آیا آلودگی هوا میتواند چینی‌ها را متحول کند؟
سیل انواع و اقسام ماشینهای مدرن به شهرهای بزرگ چین باعث شده که چینی‌ها ضرورت تغییر نگرش را هر روز بیش از پیش احساس کنند. سوال این جاست که چینی‌ها چطور جا به جایی روزانه بیش از یک میلیون نفر را در داخل و خارج برخی شهرهای پرجمعیت‌شان کنترل میکنند؟ چطور می‌توان با این حجم گسترده جمعیت، جلوی ترافیک‌های سنگین و مصرف رو به افزایش بنزین و درنتیجه آلودگی هوا را گرفت؟
چین به عنوان یک کشور پرجمعیت که سیستم حمل و نقل آن با شتاب در حال گسترش است، سال‌هاست که ضرورت تغییر نگرش را احساس کرده. گسترش شهرنشینی و تمایل به استفاده از ماشین شخصی سبب شده که دامنه عملکرد سیستم حمل و نقل در چین روز به روز وسیع‌تر شود.
چند دهه قبل خیابانهای چین مملو از دوچرخه بودند، چنانچه به اکثر شهرهای چین در آن زمان لقب ” قلمرو دوچرخهسواران” داده شده بود. بر طبق گزارشات ای بی ام (IBM Report) پایتخت چین، پکن هم‌اکنون جزو شهرهایی است که بدترین نوع ترافیک را در جهان داراست.
روایت‌ها حاکی از آن است که در برخی از قسمت‌های پرتردد شهر پکن، حضور ماشین‌ها به راستی دردسرساز است به عنوان مثال قریب ۴ سال پیش، بیش از ۱۰ هزار خودرو چنان ترافیکی به طول بیش از ۶۰ مایل را در بزرگراه پکن(Beijing) – زانگجیاکو (Zhangjakou) ایجاد کردند که این ترافیک به مدت ۱۰ روز ادامه داشت!
ترافیک در یکی از بزرگراه‌های پکن
متخصصین ترافیک بر این باور هستند که روانسازی ترافیک و کاهش آلودگی ناشی از بخش حمل و نقل مستلزم همکاری بخش‌های مختلف از جمله برنامهریزی شهری، اطلاعرسانی، توسعه ترانزیت عمومی و استفاده از وسایل نقلیه پاکتر است.
محدودههای کلانشهری در سرتاسر جهان از لسآنجلس گرفته تا مکزیکوسیتی و حتی مسکو که هریک درست مانند پکن در انتهای لیست ای‌بی‌ام هستند، از نظر رفت و آمد با مشکلات جدی مواجهاند که رفت و آمد هر روزه مردم از حومه به شهر و بالعکس را به شدت طاقتفرسا ساخته است.
کارشناسان معتقدند که توسعه سیستم‌های حمل و نقلی پاکتر که میتواند شهرهای رو به رشد را مهار نماید، می‌بایست بیش از پیش به عنوان یک وظیفه مهم تلقی شود.
آیا وسیله نقلیه شخصی یک ضرورت است؟
دان اسپرلینگ(Dan Sperling) ، رئیس موسسه مطالعات حمل و نقل دانشگاه کالیفرنیا میگوید که حمل و نقل پاک یا اصطلاحا حمل و نقل سبز به دو دلیل عمده مستلزم بذل توجه بیش‌تر از سوی مسوولین چینی است. این کارشناس در مصاحبه با مجله جغرافیای ملی (نشنال جئوگرافی) این طور عنوان کرده: «چین سهم عمدهای در بازار جهانی اتومبیل دارد و به علاوه سهم قابل توجهی نیز از مصرف بنزین را به خود اختصاص داده. این در حالی است که نباید انتشار آلایندههای کربنی را هم در این کشور از نظر دور نگه داشت.»
رانندگی بد در پکن اغلب باعث ترافیک‌های طولانی و چند ساعته میشود.
