۲۰ عنوان کتاب تا کنون به چاپ رسانده‌ام. هم اکنون کتاب دیگری نیز زیر چاپ دارم با عنوان “رصدخانه‌های جهان” و تا عید چاپ خواهد شد.»
پریسا باجلان مجدداً مقام اول بخش آسمان شب و میراث ناملموس را برای عکس «کشت زعفران در خراسان» دریافت کرد.
نامزدهای بخش آسمان شب و میراث تاریخی:
۱- کاروانسرای قصر بهرام – عکس از امید قدردان
۲- تخت جمشید – عکس از رضا مولاخواه
۳- تخت جمشید – عکس از میلاد پناهی
۴- روستای نایبند – عکس از امید غیاث‌الدین
۵- روستای اصفهک – عکس از امید غیاث‌الدین
۶- شاهچراغ شیراز – عکس از فرزاد اشکر
۷- قلعه خرگوشی – عکس از علیرضا اخلاقی
۸- قلعه کرشاهی – عکس از داوود شاطرزاده
۹- امامزاده شعیب – عکس از هادی دهقان‌پور
جوایز این بخش را «طاها قوچکانلو» یکی از داوران رقابت عکاسی میراث آسمان و عضو پروژه‌ی جهان در شب، برنده رقابت عکاسی Photo Nightscape Award و برنده مدال طلای جشنواره عکس خیام، اهدا کرد.
قوچکانلو گفت: «رقابت امسال بسیار جذاب بود چون به عکاسان دید می‌داد که به دنبال چه سوژه‌هایی بروند و تنها تکنیک عکاسی مطرح نبود و عکاسان با قاب‌بندی و کادربندی‌های خوب توانستند عکس‌های بسیار زیبایی ثبت کنند. عکاسی از میراث فرهنگی نیازمند این است که بستری فراهم شود که از چنین مکان‌هایی عکاسی شود. اگر می‌خواهیم میراث فرهنگی را معرفی کنیم باید عکس خوب گرفته شود. میراث فرهنگی با هموار کردن امکان عکاسی از این بناها می‌تواند کمک خوبی به این مورد بکند.»
برندگان این بخش به ترتیب عبارت بودند از:
رد ستارگان بر فراز تخت جمشید، مقام سوم بخش میراث تاریخی. عکس از رضا مولاخواه.
عکس ترکیبی از بارش شهابی جوزایی در روستای نایبند، مقام دوم بخش تاریخی. عکس از امید غیاث الدین.
مقام اول بخش تاریخی: هادی دهقان‌پور با عکس امامزاده شعیب.
نامزدهای بخش آسمان شب و میراث طبیعی:
۱- خلیج فارس – عکس از علی حسن‌زاده
۲- غار ایوب – عکس از مرتضی صالحی
۳- غار ایوب – عکس از مرتضی صالحی
۴- کویر لوت – عکس از امید غیاث‌الدین
۵- کویر لوت – عکس از امید غیاث‌الدین
۶- دره‌ی مجسمه‌ها – عکس از علیرضا اخلاقی
۷- دره‌ی مجسمه‌ها – عکس از علیرضا اخلاقی
۸- خلیج فارس – عکس از محمد صادق حیاتی
۹- خلیج فارس – عکس از محمد صادق حیاتی
۱۰- خلیج فارس – عکس از محمد صادق حیاتی
جوایز این بخش را «بابک امین تفرشی» اهدا کرد. او هنگام اهدای جوایز گفت: «تنوع عکس‌ها در این بخش بسیار زیاد بود. خوشحالم که از این مجموعه چند عکس جزو انتخاب‌های من هم بوده.»
در این بخش یک مقام اولی و سه مقام دومی توسط هیأت داوران انتخاب شد. برگزیدگان عبارت بودند از:
رتبه دوم مشترک:
امید غیاث‌الدین برای عکس «کویر لوت»
مرتضی صالحی برای عکس «غار ایوب»
علی حسن‌زاده برای عکس «خلیج فارس»
مقام اول محمد صادق حیاتی با عکس «خلیج فارس»
پایان مراسم
در پایان مراسم، «اتابک آکسون» دبیر اجرایی این رویداد روی سن آمد و بخش‌هایی از بیانیه رقابت میراث آسمان را خواند:
آسمانِ شب «گذشته» است!
مفهوم «گذشته» گِره‌ای شد تا به آن دست بیندازیم و از آن بالا برویم.
می‌دانستیم جامعه‌ای که با گذشته‌ٔ خود غریبه باشد، مجبور به تکرار آن می‌شود. درک کرده بودیم که ملتِ بی‌گذشته، داده‌ای برای تحلیلِ آینده‌اش ندارد. این شد که آسمان را بافتیم به ریسمان‌هایی که از گذشته برای‌مان به میراث مانده‌اند.
