اگر نیروی گرانش خاموش شود، چه اتفاقی برای ما می‌افتد؟

این روزها با ثبت مستقیم امواج گرانشی، بحث پیرامون گرانش خیلی داغ شده است. ما همگی به خوبی گرانش را احساس می‌کنیم. گرانش همان پدیده‌ای است که به آن جاذبه هم می‌گوییم و باعث می‌شود ما در هوا معلق نباشیم. ولی اگر به یکباره گرانش متوقف شود چه اتفاقی می‌افتد؟ البته که علم می‌گوید امکان ندارد چنین چیزی رخ دهد، ولی به هر حال قدرت تخیل ما این حرف‌ها را نمی‌شناسد.

«جی باکی» (Jay Buckey) که یک پزشک است و زمانی در ناسا فضانورد بوده، در یک سخنرانی «تد ای‌دی» (TEDEd) به این موضوع اشاره کرد. باکی می‌گوید که بدن ما در سازگاری کامل با گرانش زمین تکامل یافته است. اگر زمان زیادی در جایی مثل ایستگاه فضایی که گرانش وجود ندارد زندگی کنیم، وضعیت بدنمان تغییر می‌کند. اکنون ثابت شده که فضانوردان وقتی به مدت طولانی در ماموریت فضایی هستند، تراکم استخوانی، توان ماهیچه‌ای و البته تعادل بدن خود را از دست می‌دهند.

به جز این، طبق گفته‌ی «کوین فونگ» (Kevin Fong) به سایت «وایرد» (Wired) زندگی در شرایط بی‌وزنی به دلایلی که دقیقا برای ما مشخص نیست، می‌تواند تعداد گلوبول‌های قرمز خون ما را کم کند و در نتیجه منجر به بیماری «کم‌خونی فضایی» (Space Anaemia) شود. بدین ترتیب زخم‌ها خیلی دیر ترمیم می‌شوند و سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود. جایی که گرانش وجود ندارد یا خیلی کم است، حتی خواب ما هم دچار اختلال می‌شود.

سفرهای فضایی طولانی مدت برای فضانوردان عوارضی مثل کاهش تراکم استخوان و توان ماهیچه‌ای دارد.

این اتفاقی است که در یک سفر نسبتا طولانی مدت فضایی برای ما می‌افتد. ولی باکی پرسش دیگری را مطرح می‌کند: «اگر بدن ما در بی‌وزنی رشد کند چه اتفاقی می‌افتد؟» او ادامه می‌دهد: «چه بلایی بر سر بعضی از سیستم‌های بدن مثل ماهیچه‌ها، سیستم تعادل، قلب و رگ‌های قلب که به گرانش متکی هستند می‌آید؟» چیزی که تقریبا از آن مطمئن هستیم این است که در این شرایط بدن انسان به شکلی کاملا متفاوت رشد می‌کند.

معمولا اگر به دلایلی اتفاقی بیفتد که لازم نباشد از یکی از اندام‌های بدن خود استفاده کنیم، به طور کلی بدن آن را نادیده می‌گیرد. مثلا سال‌ها پیش آزمایشی انجام شد که در آن، یکی از چشمان بچه گربه‌ای که تازه به دنیا آمده بود را بستند. گربه روز به روز رشد می‌کرد و بدن او کامل می‌شد، ولی مدارهای عصبی که باید چشم بسته را به مغز وصل می‌کردند، هیچ وقت رشد نکردند و تکامل نیافتند. چرا که به هر حال چشمی که بسته شده بود هیچ داده‌ی تصویری دریافت نمی‌کرد، بنابراین مغز به کلی آن را نادیده گرفت و در نتیجه مسیرهای ارتباطی عصبی هم شکل نگرفت. به نظر می‌رسد که دیگر قسمت‌های بدن هم چنین وضعیتی داشته باشند. اگر گرانش وجود نداشته باشد، اندام‌هایی مثل قلب، رگ‌ها و استخوان‌ها به شکلی کاملا متفاوت رشد می‌کنند.

