استراتژی‌های بقا در زلزله

زمینی که حیات ما به آن وابسته است، می‌تواند روزی بر سر ما آوار شود. شهرها و خانه‌های ما می‌توانند ویران شوند. زلزله، بلایی طبیعی است که می‌تواند هر جا و هر زمان اتفاق بیفتد، بدون آن‌که ما پیش‌تر از آن مطلع باشیم. این مساله که ما از لحاظ فکری و ذهنی خود را برای پذیرش چنین اتفاقی آماده کنیم، بدون‌تردید نقش به سزایی در نحوه عملکرد به موقع و صحیح‌ خواهد داشت. در این مقاله شما را با مسایلی ساده آشنا خواهیم کرد که می‌تواند در مواقع بحرانی چاره‌ساز باشد.

۱. در جای مناسب پناه بگیرید

در شرایط عادی و معمول، منزل خود را بررسی کنید و بهترین جایی را که می‌توان در زمان وقوع زلزله به آن پناه برد، از پیش شناسایی کنید. به عنوان مثال اگر در محل کار یا منزل یک میز محکم دارید، از همین الان آن را به عنوان گزینه‌ای مناسب برای پناه گرفتن در مواقع بحرانی انتخاب کنید.

۲. از پنجره اجتناب کنید

پنجره شاید نقشی گمراه‌کننده در ذهن شما داشته باشد اما باید بدانید که پرهیز از آن در شرایط بحرانی ضروری است. برای پی بردن به اهمیت موضوع کافی است که تنها آسیب‌پذیری بدن خود را در برابر یک تکه شیشه بسیار بزرگ به خاطر بیاورید. در زمان زلزله شیشه‌ها نه‌تنها حرکت می‌کنند بلکه با الگوهای عجیب و غریبی هم درهم می‌شکنند بنابراین آسیب ناشی از آن‌ها غیرقابل جبران خواهد بود.

۳. مثلث حیات را به خاطر بیاورید

نظریه مثلث حیات نخستین‌بار توسط داج کوپ (Doug Copp) عنوان شد و از آن با عنوان تئوری کوپ هم یاد می‌شود.

هیچ چیز به اندازه‌ای محکم نیست که بتواند شما را در برابر سقف در حال فروپاشی ایمن نگه دارد. مثلث حیات را به خاطر دارید؟ مثلث حیات نظریه‌ای برای نجات افراد در زمان زلزله است که در آن توصیه شده افراد به جای رفتن به زیر میز یا چهارچوب درب، در جوار اجسام بزرگ و محکم پناه بگیرند چرا که در صورت ریزش سقف یا هر جسم سنگین، فضایی مثلثی شکل در کنار اجسام بزرگ تشکیل می‌شود که شما با قرار گرفتن در جوار آن‌ها می‌توانید بقای خودتان را تضمین کنید. پوشاندن سر و صورت در زمان وقوع زلزله حیاتی است و مهم‌تر از آن قرار گرفتن در وضعیت دولا یا نشسته است. در هر شرایطی که هستید، حتما بنشینید چرا که وضعیت ایستاده احتمال آسیب‌پذیری شما را افزایش خواهد داد.

۴. زیر تخت پناه نگیرید

نظریه مثلث حیات می‌گوید که جوانب اشیاء می‌توانند برای شما یک فضای امن ایجاد کنند. بر اساس این فرضیه حتی میز هم امنیتی را که لازم است، ندارد.

یکی از دلایلی که باعث می‌شود زیر تخت مکان مناسبی برای پناه گرفتن در زمان زلزله نباشد، این است که اگر سقف ریزش کند این فضای محدود از آن‌چه که هست هم تنگ‌تر می‌شود و می‌تواند به شدت مشکل‌آفرین باشد. اگر زلزله در شب رخ دهد و شما روی تخت باشید، بهتر است که از روی آن پایین بیایید و در جوانب تخت پناه بگیرید.

شواهد حاکی از آن است که محیط اطراف تخت جزو مکان‌های قابل اعتماد در زمان زلزله است. در صورت امکان حتما بالشت را هم محافظ سر خود کنید. تحت هیچ‌ شرایطی به زیر تخت نروید و به فرزندان خود نیز آموزش دهید که این‌کار را انجام ندهند.