همه‌‌ی گذشته‌های ما؛ از آنچه در قالب آیین‌ها و سنت‌ها از نیاکان ما باقی مانده تا بناهای کهن و نو، تا طبیعت و جغرافیای ایران. می‌خواهیم فلات ایران را کنار گذشته‌‌ی دورتری بنشانیم. آسمانِ شب و ستاره‌هایی که باقی‌مانده انفجار بزرگ (بیگ‌بنگ) هستند؛ انفجاری که نقطه آغازمان بود.
مسئولیت اجتماعی ساروس ایجاب می‌کرد قاب‌مان تنها محدود به آسمان شب نشود. آنچه از آسمان شب فراگرفته بودیم را توسعه دادیم به میراثِ ایران.
ما در برابر گذشته مسئولیم؛ در برابر شناختنش، در برابر بازشناساندش به دیگران، در برابر نگه‌داشتش به آیندگان.
آنچه هم‌اکنون هستیم، مجموعِ فریم‌هایی متناوب از «ما» از گذشته تا همین لحظه است. طوری که فکر میکنیم، طوری که رفتار میکنیم، بسیاری از ترس‌ها، وسواس‌ها و عادت‌های‌مان میراث گذشته‌مان هستند. گذشته چه در قالب فردی و چه در قالب اجتماعی‌اش مفهومی است که می‌خواهیم در «میراث آسمان» به آن تکیه دهیم و درموردش گفت‌وشنود کنیم.
گفتنی است تندیس برگزیدگان این بخش با طراحی تیم ساروس توپوگرافی واقعی از قله دماوند و زمین‌های اطراف آن بود. همچنین هدایایی که برای مخاطبان در نظر گرفته شده بود؛ یک بسته چای لاهیجان با قصه‌ای از چای بود: «قهوه پیش از چای وارد ایران شد. قهوه‌خانه‌ها که در ابتدا مکانی برای مهمانی‌های درباری بود، کم‌کم بافت اجتماعی‌تری به خود گرفت. قهوه‌خانه‌ها در دوران قاجار رواج بیش‌تری یافتند. با ورود چای به ایران و کشت این گیاه، ایرانی‌ها به چای تمایل بیش‌تری نشان دادند، به‌همین جهت قهوه‌خانه‌ها نیز چای و قلیان سِرو می‌کردند، اما نام‌شان همان «قهوه‌خانه» باقی ماند. در زمان قاجار و جنبش مشروطه قهوه‌خانه‌ها به محلی برای بحث‌های سیاسی بدل شدند. نقاشیِ قهوه‌خانه‌ای نیز در همین زمان ایجاد شد. نقالی و شاه‌نامه‌خوانی نیز از دیگر مراسم‌ها در قهوه‌خانه‌ها بود.» گلدان کوچک تراریومی هم از دیگر یادبودهای این رویداد برای شرکت‌کنندگان بود که متن نوشته‌شده روی آن این‌گونه بود: «بزرگ‌ترین میراث‌مان زمینی است که از آن دوباره جوانه خواهیم زد.»
با پایان مراسم اختتامیه حضار به گالری رفتند و به تماشای عکس های برگزیده پرداختند. این گالری به مدت یک هفته در محل موزه دوران اسلامی ایران برپا بود.
بابک امین تفرشی در حال نوشتن متن یادبود روی پوستر نمایشگاه عکس میراث آسمان.
پی‌نوشت‌ها:
بسته هدیه برگزیدگان شامل تندیس، لوح تقدیر، جایزه نقدی و یک ماگ با طرح رویداد به رسم یادگاری بود و جوایز نقدی برگزیدگان به شرح زیر:
برگزیده بخش روایت: ۱.۵ میلیون تومان
نفر اول هر بخش: ۳ میلیون تومان
نفر دوم هر بخش: ۱.۵ میلیون تومان
نفر سوم هر بخش: ۰.۵ میلیون تومان
تندیس‌های برگزیدگان، توپوگرافی واقعی قله دماوند و منطقه اطراف آن است.
«میان هیاهو و فرازونشیب این سرزمین، تو الگوی استواریِ مایی، دماوند.»
در این مراسم به تمامی حاضرین نیز هدایایی به رسم یادگار تقدیم شد:
گلدان کوچکی با خاک و بذر برای نمادی از میراث‌مان زمین.
بسته کوچکی چای ایرانی
گزارش از تیم رسانه «رقابت میراث آسمان» – تیم ساروس.