به نظر می‌رسد در مسئله‌ی از بین رفتن ناگهانی گرانش، مشکلات مهم‌تر از نحوه‌ی رشد بدن هم وجود دارد. «کارن مسترز» (Karen Masters) که ستاره‌شناسی از دانشگاه پورتسموث انگلستان است در سایت Ask an Astronomer زیر مجموعه‌ی دانشگاه کرنل نوشته که اولین مشکل این است که زمین با سرعت خیلی زیادی دور خودش می‌چرخد. مثل این است که وزنه‌ای را به یک طناب وصل کرده باشید و آن را دور خودتان بچرخانید. مسترز در این سایت می‌گوید: «خاموش کردن ناگهانی گرانش مثل این است که یک دفعه طناب را رها کنید.» او ادامه می‌دهد: «اشیایی که به نحوی به سطح زمین قفل نشده باشند، در صورت از بین رفتن گرانش به ناگهان از زمین جدا می‌شوند و مستقیم به فضا می‌روند.»

اگر گرانش یکباره از بین برود، از زمین کنده می‌شوید.

بنابراین اگر از روی بدشانسی زمانی که گرانش خاموش می‌شود در خیابان باشید، حتما به آسمان می‌روید، از زمین خارج و نهایتا در فضا گم می‌شوید. ولی اگر در خانه باشید بدترین اتفاقی که می‌افتد این است که به سقف خانه‌تان برخورد می‌کنید. خود خانه‌ها هم محکم به زمین چسبیده‌اند و دست کم در مدت زمان کوتاه از آن کنده نمی‌شوند. منتها فقط آدم‌ها و اشیاء نیستند که از زمین کنده می‌شوند، همه‌ی اتمسفر زمین، رودخانه‌ها، دریاها و اقیانوس‌ها همین بلا سرشان می‌آید.

مسترز می‌گوید که عدم وجود گرانش در نهایت باعث نابودی زمین می‌شود. زمین کم کم تکه تکه و قطعات آن در فضا شناور می‌شود. همین بلا بر سر خورشید هم می‌آید. بدین ترتیب که در نبود گرانش، فشار داخلی انفجارهای همجوشی خورشید باعث می‌شود که این ستاره با شدت خیلی زیاد منفجر شود. دیگر ستارگان هم چنین سرنوشتی خواهند داشت و منفجر می‌شوند. با این حال آن‌ها چندین و چند سال نوری با ما فاصله دارند و تازه بعد از حدود چهار سال متوجه نابود شدن اولین ستاره‌ی کهکشانمان می‌شویم. در نهایت هیچ تجمع ماده‌ای مثل سیاره‌ها، ستاره‌ها یا کهکشان‌ها را نمی‌توانیم در عالم ببینیم. فقط سوپی از اتم‌ها و مولکول‌ها خواهیم داشت که بی هدف به این سو و آن سو می‌روند هیچ اتفاق خاصی هم برای آن‌ها نمی‌افتد.

در صورت عدم حضور گرانش، زمین، خورشید، ستاره‌ها، کهکشان‌ها و در کل همه‌ی ساختارهای عالم از هم می‌پاشد.

البته همانطور که اشاره کردیم این اتفاق هیچ وقت نمی‌افتد چرا که گرانش یکی از نیروهای بنیادین طبیعت است. در حقیقت باید گفت که در طبیعت فقط چهار نیروی بنیادین داریم. سه‌تای دیگر آن‌ها، نیروی الکترومغناطیس، نیروی اتمی قوی و نیروی اتمی ضعیف هستند. بدون این‌ها، خود اتم‌ها از هم می‌پاشند و وجود نخواهند داشت. با این حال گرانش شاید تنها نیروی بنیادین طبیعت است که ما هربار به هوا می‌پریم و هرگاه می‌دویم و راه می‌رویم آن را احساس می‌کنیم. شاید به همین دلیل است که با شنیدن خبر ثبت مستقیم امواج گرانشی این‌قدر شگفت‌زده شدیم.