موضوع انتشار آلایندهها در چین به حدی جدی است که تا به امروز مقالات متعددی تحت عنوان آلودگی کشنده هوا در چین منتشر شده. درست است که چین توانسته آمریکا را در بازار اتومبیل مقهور کند و عنوان بزرگ‌ترین بازار اتومبیل جهان را به خود اختصاص دهد اما آیا این مساله برای شهروندان چینی هم که مجبور به تنفس آلودگی هوا هستند، به راستی یک موفقیت تلقی میشود؟
تحلیلگران صنعتی شرکت تحقیقاتی پایک (Pike Research Firm) پیشبینی کردهاند که چین در سال آینده با فروش تقریبی ۲۶۲.۲۰۳ خودرو برقی عنوان بزرگ‌ترین بازار فروش وسایل نقلیه تمام برقی را به خود اختصاص خواهد داد. بر اساس یافتههای این موسسه تحقیقاتی این میزان بیش‌تر از ۴۳ درصد فروش بازار جهانی خواهد بود، در حالی که اروپای غربی ۲۴ درصد، آمریکا ۱۳.۲ درصد و ژاپن ۱۰.۲ درصد را از فروش این بازار به خود اختصاص خواهند داد.
اما در مقابل سایر تحلیلها کم‌تر قابل اعتماد هستند. موسسه تحقیقاتی جی دی انرژی (J.D. Energy) پیشبینی کرده که چین در سال ۲۰۲۰ از فروش جهانی وسایل نقلیه تمام برقی، ۲۱ درصد را از آن خود خواهد کرد و در مقابل ۶۲ درصد از این سهم را اروپا ، ۷.۵ درصد را آمریکا و ۴.۵ درصد را ژاپن به خود اختصاص خواهند داد.
ایستگاه تاکسی‌های فولکس واگن در پکن
زمانی که صحبت از خودروهای اتصال برقی دوگانهسوز (Plug In Hybrids) به میان میآید، این کشور آمریکاست که به واسطه شرکت‌های جنرال موتورز(General Motors) و تویوتا (Toyota) پیشتاز رقابت است. برآورد این موسسه تحقیقاتی حاکی از فروش ۲۰۴.۱۱۰ خودرو اتصال برقی دوگانهسوز است که ۴۳.۲ درصد از فروش جهانی را در برمیگیرد، در حالی که اروپای غربی ۱۶.۲ درصد و ژاپن و چین به ترتیب ۱۳.۱ درصد و ۱۰.۲ درصد را از این میزان به خود اختصاص خواهند داد.
زون رن پنگ (Zhon-Ren Peng)که کرسی دپارتمان شهرسازی و برنامهریزی منطقهای دانشگاه فلوریدا را بر عهده دارد و در عین حال یک متخصص باتجربه در زمینه برنامهریزی حمل و نقل در چین است، میگوید:” ماشینهای برقی نشان می‌دهند که یک مسیر درست در چین در حال طی شدن است. مردم چین از عهده ساخت این نوع ماشین‌ها برخواهند آمد و نظر به این که این مدل‌ها در مقایسه با وسایل نقلیه متعارف سطوح کم‌تری از گازهای گلخانهای و آلایندهها را نیز منتشرمیکنند، اهمیت این موضوع چندبرابر میشود.»
اما بایستی به این مساله هم توجه کرد که چین سهم عمدهای نیز در مصرف زغالسنگ دارد و لذا یک انرژی پاکتر به طور مشخص میتواند ردپای کربن را به کلی از این معادلات حذف کند. درست است که هنوز برای برقرسانی به وسایل نقلیه شخصی یک راهحل قطعی پیشنهاد نشده اما بدیهی است که خودروهای برقی نمیتوانند مساله اصلی را که عبارت است از حضور ماشینهای متعدد در خیابان و نبود جادههای کافی حل کنند.
شرکت‌های نام‌آور و خودروهای دوست‌دار محیطزیست
از آن جایی که در چین به ازای هر ۱۰۰۰ نفر یک ماشین وجود دارد، در نتیجه استفاده از وسایل نقلیه شخصی هنوز در چین به اندازه اروپا و آمریکای شمالی عادی نشده است. با این وجود دکتر اسپرلینگ میگوید که مردم به سرعت در حال تغییر گرایش و روی آوردن به سمت گزینه ترانزیت موتوری هستند.
شب‌های شلوغ شهر پکن
جالب این جاست که در برخی از محدودهها حتی نرخ مالکیت شخصی اتومبیل نیز به شدت رو به افزایش است. نمونه موردی که اخیرا مدنظر متخصصین قرار گرفته، پکن است که بنابر گزارش رسانه دولتی چین در حال حاضر بیش‌تر از ۴.۷ میلیون وسیله نقلیه در خیابانهای آن تردد میکنند.