۵. از راه پله دوری کنید

از راه‌پله‌ها با عنوان تله زلزله یاد می‌شود چرا که اگر فرد در زمان وقوع زلزله بالای پله یا پایین آن و یا حتی در وسط ایستاده باشد، احتمال آسیب‌دیدگی‌اش خیلی جدی است.

۶. حضور در فضای باز

اگر در زمان وقوع زلزله در فضای باز هستید، حتما از مکان‌هایی که سازه‌های بلند مصنوعی یا حتی درخت دارند، پرهیز کنید. چراغ برق‌، سیم‌کشی‌ها و هر چیز مرتفع مثل جرثقیل در زمان وقوع زلزله خطرناک تلقی می‌شوند. یکی از پرخطرترین کارها در زمان زلزله این است که از ساختمان خارج شوید و در نزدیکی آن بایستید.

۷. لوازم ضروری را دم دست نگه دارید

اگر به هر دلیل از وقوع زلزله اطلاع پیدا کردید یا اگر زلزله اتفاق افتاده و شما از آن جان سالم به در برده‌اید، حتما یکسری لوازم اولیه را کنار بگذارید. قوطی‌های کنسرو با تاریخ مصرف‌های طولانی، جعبه کمک‌های اولیه، آب به اندازه دست‌کم ۱۱ لیتر به ازای هر نفر، ماسک‌هایی که بتواند شما را از گرد و غبار مصون نگه دارد، رادیویی که با باطری کار کند و چراغ قوه از جمله مهم‌ترین لوازم ضروری هستند.

۸. تحت هیچ‌شرایط ندوید

بسیاری باور دارند که در زمان وقوع زلزله زیر میز مکان امنی است اما عده‌ای این باور را رد می‌کنند تنها در صورتی به زیر یک میز بروید که از استحکام آن اطمینان کافی داشته باشید و جای دیگری پیدا نکنید.

یکی از اشتباهاتی که اغلب افراد مرتکب می‌شوند، این است که می‌خواهند خود را به سرعت از فضای داخل منزل یا محل کار به فضای بیرونی برسانند. دویدن در حین وقوع زمین‌لرزه یکی از خطرناک‌ترین کارهای ممکن است چرا که هر شیء می‌تواند از آسمان بر روی سر شما بیفتد و منجر به آسیب جدی یا حتی مرگ شود.  

۹. امنیت در منزل را برقرار کنید

اگر به هر دلیل از وقوع زلزله اطلاع داشتید، حتما شیر اصلی آب و گاز را ببندید. اگر در زمان وقوع زلزله در فضایی بسته بودید و متوجه ریزش سقف شدید، حتما به یک جای مطمئن پناه ببرید و تا زمان قطع کامل تحرکات و جابجایی‌ها از آن محل خارج نشوید. تحت هیچ شرایطی فکر نکنید که بیرون امن است چرا که در طول مسیر بلایای بیش‌تری انتظار شما را می‌کشند در حالی که اگر پناه بگیرید، احتمال خطر هم کم‌تر خواهد شد. سعی کنید که در زمان زلزله حتما از کتابخانه و لوسترها و حتی تابلوهای سنگین دوری کنید.

۱۰. امنیت در حین رانندگی

اگر در زمان وقوع زلزله در داخل ماشین یا در حین رانندگی هستید، سرعت خود را کم کنید و سعی کنید در یک فضای مطمئن پارک کنید. منظور از فضای مطمئن جایی است که به ساختمان، تیر چراغ برق، درخت و یا سایر سازه‌های خطرناک مخصوصا ساختمان‌های بلندمرتبه نزدیک نباشد. قرار داشتن در ماشین می‌تواند فاجعه‌بار باشد بنابراین توصیه می‌شود که از ماشین خارج شوید و در کنار ماشین بر روی زمین پناه بگیرید.

