سلام گرم تابستان به مردم نیمکره شمالی زمین

روز گذشته طولانی‌ترین روز سال و شروع فصل تابستان در نیمکره شمالی بود. روزی که خورشید به نقطه انقلاب تابستانی رسید و تابستان در نیمکره شمالی آغاز شد.

خورشید هر سال مسیر مشخصی را در آسمان طی می‌کند که به دایره البروج معروف است. دایره البروج در کنار استوای آسمان دو خط فرضی مهم در آسمان هستند. استوای سماوی همان امتداد خط استوای سیاره زمین است که آسمان را به دو نیمکره شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

مسیر حرکت خورشید در آسمان و زاویه‌ی آن با استوای سماوی زمان‌های مهمی را در تقویم شمسی تعیین می‌کند. عبور خورشید از استوای سماوی در بهار به اعتدال بهاری معروف است و درست همان لحظه‌ی سال نو ما ایرانیان است. خورشید بار دیگر و در فصل پاییز نیز از استوای سماوی گذر می‌کند که به آن اعتدال پاییزی می‌گویند. در اعتدالین طول روز و شب برابر است.

اما انقلاب تابستانی زمانی اتفاق می‌افتد که خورشید به بیشترین فاصله‌اش از استوای سماوی می‌رسد. خورشید در روز انقلاب تابستانی در فاصله‌ی ۲۳/۵ درجه‌ای شمال استوای سماوی قرار می‌گیرد و در نیمکره‌ی شمالی زمین بیشتر از همیشه در آسمان می‌درخشد تا طولانی‌ترین روز سال را رقم بزند. از سویی دیگر مردم نیمکره‌ی جنوبی شاهد کوتاه‌ترین روز سال و آغاز فصل زمستان هستند.

تفاوت زاویه‌ی تابش خورشید در در دو نیمکره‌ی شمالی و جنوبی زمین در زمان انقلاب تابستانی.

مشابه این اتفاق در فصل زمستان نیز رخ می‌دهد. با این تفاوت که در ابتدای زمستان (اول دی) خورشید در جنوب استوای سماوی جای می گیرد و مردم نیمکره‌ شمالی شاهد کوتاه‌ترین روز و بلندترین شب سال هستند. همان شبی که ما آن را به عنوان شب یلدا جشن می‌گیریم.

آیا گرمای تابستان حاصل نزدیک شدن زمین به خورشید است؟

تغییر فصل‌ها در زمین بر اثر انحراف محور زمین ایجاد می‌شود و هیچ ربطی به فاصله‌ی زمین از خورشید ندارد. نکته‌ی جالب این جاست که حدود دو هفته‌ی دیگر زمین به دورترین فاصله‌اش از خورشید می‌رسد. تفاوت میزان دریافت تابش گرمایی زمین از خورشید در زمان دورترین و نزدیک‌ترین فاصله‌ی سیاره‌مان از خورشید نزدیک هفت درصد است. با این حال زاویه‌ی تابش خورشید نقش بسیار پررنگ‌تری را در تغییر فصل و آب و هوا ایفا می‌کند.

تفاوت زاویه‌ی تابش خورشید در فصل‌های مختلف که به علت انحراف محور زمین ایجاد می‌شود.

در واقع تمام ماجرای تغییر فصل‌ها و رویدادهای مختلفی همچون اعتدالین و انقلابین بر اثر انحراف ۲۳/۵ درجه‌ای محور سیاره‌ زمین اتفاق می‌افتد و تنوع کم‌نظیر سیاره‌مان بر اثر همین نکته به ظاهر ساده است.

عکس کاور: طلوع خورشید در روز انقلاب تابستانی بر فراز استون هنج.

Credit: Max Alexander, STFC, SPL