به عنوان مثال تنها در خلال یک هفته (از ۲۹ نوامبر الی ۵ دسامبر در سال ۲۰۱۶)، بیش از ۲۱ هزار ماشین جدید وارد خیابانهای پکن شد. رقمی که بیش‌تر از ۲ برابر رقم ارائه شده، در خلال همان هفته در سال ۲۰۱۵ بود. شهرداری پکن در پاسخ به این اتفاق، در روز دوشنبه ۶ دسامبر سال ۲۰۱۶، پیشنویس آیین نامهای را منتشر کرد که خرید وسایل نقلیه را به منظور استفاده شخصی محدود می‌کرد و در ضمن شهروندان به دستور شهرداری، از خرید ماشینهای جدید توسط آژانس‌های دولتی نیز تا پایان سال ۲۰۱۷ منع شدهاند.
برخی پیشنهادات دیگر نیز در این پیشنویس ارائه شده که به این شرح است: «محدودیت رفت و آمد بر اساس پلاک‌های زوج و فرد و در عین حال بهرهبرداری بالقوه از هزاران دوچرخه به منظور استفاده عمومی در شهر»، البته هنوز سازندگان اتومبیل نیم نگاهی امیدوار به بازار اتومبیلهای محیطزیست دوست دارند.
شورلت ولت(Chevy Volt) از جنرال موتورز و کارما(Karma) دوگانهسوز از شرکت اتومبیلسازی فیسکر(Fisker Automotive) از جمله خودروهای برقی هستند که در طی چند ساله اخیر به بازار چین معرفی شدهاند.
تویوتا نیز در سال ۲۰۱۲ طرح‌هایی برای آزمایش خودروهای اتصال برقی دوگانهسوز در تیان جین (Tianjin) ارائه داد. بزرگ‌ترین کارخانه اتومبیلسازی چین، سایک موتور کورپ(SAIC Motor Crop) در سال ۲۰۱۲ مدل‌های تمام برقی و دوگانهسوز خود را وارد بازار کرد.
کارخانه اتومبیلسازی نیسان برای معرفی اتومبیلهای برقی نیسان به چین هنوز دست به عصا عمل میکند و این در حالی است که این شرکت با همکاری شهرداری وهان (Wuhan) درصدد اجرای یک برنامه آموزشی است. این طرح ۲۵ وسیله نقلیه برقی را در سال ۲۰۱۱ وارد بازار شهر وهان کرد.
با وجود همه این‌ها، چین تمام تلاش خود را کرده که برقرسانی را به دقت تحت کنترل داشته باشد. محدودیت‌های اعمال شده برای موتورسیکلت‌های گازسوز در چندین شهر باعث شد که امکان استفاده از مدل‌های الکتریکی فراهم شود.
ترافیک‌های سرسام‌آور در شهر پکن
پیشرفت‌هایی که در ساخت باطریها اعمال شده و در عین حال گرایش به سمت تکنولوژی‌های موتوری سبب میشود که وسایل نقلیه موتوری هم از نظر عملی بهتر و کارآمدتر عمل کنند و ضمنا ساخت آن‌ها هم مستلزم صرف هزینه کم‌تری باشد.
افزایش درآمد به مصرفکنندگان اجازه میدهد که وسایل نقلیه برقی موتوری را که ترکیبی است از دوچرخه و وسایل حمل و نقل عمومی است، جایگزین موتورسیکلت‌های معمولی کنند. با توسعه شهرهای چینی، مسیری که شهروندان بایستی در سفرهای درونشهری بپیمایند، طولانیتر میشود و این خود موضوعی است که استفاده از ماشین‌ها، موتورها و دوچرخههای سریع‌تر، پرتنوعتر و پیشرفتهتر را تشویق میکند.
نباید فراموش کرد که فروش وسایل نقلیه برقی موتوری در چین از سال ۲۰۰۶ به بعد افزایش یافته و این افزایش تقریبا معادل افزایش وسایل نقلیه گازوئیلی است. امروزه این تنها کمپانی‌های ماشینسازی نیستند که می‌خواهند تا بازارهای مصرف چین را در اختیار بگیرند بلکه دولت چین هم تضمین کرده که ظرف دهه آتی ۱۵ میلیون دلار را به منظور ارتقاء تکنولوژی وسایل نقلیه پیشرفته و زیرساخت‌ها سرمایهگذاری خواهد کرد.
کمپانی‌هایی مثل زیمنس (Siemens) و اکو (Eco) امید دارند که بتوانند ایستگاه‌های شارژ اتومبیلهای برقی را در کشور سازماندهی کنند. بر اساس پیشبینیهای موسسه تحقیقاتی پایک از سال ۲۰۱۵ چین توانسته ۴۸ درصد از ۱.۹ میلیون دلار فروش تجهیزات شارژ اتومبیلها را در سطح جهان به نفع خود جمعآوری کند.