۱۱. از چهارچوب‌های درب فاصله بگیرید

اغلب کسانی که در زمان وقوع زلزله جان خود را از دست می‌دهند، آن‌هایی هستند که در چهارچوب‌های درب پناه گرفته‌اند. یک علت این است که اگر درب با شدت به هم بخورد، کسی که در زیر چهارچوب در پناه گرفته با قدرت به مکانی ناامن پرتاب می‌شود.

۱۲. امنیت حیوانات خانگی

آتش‌نشان جان بال (John Ball) و سگ ردیاب وی دارسی (Darcy) در زمان وقوع زلزله نپال به بسیاری از مصدومان زمین‌لرزه کمک کردند.

یک سوال رایج این است که در زمان وقوع زلزله چه اتفاقی برای حیوانات خانگی می‌افتد؟ آیا باید آن‌ها را رها کرد یا نه بالعکس در کنار خود نگه داشت؟ مهم‌ترین مساله این است که شما یک برنامه داشته باشید و بر مبنای آن پیش بروید.

مراحلی که در این برنامه باید لحاظ کنید، عبارتند از

۱) استفاده از قلاده و یا تگ شناسایی که در آن مشخصات حیوان خانگی شما ذکر شده باشد.

۲) استفاده از میکروچیپ‌هایی که در صورت جدایی بتوانند مفید واقع شوند.

۳) خرید یک جعبه مخصوص حمل مناسب که نام شما و اسم حیوان خانگی‌تان بر روی آن درج شده باشد. آموزش حیوان خانگی جهت استفاده از جعبه مخصوص حمل و در عین حال نحوه گرفتن و مهار حیوان خانگی در زمان خطر از جمله تمهیداتی است که باید آن‌ها را پیش‌تر تمرین کرده باشید.

۴) یک اطاق یا یک مکان مناسب را برای حیوان خانگی‌تان در نظر بگیرید که در آن پنجره نباشد یا دست‌کم پنجره‌های معدودی داشته باشد. بهتر است که حیوانات در زمان وقوع زلزله در این مکان امن یا اصطلاحا پناهگاه باشند. گیاهان و مواد سمی را نیز از پناهگاه خارج کنید.

۵) آموزش حیوانات خانگی جزو مهم‌ترین کارهاست. حیوانات خانگی خود را آموزش دهید تا در زمان بحران آسیبی به آن‌ها نرسد و بتوانید به موقع مهارشان کنید.

۱۳. پس از وقوع زلزله

یکی از مهم‌ترین کارها این است که صبر کنید و از پناهگاه خود خارج نشوید تا زلزله به طور کامل خاتمه پیدا کند. به یاد داشته باشید که هر زلزله می‌تواند با پس‌لرزه‌هایی خطرناک همراه باشد. بنابراین تا حد امکان صبور باشید. اگر بعد از زلزله ساختمان آسیب ندیده بود، باز هم سعی کنید که از پله‌ها فاصله بگیرید. اگر قرار است که از پله‌ها پایین بروید، خیلی مراقب باشید چرا که راه‌پله اغلب جزو آسیب‌پذیرترین قسمت‌های یک ساختمان است. حتما توجه داشته باشید که با تعداد زیاد از هیچ راه‌پله‌ای پس از زلزله پایین نروید. افزایش وزن می‌تواند باعث ریزش راه‌پله شود.

پس لرزه‌ها می‌توانند حتی از خود زلزله هم مهلک‌تر باشند بنابراین باید در ظرف یک الی دو روز، چند هفته و حتی یک ‌ماه انتظار وقوع مجدد پس‌لرزه‌ها را داشت. در صورتی که پس از زلزله ساختمان آسیب جدی یا حتی کمی دیده باشد، لازم است که یک مهندس سازه حتما از آن بازدید کند. دودکش‌ها حتما باید بازدید شوند تا احتمال وقوع آتشسوزی به حداقل برسد. حتی شکاف‌هایی که در لوله‌ها ایجاد شده باشد و شما به آن‌ها توجه نکنید، می‌توانند در آینده دردسرساز شوند. کنترل گاز، برق، فاضلاب و حتی لوله‌های موتورخانه از واجبات است چرا که همه این موارد می‌توانند مشکل‌آفرین باشند.

منبع: outdoorlife nationalgeographic cdc 360digest fema