دولت چین چند دلیل دارد که بخواهد بر روی توسعه وسایل نقلیه برقی و زیرساخت‌های آن سرمایهگذاری کند و حتی برای آن‌ها متحمل هزینه نیز شود. دکتر اسپرلینگ میگوید که احتمالا کمپانی‌های اتومبیلسازی داخل چین مجبور به رقابت با شرکت‌های تثبیت شده بینالمللی خواهند شد و این میتواند سازندگان اتومبیل را ناخودآگاه به پیشروی در زمینه تکنولوژی ماشینهای برقی هم سوق دهد.
نخستین بی‌ام‌دبلیو دوست‌دار محیطزیست
اما علی‌رغم کلیه این تلاش‌ها وسایل نقلیه برقی هنوز در بازار چین موفقیت کامل را کسب نکردهاند. حتی به تازگی طرح‌هایی که بر روی نمونههای تمام برقی متمرکز هستند، به دلیل کمبود زیرساخت‌ها در معرض انتقاداتی قرار گرفتهاند.
چالش‌های حمل و نقل عمومی در چین
یک متخصص ترافیک به مجله جغرافیای ملی (نشنال جئوگرافی) میگوید: «خودروهای برقی نسبت به گزینههای حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوس‌ها و ترن‌های درونشهری از اهمیت کم‌تری برخوردارند. اما از دیدگاه مباحث پایداری در درازمدت حمل و نقل عمومی احتمالا از اهمیت بیش‌تری برخوردار است.»
ظواهر امر حاکی از آن است که چین گام‌های مثبت بسیاری جهت توسعه حمل و نقل عمومی برداشته. اما به باور کارشناسان ترافیک، کشور چین هنوز مسیری طولانی را بایستی طی کند بالاخص زمانی که صحبت از سیستم‌های اتوبوسرانی به میان میآید، جاهای خالی بسیاری برای چین وجود دارد.
اتوبوس‌های قدیمی و سنتی هنوز در بسیاری از محدودههای این کشور تردد میکنند. به همین دلیل متخصصین معتقدند که برنامه صحیح حرکت اتوبوس‌ها بایستی از طریق موبایل در اختیار عموم قرار گیرد تا بلکه این امر حمل و نقل عمومی را در موقعیتی بهتر قرار دهد.
البته سابق بر این در برخی از اتوبوس‌های شانگهای و برخی از شهرهای بزرگ، اطلاعات به هنگام شده حرکت اتوبوس‌ها در دسترس عموم قرار میگرفت، اما منظور از اجرای این طرح عملی ساختن آن در سایر نقاط کشور است. نقاطی که نه تنها برنامه صحیحی برای حرکت اتوبوس‌ها ندارند بلکه حتی با کمبود ایستگاه‌های اتوبوس نیز مواجهاند.
بدیهی است که اگر مسایلی از این دست حل نشود، مردم در نهایت سرگردان نخواهند شد. به عنوان مثال بارها دیده شده که مردم به محل تعیین شده، مراجعه میکنند اما از اتوبوس خبری نیست.مشکل بزرگ‌تر این جاست که چگونه این اطلاعات بایستی در بین مردم توزیع شود. هنوز موانع سازمانی بسیاری بر سرراه توزیع داده‌های حمل و نقل در چین وجود دارد. یک مشکل این است که هیچ راهحل سیستماتیکی برای بهرهبرداری از این داده‌ها وجود ندارد.
در چین به دلیل راه‌سازیهای پرتراکم، مسیرهای مربوط به ترن‌های سریعالسیر شهری در نقاطی فوقالعاده خطرناک طراحی و اجرا میشوند. تنها در ظرف ۶ سال اخیر، چین توانسته بزرگ‌ترین شبکه ترن‌های سریعالسیر درونشهری را در جهان احداث کند.
در برنامهریزی ایستگاه‌های قطارهای سریعالسیر درونشهری چین به ندرت به موضوع «طراحی ترانزیت متناسب با الگوهای مشرق زمین» توجه میکند و به همین دلیل است که خطر تراکم یا ازدحام به واسطه توسعه مهارنشده احساس میشود. اما هنوز چین فرصت آن را دارد که یک برنامهریزی صحیحتر را به اجرا بگذارد.
منبع: nationalgeographic
